Hz. Peygamber’in Sadece Annesinin Diriltilip Ýman Etmesi

diril-tilip iman ettiðine iliþkin ortaya koyduklarý delil, çeþitli rivayet kanal-larýyla hepsi de Hz. Aiþe’ye dayanan Âmine’nin ihyasý haberidir. Bu habere göre Hz. Aiþe þöyle demiþtir: Hz. Peygamber bizimle birlik-te Veda Haccý’ný yapmýþ ve Hacun birlik-tepesinde iken yanýma gelmiþti.

Üzüntülü bir haldeydi ve aðlýyordu. Bu halde iken bineðinden inmiþ ve orada Rabbinin dilediði kadar uzun bir süre kaldýktan sonra ya-nýma geri dönmüþtü. Bu sefer sevinçliydi ve tebessüm ediyordu. Ben þaþkýnlýk içinde ‘Yâ Resûlellah, Hacun’da üzüntülü bir halde aðlaya-rak indiniz. Allah’ýn dilediði kadar kaldýktan sonra sevinçle geri dön-dünüz!’ diye sormuþ; Hz. Peygamber de bu halinin sebebini açýklar mahiyette þöyle buyurmuþtu: “Annemin kabrine gittim ve Rabbim-den onu diriltmesini istedim. O da benim için annemi diriltti, an-nem de bana iman etti. Sonra Allah onu eski haline çevirdi.”²⁸⁰

Benzer ikinci bir rivayet (Abdülvehhab b. Musa ez-Zührî’den itibaren- Abdurrahman b. Ebi’z-Zinâd- Hiþam b. ‘Urve- Hiþam’ýn babasý- Hz. Aiþe olmak üzere) yine Hz. Aiþe rivayetidir.²⁸¹ Hz.

Ai-280 Ebû Hafs Ömer b. Ahmed b. Osman b. Þahin, en-Nasîh ve’l-mensûh, (nþr. Ali Muhammed Mu’avviz-Adil Ahmed Abdülmevcûd), s. 284, Beyrut, 1412/1992; Kurtubî, et-Tezkire, s.

16; Suyûtî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 1-2; a. mlf. Mesâliku’l-hünefâ, s. 64; Kemal Paþazâde, Risale fî Hakký Ebeveyi’n-Nebî, s. 88.

281 Bu rivayetin tam senedi þöyledir: Ebu’l-Hasan- Ebu’l-Fazl Muhammed b. Nâsýr-Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ali b. Abdürrezzak- Kâdî Ebû Bekir Muhammed b.Ömer b. el-Ahdar- Ebû Ðuzeyye, Muhammed b. Yahya ez-Zührî- Abdulvehhab b. Musa ez-Zührî - Abdurrahman b. Ebi’z-Zinâd- Hiþam b. ‘Urve- Hiþam’ýn babasý- Hz. Aiþe. (Su yutî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 3.) Bu haberi, Taberânî, Muhibbuddin Ahmed b. Abdullah

þe’nin dediðine göre Resûlullah (s.a.v) üzüntülü bir halde Hacun’da konaklamýþ, orada bir müddet kaldýktan sonra sevinçli bir halde ge-ri dönmüþ ve “Rabbimden istedim, O da benim için annemi dige-rilt- dirilt-ti, annem de bana iman etti. Allah sonra onu tekrar eski haline çe-virdi.” demiþtir.²⁸²

Konuyla ilgili üçüncü rivayet ise Abdülvehhab b. Musa’dan itibaren senedi Malik b. Enes- Ebu’z-Zinâd- Hiþam b. ‘Urve- Hi-þam’ýn babasý- Hz. Aiþe þeklinde olan rivayettir.²⁸³ Bu haberde de Hz. Aiþe þöyle demiþtir: Hz. Peygamber bizimle birlikte Veda Hac-cý’ný yapmýþtý. Hacun tepesine uðramýþtýk. Resûlullah (s.a.v) hü-zünlenmiþ, üzülmüþ ve aðlamýþ, O’nun aðlamasýyla ben de aðlamýþ-tým. Sonra Hz. Peygamber bineðinden inmiþ ve bana ‘Ey Hü-meyrâ, yerinde kal ‘ demiþ, ben de devenin yanýnda onu beklemiþ-tim. Resûlullah (s.a.v) orada uzun bir süre durduktan sonra sevinç-le tebessüm ederek geri yanýma dönmüþtü. Ben ‘Anam babam sana feda olsun ya Resûlellah! üzgün bir halde aðlayarak indiniz, sizin aðlamanýzla ben de aðladým. Sonra da sevinçle ve tebessüm ederek geri döndünüz. Niçin yâ Resûlellah?’ diye sormuþ; Hz. Peygamber de þöyle buyurmuþtu “Annemin kabrine gittim. Allah’tan onu di-riltmesini istedim; kabul buyurup onu diriltti; o da bana iman et-tikten sonra Allah tekrar eski haline iade etti.”²⁸⁴

