Kutu 2: 328/2000 Sayılı Kanun ve İtalya Sosyal Yardım Reformu
4.6. Sonuç: Toskana İçin Yeni Bir Model
Yaşlanan nüfusun hem yaşlıların yaşam kalitesini değerlendirme açısından hem de sosyal yardımlaşma sisteminin altyapısı açısından en önemli etkilerinde biri de günlük normal faaliyetleri geçici ya da kalıcı olarak yapamama durumunda gereken ihtiyaçların bir şekilde devamlı olmasıdır.
Yaşlı bireylerin kendi kendilerine bakabilme yetilerinin git gide azalması ve bu bireylerin yaş-lanmaya devam ettikçe kapasitelerini sınırlandıran hastalıkların ortaya çıkması kesinlikle göz ardı edilemeyecek toplumsal bir etki yaratmaktadır. Toskana’da da evde yaşayan yaşlı bireylerin sayısı artmaktadır. Hâlihazırda Toskana’da 629 bin ailenin yanında en az bir yaşlı yaşamaktadır. 396 bin hanehalkının ise tamamı yaşlılardan oluşmaktadır. Yaşlıların %26’sı evlerinde tek başlarına yaşa-maktadır. Geniş aile bağları git gide zayıflamaktadır; dolayısıyla birçok aile, büyüklerinin ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Genele bakıldığında korunmasız olan aileler, resmi olmayan destek sistem-lerine ve sosyal hizmetlere dayalı bir yaşam sürmektedir. Öte yandan bazı ekonomi uzmanları, ya-şam süresinin uzamasının öz yeterlilikte doğrudan bir azalma yarattığı anlamına gelmediğini ifade etmektedir. Günümüzde bireyler, önceki nesillerin aynı yaştaki durumlarına kıyasla, daha iyi sağlık koşullarında yaşamaktadır. Dolayısıyla aslında sosyal yardım sisteminin sürdürebilirliğine etki eden asıl sorun, geniş ailenin ve topluluğun ayrışmasıdır. Sorun yaşlı bireylerin içine sığmaya zorlandığı bir toplum yapısıdır. Bazen yaşlılar yalnızca dayatılan topluma sığmadıkları, için tanım gereği öz bakımlarını karşılamayan kişiler olarak nitelendirilebilmektedir. Bu bağlamda 65 yaş üzerindeki bi-reylerin ihtiyaçlarının katlanarak arttığı daha da belirgin hale gelmektedir. Ancak bu ihtiyaçlar hem nicel, hem de nitel açıdan büyük oranda değişmeye devam etmektedir.
Dolayısıyla mevcut hizmet düzenlemesinin sürdürülebilir ya da etkili olmadığından bahsedi-lebilir. Bu durum özellikle de bağımsızlık unsurunun eksikliğinin ortaya çıktığı dönemde ve ailelerin kamu yardım sistemine girerek ihtiyaçlarının karşılanması için önlerine seçenek sunulduğu bir son-raki dönemde varlığını hissettirmektedir. Öte yandan sosyal hizmetler alanındaki büyük reformun (328/2000 sayılı çerçeve kanun ile başlayan) çeşitli sonuçlar yarattığından bahsedebiliriz. Ancak bu noktada itici gücün tükenmekte olduğu görülmektedir. Yakın zaman öncesinde Toskana’da da sosyal yardım/sağlık hizmetlerinin yeniden organize edilmesi için benzer çalışmalar başlatılmıştır.
Bu girişim 40 ve 41 sayılı (2005) Bölgesel Kanunlarda yapılan güncel değişikliklerle onaylanmıştır.
Bu adım tam da koşulların şiddetle değişmekte olduğunun kabul edildiği noktada atılmıştır. Dola-yısıyla durumun yeniden mülahaza edilmesi gerekmiştir. Bu kapsamda yeni resmi müdahalelerin yaşlıların ihtiyaçlarına göre test edilmesi ihtiyacı doğmuştur. Söz konusu çerçevede sosyal yardım sistemi ile kamu sağlık sistemi bünyesinde yer alan her bir bileşene yeni bir rol öngörülmüştür.
