Hollanda

OECD ülkeleri arasında Avustralya ile birlikte sosyal yardım yararlanıcılarının yeniden işgücüne katılması hususunda en gelişmiş politikaları uygulayan ülkelerden olan Hollanda; altı ay içinde iş bulması umulmayan; 2000 yılından beri işsizlik yardımı alanların, 2002 yılından beri de sosyal yardım alanların istihdama kazandırılması ve yeniden entegrasyonu için özel hizmet sağlayıcılarıyla sözleşme yapmaktadır. Hollanda hükümetinin bu uygulamadan beklentileri alandaki rekabetin artırılması yoluyla, etkinliğin ve etkililiğin artırılmasıdır.112

Sosyal yardım istihdam bağlantısı açısından Hollanda uygulamalarını incelerken; sosyal yardım yönü güçlü Avrupa ülkelerinden biri olan Hollanda’da öncelikle sosyal güvenlik sisteminin ve bu bağlamda işsizlik sigortası uygulamasının nasıl işlediğine bakmak uygun olacaktır.

111 Aktaş, Asuman; a.g.e., s.63-64.

112 Tergeist, Peter, David Grabb; “Activation Strategies and the Performance of Employment

Services in Germany, the Netherlands and the United Kingdom”, OECD Social, Employment and

48

Yasalara göre işsiz bile olsa Hollanda Krallığı’nda ikamet eden herkes (işçi, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar, işsizler...) ulusal sigorta programı kapsamında (volksverzekeringen) yaşlılık, malullük, uzun süreli iş göremezlik, çocuk yardımı ve temel sağlık hizmetleri gibi sigorta kolları açısından sigortalı sayılmaktadır. Çalışanlar ilave olarak hastalık, iş göremezlik ve işsizlik sigortaları bakımından sigortalanmaktadır. Aile yardımları ve çocuk yardımları vergilerle finanse edilmekte ve bu yardımlardan yararlanmak için çalışma, prim ödeme ve benzeri bir şart aranmamaktadır. Hollanda’da işsizlik riskine karşı, işsizlik sigortası hem bir sigorta kolu olarak hem de sosyal yardım olarak düzenlenmiştir, yani ikili bir sosyal koruma sistemi mevcuttur. Sistemin sosyal sigorta ayağı, primlerle finanse edilirken yardım ayağı, vergilerle finanse edilmektedir. Ancak primli sistemde bile işsizlik sigortası ödemelerinden yararlanabilmek için UWV İstihdam Bürosuna iş aradığını belirterek zamanında kayıt yaptırmak gerekmektedir. Ayrıca bu primli sistemden sağlanan işsizlik yardımı miktarı işsizliğin ikinci ayından sonra azaltılarak verilmektedir.113

Hollanda’nın sosyal güvenlik ve sosyal koruma sistemi doksanlı yıllardan itibaren önemli değişim geçirmiştir. Bu değişimin en önemli sebeplerinden biri eski sosyal koruma sisteminin çalışabilecek durumdaki kişiler için çalışmamayı, yani işgücü piyasası dışında kalmayı cazip hale getirmesinden kaynaklanmaktadır. Bu yıllardan itibaren bahse konu problemin çözümü için aktif işgücü piyasası politikaları Hollanda’da etkin şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda 1992 yılından sonra yürürlüğe giren Genç İstihdamı Yasası (Youth Employment Act) da 18-22 yaş arası gençlerin aktifleştirme çabalarına ve istihdama kazandırılmalarına katkıda bulunmuştur. Yasa ile gençler için devletçe sübvanse edilen iş imkânları sağlanmıştır. Uygulamanın önemli bir özelliği de programdan yararlanan katılımcının program uygulayıcısının önerilerine uymaması halinde yararlandığı sosyal yardımın kesilmesidir.114

Hollanda’da günümüzde sosyal yardım yararlanıcılarının istihdama yönlendirilmesi amacıyla yerel yönetimler ve özel istihdam büroları (ÖİB) etkin şekilde kullanılmaktadır. Günümüzde uzun süreli işsizler ve sosyal yardım yararlanıcıları için uygulanan sistemi aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:

113 T.C. SGK Başkanlığı; a.g.e., 2012, s.100-106.

114 Spies, Henk; “Executive Summary: The Netherlands, Workfare In Six European Nations

Finding From Evaluations and Recommodations for Future Development”, Ivar Lodemel (Editor),

49

Hollanda’da prim ödeme karşılığında sağlanan birincil işsizlik yardımından yararlanan bireyler yararlanma süresinin sonunda halen iş bulamazlarsa yerel yönetimler tarafından sağlanan ikincil işsizlik yardımından yararlanırlar.115