Bu rivayetlerin her biri hakkýnda senet ve metin açýsýndan ha-dis âlimleri tarafýndan deðerlendirmeler yapýlmýþtýr.²⁸⁵ Mesela,

Sü-et-Taberî ise Sîretü’n-nebî adlý eserinde Hz. Aiþe’den nakletmiþlerdir. (Suyutî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 3; Nebhânî, Hüccetullah ‘ale’l-âlemîn, s. 412.)

282 Suyutî, a.g.e., s. 3; Nebhânî, a.g.e., s. 412.

283 Bu rivayetin es-Sabýk ve’l-Lâhýk’da geçen tam senedi þöyledir: Ebu’l-‘Alâ el-Vâsitî- Hüseyn b.

Ali b. Muhammed- Ebû Tâlib Ömer b. Rebî‘- Ali b. Eyyüb el-Ka‘bî – Muhammed b. Yah-ya ez-Zührî, Ebû Ðuzeyye- Abdülvehhab b. Musa- Malik b. Enes- Ebu’z-Zinâd- Hiþam b.

‘Urve- Hiþam’ýn babasý- Hz. Aiþe. (Suyûtî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 4.)

284 Süheylî, er-Ravzu’l-ünf, II, 187-188; Suyûtî, Mesâliku’l-Hünefâ, s. 63-64; a.mlf. ed-Dere-cü’l-münîfe, s. 6; a.mlf. et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 4; Nebhânî, Hüccetullah ‘ale’l-âlemîn, I, 412.

(Bu rivayeti Dârekutnî, Gârâibu Mâlik’inde kaydederek ‘batýl’ olduðunu; Ýbn ‘Asâkir de yi-ne Gârâibu Mâlik’inde zikrederek rivayetin ‘münker’ ve seyi-netteki Ka‘bî’nin meçhul olduðu-nu söylemiþtir. (Suyûtî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 4, 15.)

285 Ýhya olayýyla ilgili Hz. Aiþe hadisinin çeþitli varyantlarýnýn senet kritiði ileride eleþtiriler bö-lümünde gelecektir.

heylî (ö.581/1185), Âmine’inin ihya olayýný Hz.Aiþe’den rivayet edenler arasýnda hadis alimlerince durumu meçhul ravîlerin oldu-ðunu söylemiþtir.²⁸⁶ Suyutî’nin belirttiðine göre Âmine’nin dirilti-lip iman ettiðini bildiren Hz. Aiþe rivayeti, mevzû olduðunu ileri sürenler bile bulunmaktaysa da hadis âlimlerinin büyük çoðunluðu-nun ittifakýyla zayýftýr.²⁸⁷ Nitekim Dârekutnî, Ýbn Nasýr, Ýbnü’l-Cevzî, Ýbn Dýhye gibi muhaddisler, Hz. Aiþe’nin ihya hadisinin mevzu olduðuna; hadis hafýzý Ýbn þahîn, hafýz Hatib el-Baðdadî, Ýbn Asakir, Süheylî, Kurtubî, Muhibbuddin et-Taberî, Ýbn Seyyidin-nas gibi âlimler ise sadece zayýf olduðuna hükmetmiþlerdir.²⁸⁸ Su-yutî ise yaptýðý araþtýrmanýn sonucunda Hz. Aiþe’nin ihya hadisinin bazý hadis hafýzlarýnýn iddia ettiði gibi mevzu deðil, zayýf olduðunu ancak bu kabil menakýbla ilgili hususlarda -özellikle baþka rivayet-lerle desteklendiði takdirde- bunlarla amel edilebileceði sonucuna ulaþmýþtýr.²⁸⁹

Hadis hafýzý Ebû Hafs b. Þahin, mezkur ihya hadisinin nâsih olduðunu yani Hz. Peygamber’e annesi için istiðfar etmesine izin verilmediðini bildiren rivayetleri ve Melike’nin kýzlarýna söylediði