Toskana için proje fikirlerinin oluşturulması amacıyla bu planın merkezinde yer alan objektif, hiz-metlerin ve yardımların en iyi hale getirilmesi objektifidir. Bu sonuca ulaşılması için hem yaşlılar arasında devamlı bağımsızlığın teşvik edilmesi, hem de bu kişilerin değişen ihtiyaçlarına uygun müdahalelerin sunulması desteklenecektir. Sonuç olarak Toskana’nın hâlihazırda sahip olduğu yüksek standartlı kuruluşları dikkate alarak, bakımın devamlılığı, öz yeterliliğin desteklenmesi ve kronik sorunlara yardımcı olma konularında bu kuruluşlardan güç alarak yetkin bakım ve destekli yaşam sisteminin rolünü yeniden tanımlamaktır. Söz konusu yeni çerçeve vatandaşlara fiili ihtiyaç-ları açısından destek sağlama yolihtiyaç-larının yeniden şekillendirilebilmesi için yeni yöntemlerin getiril-mesini de gerektirecektir. Dolayısıyla bu desteğe ilişkin kriterler uygunluk, esneklik, verimlilik ve etkililiktir. İhtiyaç analizinden işe alıma, kişisel destek planının geliştirilmesinden ve güncellenme-sinde hizmet sunumun gerçekleştirilmesine kadar dağıtım zinciri boyunca yer alan bütün unsurlar
Final Raporu Faaliyet 1.2 sınamaya ve araştırmaya tabi tutulacaktır. Sonuç olarak önümüzdeki birkaç yıl içerisinde karşıla-şılabilecek zorluk, halkın artan ve çeşitlenen sağlık ve sosyal yardım ihtiyaçlarının sahiplenilmesi olacaktır. Bu durum da hâlihazırda var olan kaynakların yeniden tahsisini ve rasyonelleştirilmesini gerektirecektir. Şüphesiz bu süreç mevcut kuruluşların ağ oluşturacağı protokollerin imzalanma-sına kadar gidecektir. Bu girişim ayrıca, hastanelerde ve bölgede bakımın devamlılığına dayanan modeller ve Toskana’nın hâlihazırda farkındalık oluşturmaya çalıştığı girişim temelli tıp uygulaması ile de desteklenecektir Bu süreçlerin bütün hepsi aslında, yaşlının artık kendine bakamayacak hale gelmesine neden olacak ölçüde hızlı gelişen bir dizi hastalıkla karşı karşıya kalması sonra-sında ortaya çıkan ihtiyaçların karşılanamadığı ortaya çıktığında başlamaktadır. Halbuki bunun en başından önüne geçmek için yaşlılığın ilerlemesiyle gelen etkileri hafifletebilecek tanı/tedavi ve rehabilitasyon/yardım hizmetleri sağlanması gerekmektedir.
Netice itibariyle Toskana modeli, hizmetlerin bölge genelinde belirli nitel standartları temin edebilecek kurumsal bir akreditasyon sistemine dayalı olarak düzenlenmesini öngörmektedir. Bu manevra Toskana’nın vatandaşların sosyal yardım ihtiyaçlarına odaklı müdahaleler sunmasına im-kân tanımaktadır. Dolayısıyla söz konusu akreditasyon sistemi, ilgili kuruluşların gerçek kamu hiz-metleri sunabilmesine yardımcı olmaktadır. Toskana Bölgesi, kuruluşların belirli düzeylerde kamu yardımı sağlama ve sunduğu hizmetlerin kalitesini ve kamu kaynaklarının düzgün kullanılmasını temin etme kapasitesini inceleyen fiili yardım-sunucu seçim prosedürü uygulamaktadır.
Bu model kamu sisteminin özel sektör ile uyumlu olabilmesini sağlayarak iki taraf arasında güçlü ve entegre/destekleyici bağ oluşturmaktadır. Modelin bazı faydaları şöyledir:
a) Arzı denetleme: Genel erişim, insan onuru, bakım ve yardımın devamlılığı ilkelerine dayalı hizmet “arzı”. Hizmet “arzı” hizmet sunucuları ile alıcılarının uygulama, satın alma ve katı-lıma (güçlendirme ve hak tanıma açısından) dayalı ilişkilerini baz almaktadır. Söz konusu arzın temelinde uygun erişilebilirlik koşulları ve iyi eğitimli personelden oluşan altyapılar bulunmaktadır.
b) Yeknesak program düzeyi: İlçe düzeyinde oluşturulan standartlar ile bölgenin genelinde yeknesaklığı geliştirme.
c) Vatandaşın güçlendirilmesi: Sistem vatandaşlara, önceden onlar için belirlenmiş seçe-nekler yerine, çeşitli paylaşılmış fırsatlar sunmayı ve bu fırsatlar arasından kendilerinin ter-cih yapmasına imkân tanımayı amaçlanmaktadır. Bütün vatandaşlar bu haktan faydalana-bilecektedir (yalnızca “muhtaç” kişiler değildir).