Kamu tarafından finanse edilen ikincil işsizlik yardımından yararlanırken, aynı zamanda yerel yönetimler yardım yararlanıcılarını istihdama kazandırmaya çalışır. Kişi işgücü piyasasında mevcut bir iş bulmak veya çalışmak istemiyorsa yardımın devam etmesi için en azından kamu yararına (ülkemizdeki Toplum Yararına Programların düzenlendiği alanlarda) çalışmak zorundadır. Bu çalışmanın içeriğinde çevre temizliği, çevre düzenlemesi, park - bahçe düzenlemesi işleri bulunur. Belediyeler kişileri işgücü piyasasındaki mevcut açık işlere yönlendirirken aynı zamanda özel istihdam büroları ile ortak çalışma yapabilirler. Belediyeler çalışabilir durumdaki yardım yararlanıcılarını karşılıklı anlaşmalar çerçevesinde özel istihdam bürolarına gönderirler.116

Özel istihdam büroları işgücü piyasasının ihtiyaçları çerçevesinde bu kişilere mesleki eğitim verip, yeni meslek alanlarında sertifika kazanmalarını sağlar ve vasıflarını artırır. Bu esnada kişinin çalışma alışkanlığı, iş disiplini gibi hususlar da ÖİB tarafından gözlemlenir.117

Mesleki eğitim sertifikası alım sürecindeki eğitim gideri ve benzeri maliyetler belediyelerce karşılanır.

Yardım yararlanıcısı sertifika aldıktan sonra; özel istihdam bürosu, bu kişiyi kendi bünyesinde istihdam eder ve geçici iş ilişkisi çerçevesinde hizmet verdiği işverenlerin işyerlerine sözleşme karşılığı saatlik olarak çalışmaya gönderir. Ayrıca kişi mesleki eğitim sürecinin sonunda ÖİB’de veya başka bir işyerinde istihdam edildiği için sigorta primi, vergi gibi işverenin birçok maliyet unsuru da belediyeler tarafından işveren teşviki kapsamında karşılanır. ÖİB’de geçici işçi olan kişi sertifika sahibi olduğu birkaç farklı meslekte ve farklı işyerlerinde çalışabilir. Çalıştığı ÖİB ile belirli bir sözleşme sayısını veya belli bir çalışma süresini doldurursa sürekli işçi olma hakkını da kanunen elde eder.¹¹⁸

Bu uygulama geçici iş ilişkisini normalde de düzenleyebilen ÖİB’in kâr oranını artırır. Normalde de geçici iş ilişkisi düzenlerken kâr eden ÖİB, teşvikler kapsamında

115 Tergeist, Peter, David, Grabb; a.g.e., s.17-18.

116

Korkmaz, Hayrettin; “Hollanda Sistemi”, (Hollanda’da Faaliyet Gösteren A.C.C. Groep B.V. & A.C.C. Montage B.V. Özel İstihdam Bürosu Sahibi), 07.05.2016, (Telefon Görüşmesi)

117 Hollanda’da Özel İstihdam Bürolarının Diğer Faaliyetlerine İlişkin Ayrıntılı Bilgi İçin Bakınız:

https://www.abu.nl/engels (07.05.2016)

118

50

belli maliyetlerini belediyeler karşılayacağı için daha yüksek oranda kâr etme fırsatı bulur.

Yararlanıcı kişi, mesleki olarak yeni vasıflar kazanır ve yeniden istihdama kazandırılır. Ayrıca belli süre çalıştıktan sonra yeniden işsiz kalması durumunda tekrar birincil işsizlik yardımından da yararlanır.

1 Ocak 2004’te yürürlüğe girmiş olan İş ve Refah Kanunu’ndaki düzenlemelerle sosyal yardımlar için yetki verilen belediyeler119

açısından; yararlanıcı kişinin istihdama kazandırılması sosyal yardım giderlerini azaltır. Belli bir süre işgücü piyasasında tutulan kişi uzun bir süre birincil işsizlik yardımından dolayı tekrar yardım almak üzere Belediye birimlerine dönmemiş olur. Bir nevi yukarıda anlatılan süreç yeniden başlar.

Avrupa ülkeleri içerisinde yoksulluk oranı ve yoksulluk riski en düşük ülkelerden biri olan Hollanda’da120

sosyal yardım istihdam bağlantısı alanında yapılan çalışmaların en çarpıcı özelliği, yerel yönetimlere önemli sorumlulukların verilmesi ve özel istihdam bürolarından etkin şekilde yararlanılmasıdır. Bu çalışmaların yürütülmesinde Hollanda işgücü piyasasında esnek çalışmaya ilişkin düzenlemelerin etkisi fazladır.