“annem ikinizin annesiyle beraberdir.” rivayetini nesh ettiðini ileri sürmüþtür. ²⁹⁰Kurtubî’ye (ö. 671/1273) göre ise Hz. Aiþe hadisi ile Resulullah’ýn (s.a.v) annesi için istiðfar etmesine izin verilmemesiy-le ilgili rivayetverilmemesiy-ler arasýnda bir çeliþki yoktur. Çünkü ihya hadisi, is-tiðfardan men edilme olayýndan daha sonradýr. Zira Hz. Aiþe, ihya hadisesinin Veda Haccý esnasýnda vuku bulduðunu bildirmiþtir. Bu yüzden Ýbn Þahîn de, ihya hakkýndaki rivayetlerin istiðfardan men haberlerini nesh ettiðini belirtmiþtir.²⁹¹Ýbnü’l-Cezerî (ö. 833/1429)

286 Süheylî, er-Ravzu’l-ünf, II, 187; krþ. Nebhânî, Hüccetullah ‘ale’l-‘âlemîn, I, 413;

Suyûtî, Mesaliku’l-Hünefâ, s. 64.

287 Suyûtî, Mesaliku’l-Hünefâ, s. 64.

288 Suyûtî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 19-20.

289 Suyûtî, et-Ta‘zîm ve’l-minne, s.1-20.

290 Suyûtî, Neþru’l-‘alemeyni’l-münifeyn, s. 4-5; Kemal Paþazâde, a.g.e., s. 89; (Hz. Peygem-ber’in annesi hakkýnda istiðfarda bulunmasýna Allah tarafýndan izin verilmediðiyle ilgili ha-disler için bk. Müslim, “Cenâiz”, 105, 108; Tirmizî, “Cenâiz”, 60; Ebû Dâvud, “Cenâiz”, 77; Nesâî, “Cenâiz”, 101; Ahmed b. Hanbel, Müsned, II, 441, V, 355.)

291 Suyûtî, Mesaliku’l- Hünefâ, s. 64; a. mlf., et-Ta‘zîm ve’l-minne, s. 5-6.

Ebeveyn’in diriltilip iman etmelerini sýrf Ebeveyn’e özgü bir husu-siyet ve Hz. Peygamber’e ait bir hasais olarak kabul etmiþtir.²⁹² O, cedel uslübü içinde (in gulte gultü) ‘Ebeveyn ehl-i cennet olduðu-na göre onlarýn diriltilip iman etmelerinin’ veya Hz. Peygamber’in atalarýnýn içinde hiçbir kafir olmadýðýna göre onlarýn diriltilmesinin ne anlamý vardýr’ þeklindeki reel veya muhtemel bir soruya þöyle ce-vap vermiþtir: ‘Bu diriltme, Hz. Peygamber’in Allah katýndaki þeref ve kýymeti; Ebeveyn’in kelime-i þehadeti bizzat kalp ve dille telaffuz etme þerefine nail olmalarý; ayrýca peygamber olarak Resûlullah’la görüþme imkanýyla þereflenmeleri içindir.’²⁹³ Suyutî (ö. 911/1505) ise Malik rivayetinde, diðer rivayette olmayan bu olayýn Veda Hac-cý’nda vuku bulduðunu bildirilmektedir. Bu da annesine istiðfar et-mesi için Hz. Peygamber’e izin verilmediðini ifade eden rivayetin önce (Büreyde hadisinde görüldüðü üzere Hz. Peygamber’in anne-si hakkýnda istiðfar talebinin reddi, Mekke Fethi yýlýnda olmuþtur ve ihya olayýndan iki sene öncedir.) ve ihya olayýnýn ise sonra vuku bulduðunu açýkça göstermektedir. Bundan dolayýdýr ki Ýbn Þahîn, Hz. Peygamber’in annesi hakkýnda istiðfardan men edilmesi olayý-ný mensûh, ihya olayýolayý-ný anlatan Hz. Aiþe rivayetini ise nâsih olarak kabul etmiþtir. Kurtubî de Ýbn Þahin’in bu görüþünü benimsemiþ-tir.²⁹⁴ Muvatta þarihi Zürkanî de (ö.1122/1710) Hz. Aiþe’nin ihya rivayetinin diðerlerini neshettiði görüþüne katýlmýþtýr.²⁹⁵

2 - Hz. Peygamber’in Anne-Babasýnýn Her Ýkisinin Diriltilip