Elbette devam etmekte olan bir çalışma olması itibariyle, bu sürecin de kendi kısıtlılıkları ve riskleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şöyle özetlenebilir:
a) Akreditasyon sistemi kapsamında gerekli olan kalite düzeyleri maliyetlerde anlık artışa neden olabilir; bu durum ise hizmet sunucularını piyasadan çekilmeye zorlayabilir ve bir şekilde vatandaşlara yansıyabilir,
b) Düzgün fiyat düzenlemesi eksikliği; yatırım maliyetleri vatandaşın üzerine kalabilir, c) Topluluk hissinin kaybı ve sosyal dokunun ayrışması,
Final Raporu Faaliyet 1.2
d) Vatandaşların anlamlı tercihleri, tam bir özerklik olarak değil de kişilerin kendi durumuna ilişkin sorumluluklarının sisteme aktarıldığı ve sistemin fiili destek sağladığı bir imkân ola-rak anlaşılmalıdır.
Toskana vaka çalışmasının özelliklerinin aktarılabilirliği açısından ise aşağıdaki kilit kavramlar ön plana çıkmaktadır:
1. Değerlendirme ve hizmetlere genel erişim,
2. Bireyin münferit bakım ihtiyacına uygun hizmetlere dayanan değerlendirme,
3. Hizmetlerin kurumsal akreditasyon aracılığıyla düzenlenmesi ve sunulması için kalite standartlarının temin edilmesi,
4. Faydalanıcıların akredite hizmet sunucular arasından serbest seçim yapabilmesi ilkesi, 5. Yerel mercilerin sosyal hizmetler ve sağlık hizmetlerinin programlanmasında, idaresinde
ve sunulmasındaki temel rolü,
6. Hizmet sunumunda güçlendirilmiş kamu-özel ağı.
İlk dört kavram, muhatap ülkenin idari yapısına bakılmaksızın bir başka hizmet sunumu sis-teminde de benimsenebilir. Öte yandan sosyal hizmetlerin programlanması ve idare edilmesinde yerel idareye daha fazla sorumluluk aktarılması durumunda, Türkiye gibi idari açıdan üniter bir yapısı olan ülkelerde bazı engellerle karşılaşılabilir.
Ancak yerel düzeydeki sorumluluğun artırılması, ilgili topluluğun sosyal hizmetler ve sağlık hizmeti ihtiyacını düzgün şekilde değerlendirebilme imkanı da sunabilir. Sonuç olarak bölgenin spesifik durumunu dikkate alan hizmet programlaması müdahalelerin etkililiğini artırabilir.
Özetle sağlam bir kamu-özel ağının geliştirilmesi hizmet arzı tarafını güçlendirebilir. Görünüş itibariyle bu tür bir kalıbın yerleştirilmesinde ön koşul, çoğunluğu kâr amacı gütmeyen kuruluşlar-dan ve/veya STK’larkuruluşlar-dan oluşan tecrübeli özel hizmet sunucularının varlığının güçlendirilmesidir.
Geleneksel açıdan bu tür kuruluşların gelişimde eksiklikler olan bir coğrafi bağlamda ise, söz ko-nusu kalıbın yerleştirilmesi elbette ki zorlayıcı olacaktır. Ancak bu süreç aynı zamanda kar amacı gütmeyen sektörün/STK sektörünün elindeki rolü güçlendirmek için spesifik tedbirlerin devreye sokulmasına da vesile olabilir.
Final Raporu Faaliyet 1.2 5. Yaşlılar ve Engellilere Yönelik Sosyal Hizmetlerde İşbirliği – Portekiz Vaka Çalışması
Paulo Pedroso ve Filipa Seiceira
5.1. Giriş
Bu bölümün temel amacı, yaşlılar ve engellilere yönelik olarak Portekiz’de sağlanan sosyal hizmetleri ve politika uygulama konusunda kamu idaresi ile diğer ilgili aktörler arasında kurulan işbirliğini sunmaktır.
Portekiz’de sosyal hizmetler hedef gruba göre düzenlenmiştir (yaşlılar (65 ve yukarısı), ço-cuklar ve gençler, engelliler, aile ve genel toplum, HIV taşıyan kişiler, vb.) ve Sosyal Güvenlik Ens-titüsü’nün (sosyal hizmetler alanında yetki sahibi kamu kurumu) yönetmeliğine uygun olarak özel veya kar amacı gütmeyen kuruluşlar tarafından sağlanabilmektedir.
Hizmetlerin büyük çoğunluğu sivil toplum kuruluşları tarafından sağlanırken, sosyal sektör kurumları ile yerel, bölgesel ve merkezi idareler arasında işbirliğinin geliştirilmesine yönelik koşul-ları oluşturmak amacıyla Sosyal ve Dayanışma Sektörü için İşbirliği Taahhüdü’nün birincisi 1996 yılında imzalanmıştır.
Devlet ile sosyal ve dayanışma sektörü temsilcileri bu protokolle bütünleşik sosyal destek ağı geliştirmeyi, mevcut kaynakları optimize etmeyi (ülkede eşit hizmet kapsamı sağlayarak) ve sosyal hizmetler ile müdahale yöntemlerinin kalite ve etkisini iyileştirmeyi amaçlamışlardır. Yıllar boyunca bu, işbirliğinin alanları, kuralları, varsayımları ve koşullarını tanımlayan araç olmuştur.
Her protokol iki yıllık bir süre için imzalanır. 2017 yılında 2017-2018 için İşbirliği Taahhüdü, Portekiz Devleti’ni temsilen Eğitim Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı, Dayanışma ve Sosyal Güvenlik ile Sağlık Bakanlığı ve sosyal ve dayanışma sektörünün temsilcileri olan Misericórdias Portekiz Birliği, Ulusal Dayanışma Kurumları Konfederasyonu ve Portekiz Kooperatif Dernekleri Birliği tarafından imzalanmıştır.
Bu İşbirliği Taahhüdü, bu raporda açıklanan yaşlılara ve engellilere sosyal hizmetlerin sunul-masına yönelik Portekiz işbirliği sisteminin temelidir. Birinci bölümde yaşlılar ve engellilere yönelik temel hizmetlerin kısa bir açıklaması verilecektir. İkinci bölümde işbirliğinin hangi yollarla geliştiril-diği ve sistemin finansmanı sunulacaktır. Üçüncü bölümde uygulama araçlarına, diğer bir deyiş-le Portekiz Devdeyiş-leti’nin, yani Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, bu iki gruba hizmet üretmek amacıyla müdahalede bulunmak için kullandığı araçlara odaklanılacaktır. Dördüncü ve son bölümde sosyal güvenlik enstitüsünün hizmet üretimini düzenleme yolu sunulacaktır.
Final Raporu Faaliyet 1.2
5.2. Sosyal Hizmetlere İlişkin Kısa Açıklama
Portekiz’de yaşlılar ve engellilere özel sağlanan temel hizmetler aşağıdaki tabloda özetlen-miştir17.
Bu hizmetler temelde Özel Sosyal Dayanışma Kurumları (IPSS)18 tarafından, Portekiz Devle-tiyle yapılan işbirliği anlaşmalarına dayalı bir model aracılığıyla sağlanır (sonraki bölümde açıklan-maktadır). IPSS’ler, vatandaşların sosyal haklarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunarak, adalet ve dayanışma şeklindeki ahlaki göreve organize bir yanıt vermek amacıyla, yalnızca bireylerden oluşan kâr amacı gütmeyen tüzel kişiliklerdir19 (STK). Devlet veya başka bir kamu kurumu bunları idare edemez.
Tablo 11. Yaşlılar ve Engellilere Yönelik Başlıca Sosyal Hizmetler
Sosyal Hizmetler Açıklama
Yaşlılar
Konut Merkezleri / Bakımevleri
Zayıf durumda olan, asgari yaşam koşullarından mahrum kalan, temel gereksinimlerini karşılama açısından ekonomik kaynakları ve güvenli yapıları yetersiz olan, yalnızlık çeken veya ailesi dağılmış olan ya da uyum sağlayamayan yaşlıları kabul eden (toplu barınma) yapılardır.
Burada amaç, özerklik ve bağımsızlığı sürdürmek için gereken bakımı sağlamaktır.
Gündüz Bakım Merkezleri
Yaşlıların sosyal ve aile ortamlarında tutulmasına yönelik bir dizi hizmetin sunulduğu merkezlerdir. Geliştirilen faaliyetler, yaşlıların bedensel, zihinsel, bilişsel, ilişkisel ve ruhsal becerilerini önleme, uyarma ve sürdürmeye odaklı, yaşam kalitesi ve bağımsızlığı özendirme amaçlı faaliyetlerdir.
Gece Bakım Merkezleri
Amacı temelde yalnızlık, dışlanmışlık veya emniyetsizlik nedeniyle geceleri desteğe gerek duyan bağımsız yaşlılara gece bakımı sunmayı amaçlayan sosyal uygulamadır.
Evde Bakım Hizmeti
Temel gereksinimlerini ve/veya gündelik yaşam faaliyetlerini yerine getirmelerini geçici veya kalıcı olarak sağlayamadıklarında kullanıcının evinde bireysel ve özelleştirilmiş bakım hizmeti sunar.
Sosyal Merkez
Yaşlıların topluma etkin şekilde katılımıyla düzenlenen ve harekete geçirilen, sosyal-rekreasyonel ve kültürel faaliyetlerin geliştirilmesidir.
Dışlanmışlık ve yalnızlığı önleme, sosyal ilişkileri geliştirme, katılımı özendirme ve sosyal içermeyi teşvik etme amaçlarını taşır;
kurumsallaşmayı geçirmeye veya önlemeye katkıda bulunur.
17 Sosyal hizmetlerin yanı sıra engelliler için bir sosyal yardım – 3. şahıs yardım tahsisi – sürekli bakım ihtiyacı olan yüksek bağımlılık seviyesine sahip engellilere bir kişiye bakan aileleri telafi etmeye yönelik aylık ödenek mevcuttur. Bu tutar ayda 101,68€’dur.
18 Genel olarak, Sosyal Güvenlik Enstitüsü’ne göre sosyal hizmetlerin %83’ü IPSS tarafından, %17’si özel kar amaçlı şirketler tarafından sağlanmaktadır.
19 Hukuki niteliğe göre bunlar şu şekilde olabilirler: sosyal dayanışma dernekleri, kooperatif dernekleri dernekler, sosyal dayanışma vakıfları, “misericórdias” (dayanışma kurumları). Bunlar birlikler, federasyonlar ve konfederasyonlar olarak gruplanabilirler.
Final Raporu Faaliyet 1.2
Sosyal Hizmetler Açıklama
Engelliler
Konaklama Evi
Aile ortamlarında geçici veya kalıcı olarak yaşamaları engellenmiş, engelli gençler ve yetişkinlere konaklama desteği sağlayan yapılardır.
Burada amaç, refah şartlarını ve kullanıcının gereksinimlerine uygun yaşam kalitesini sağlamaktır (toplu barınma).
Mesleki Faaliyet Merkezi (CAO)
Özsaygıyı, bağımsızlığı ve sosyal bütünleşmeyi özendirmeyi amaçlayan birkaç faaliyetle ciddi engele sahip kişilerin (kapasiteleri bir üretim faaliyeti yapmasına olanak tanımayan 16 yaş veya yukarısı) kapasitelerini geliştirmeye çalışır. Geliştirilen başlıca faaliyetler el sanatları ve zanaat, sanatsal ifade, ev görevleri, bahçıvanlık ve bahçeciliktir.
Destek Evi
Destek yardımıyla bağımsız yaşama kapasitesine sahip olan engelli kişiler (18 yaş ve yukarısı) için amaçlanan, apartman dairesi, ev veya benzer tipte bir yerde geçici veya kalıcı konaklama.
Bakım, İzleme aileleri ile gayri resmi bakıcılarına eğitim ve destek hizmetleri sağlayan özelleştirilmiş bir hizmettir.
Bakım – sunulan durumlara hızlı ve etkili yanıt vermek için kişiselleştirilmiş yaklaşım. Her bir özel durum için uygun rehberlik, kaynaklar, hizmetler ve ekipmanlara erişimle ilgili bilgiler ve hukuki destek gibi hizmetleri içerebilir.
Sosyal izleme – bakım hizmetlerini tamamlar ve bireysel müdahale planı içerir. Bireysel, sosyal ve aile tanılama, sosyal bütünleşmenin ve aile/gayri resmi bakıcı desteğinin organizasyonu, planlaması ve takibi gibi faaliyetler burada geliştirilmiştir.
Sosyal rehabilitasyon – gündelik yaşam faaliyetleri, temel özerklik yeterlikleri, oryantasyon ve hareketlilik, duyusal uyarım, vb. gibi gelişim faaliyetleriyle özerklik ve sosyal içermeyi arttırmak içindir. Bir CAARPD en azından bakım ve sosyal izleme sunmalıdır.
Bu model, IPSS’lerin vatandaşların sosyal olarak korunması konusunda Portekiz Devleti’nin sorumluluklarını tamamladıkları aşağıdakiler gibi bir dizi önermeyi temel alır:
• IPSS’ler, temel sosyal hizmetler ağının oluşturulması ve yönetilmesiyle sosyal korumada önemli bir rol oynarlar.
• Devlet, stratejik seçenekle, sosyal müdahalelere erişim ulusal ağının IPSS’ler aracılığıyla kurulmasını hayata geçirme kararı almıştır.
• Kendi doğaları itibariyle IPSS’ler topluma daha yakın dururlar, bu da özellikle acil durum-larda daha kolay müsaitlik ve yanıt hızı elde edilmesini sağlamayı olanaklı kılar.
Final Raporu Faaliyet 1.2
IPSS olarak kaydolma, sosyal güvenlik hizmetlerinde, yani Sosyal Güvenlik Genel Müdür-lüğü’nde STK’nın sosyal hizmeti sunma konusundaki sürdürülebilirliğini onaylayan (Genel Müdür emri) bir idari süreci gerektirir. Bunlar aşağıdaki gerekliliklere uymak zorundadırlar:
• Yasal olarak kurulmuş olmak.
• Kurumun temel amacı aşağıdaki gibi olmalıdır:
– Çocuk ve genç desteği.
– Aile desteği.
– Engelli ve yaşlı kişiler dâhil zayıf durumdaki grupların korunması.
– Toplumla bütünleşme ve kişi kapasitelerinin geliştirilmesi.
– Sosyal ve ekonomik yoksunluk, eşitsizlik, sosyal bağımlılık, yetmezlik, dışlanma veya zayıf durumda olmanın önlenmesi ve düzeltilmesi.
• Kurum tüzükleri yasayla belirlenen IPSS tüzüklerine uygun olmalıdır.
• Geliştirilecek kurum planı faaliyetleri şunları karşılamalıdır: ele aldıkları toplumun gereksi-nimleri, bunların hayata geçirilmesi için yasal olarak oluşturulan şartlar,
• Tüzüğe dayalı amaçlar için yeterli insan ve malzeme kaynaklarına veya bunları edinme kapasitesine sahip olma.
Kayıt süreci STK’nın bir girişimidir ve yasal olarak kurulmalarından itibaren 60 güne kadar yapılmalıdır. IPSS halini alan bir STK yasayla belirlenen vergi muafiyetleri tanıyan (örneğin, emlak vergisi (IMI, taşıt vergisi, damga vergisi, vb.) “kamu yararına çalışan tüzel kişilik” şeklinde hukuki ni-teliğe otomatik olarak kavuşur. Aynı zamanda, yasal sosyal güvenliğin ve dayanışma faaliyetinin bir parçası olan hizmetlerin sunulması ve malların transferinde kurumlar gelir vergisi (IRC) ve KDV’den muafiyet gibi IPSS’ye özellikle tanınan vergi muafiyetlerinden de yararlanabilirler.
Sosyal Güvenlik Enstitüsü’ne göre 2016 yılında tüm hedef gruplara yönelik tüm sosyal hiz-metlerde toplamda 455.137 kullanıcıya 3.967 IPSS ile 13.093 işbirliği anlaşması yürürlüğe konmuş-tur. Aynı yıl IPSS tarafından idare edilen sosyal hizmetlerin ve tesislerin bakım ve düzenli işleyişiyle Devlet tarafından harcanan genel tutar 1.308.640.873€ (sosyal eylem için mevcut devlet bütçesi-nin %92’si) olmuştur.
2016 yılında özellikle yaşlılar ve engelliler için ilk durum için toplamda 558.070.993€ (genel tutarın %42,3’ü) ve ikinci durum için 156.309.848€ (genel harcamanın %11,9’u) harcanmıştır. Aşağıda yer alan tabloda 2017 yılında yaşlılar ve engellilere yönelik başlıca sosyal hizmetlerde harcanan tutar ile kullanıcı sayısı ve işbirliği anlaşmalarının sayısının dağılımı özetlenmektedir.
Final Raporu Faaliyet 1.2 Tablo 12. İşbirliği Anlaşmaları, Kullanıcılar ve Yaşlılar İle Engellilere Yönelik Temel Sosyal Hizmetlerde Harcanan Tutar, 2016
Sosyal Hizmetler
İşbirliği anlaşması
sayısı
Kullanıcı sayısı
Harcanan tutar (Avro)
Yaşlılar
Konut Merkezleri / Bakımevleri 1,622 59,042 282.070.993
Gündüz Bakım Merkezleri 1,959 39,759 49.808.774
Gece Bakım Merkezleri 11 107 303,307
Evde Bakım Hizmeti 2,413 69,231 219.657.118
Sosyal Merkez 401 10,620 6.658.666
Toplam 6,406 178,759 558.498.858
Engelliler
Konaklama evi 283 6,052 65.937.464
Mesleki Faaliyet Merkezi (CAO) 432 13,568 80.699.035
Destek Evi 59 321 3.587.405
Bakım, İzleme ve Sosyal
Reha-bilitasyon Merkezi (CAARPD) 47 1,709 6.085.942
Toplam 821 21,650 156.309.848
Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu verilerinden kendi incelememiz.
Evde bakım, daha fazla sözleşme ve kullanıcıya sahip yaşlılara yönelik sosyal hizmettir ve kullanıcı sayısına bakılacak olursa bunu barındırma merkezleri, işbirliği sözleşmesi sayısına bakıla-cak olursa gündüz bakım merkezleri izler (gündüz bakım merkezlerinin sözleşme sayısı barındır-ma evlerine kıyasla 337 daha fazlayken, 19.283 daha az kullanıcısı vardır).
Mesleki faaliyetler merkezi ile barındırma evi, engellilere yönelik sosyal hizmetler arasında daha fazla anlaşma ve kullanıcıya sahip olanıdır.
5.3. Sosyal Hizmetlerin Finanse Edilmesinde ve Üretilmesinde İşbirliği Modelleri
Daha önce belirtildiği gibi, Portekiz Devleti ile sosyal hizmetler sağlayıcıları arasındaki ilişki-lerde önemli olan, buradaki modelin işbirliği anlaşmalarını temel alan bir model olmasıdır.
İşbirliği, vatandaşların sosyal olarak korunmasına yönelik sosyal araçlar ve sosyal hizmetle-rin geliştirilmesinde yükümlülükler ve sorumlulukların dağıtılmasını amaçlayan, Devlet ile IPSS’ler arasında kurulan bir ortaklıktır (yetki ikamesi ilkesi). İşbirliğinin temel hedefleri aşağıdaki gibidir:
• Hizmetler ve ekipman ağı yoluyla sosyal hizmet müdahaleleri geliştirmek.
• Nüfusun gereksinimlerini karşılamak amacıyla daha fazla kaynak verimliliğini sağlamak.
• Kişilere yetki verme ve toplumları geliştirmeyi amaçlayan yenilikçi sosyal tedbirleri elde etmeye yönelik girişimleri özendirmek.
Final Raporu Faaliyet 1.2
• Kamu yararı arayışına dâhil olan çeşitli organizasyonlar ve kuruluşların uyumlu bir şekilde
• Kamu yararı arayışına dâhil olan çeşitli organizasyonlar ve kuruluşların uyumlu bir şekilde