Bundelkend, Sagar ve Narmada bölgelerinden müteşekkil sayılabilecek Bihar'ın küçük bir bölümü177 ile Pencap'ın doğu kıyısı dışında, herhangi bir halk ayaklanmasına dönüşememiştir. Ayaklanmanın bu beldelerde halk hareketine dönüşmesinin en önemli sebebi ise isyanın merkez bölgesi durumundaki Oudh ve Rohilkend’i çevreleyen bir daire konumunda olmasıdır. Bu yönüyle Bihar ve Pencap, isyan dalgasının sınırını da meydana getirmektedir.
a. Bihar Ayaklanması :
Bihar Bölgesi ve Şehri,178 gerek stratejik önemi gerekse de barındırdığı savaşçı Raçput nüfusu itibariyle, İngilizlerin Hindistan hakimiyetinde büyük bir önem arzediyordu. O sebeple buradaki halk ayaklanması, eğer zamanında kontrol altına alınamazsa, İngiliz yönetiminin merkezi durumundaki Kalküta’yı tehdit eder hale gelebilirdi. Çünkü buradaki isyana yön veren liderlerden en önemlisi durumundaki Kunvar Singh, bu liyakate sahipti.
176 Bkz., R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.547. 177 Bkz., T.R. Holmes, “The Mutiny” , s.200.
178Bihar veya Behar adı, Buda mâbedi anlamına gelen Vihara’dan teşekkül etmiştir. Müslüman yazarların
zaman zaman Otantapuri şeklinde de yazdıkları Bihar adı, bir vilayet ismi olarak ilk defa Tabakat-ı Nasiri’de geçer.[Bkz., Cüzcânî, Tabakât-ı Nâsırî, A General History of Muhammadan Dynasties of
Asia I, (nşr. H.G. Raverty), Calcutta 1881, s.519 vd.] Daha sonra Bengale Eyaletine bağlı bir merkez
konumunda bulunan Bihar’nı bugün doğusunda Bengladeş ve Batı Bengal Eyaleti, kuzeyinde Nepal, batısında Utar Pradeş ve Medya Pradeş Eyaletleri, güneyinde ise Orissa Eyaleti bulunmaktadır. Bihar adı ve coğrafyasıyla ilgili geniş bilgi için bkz., Devasahaya Triveda, The Pre-Mauryan History of Bihar, Banaras 1953, s.155 vd; Arif Naim, “Bihar”, DİA VI, s.138 vd.
aa. Kunvar Singh’in Liderliği:
Yetmiş yaşını geçmiş olan Kunvar Singh, yaşadığı zor hayatta edindiği tecrübelerle bilge bir Raçput lideri konumundaydı. Üstün vekaret ve basiretinin yanı sıra muazzam bir kavrayışa sahipti.179 Bu özellikleriyle İngilizlerin de dikkatini çekmiş ve onların mesafeli dostluğuna layık görülmüştü. Buna rağmen çok geniş olan arazileri elinden alınmıştı. Bu durumda İngiliz subaylarıyla olan dostluğunu da araya koyarak kendi topraklarının kullanım hakkını kazanabilmek için İngiliz yönetimine başvurmuş ancak İngiliz subaylarının da desteğine rağmen başvurusu reddedilmişti. Bundan dolayı Kunvar Singh 1857’de iflasın eşiğine gelmişti. Patna vali vekili William Tayler'ın de belirttiği gibi, İngilizlere her zaman dostluk etmiş olan bu Raçput lideri, daha sonra Bengal hükûmetinin basiretsizliği yüzünden, Bihar isyanının patlak vermesinde İngilizlerin karşısına dikilecektir.180
Tımarlı Sipahi Ayaklanması konusunda otorite kabul edilen Sir John William Kaye, T.R. Holmes ve Surendra Natlı Sen gibi yazarlar da bu görüşe katılmaktadır. Ancak bir İngiliz devlet adamı olan J.J. Hall, Kunvar Singh’in Patna’da 1846 yılında çıkan İngiliz karşıtı bir gösteriye katılmasını delil göstererek, onun 1845 yılından beri İngiliz yönetimine saldırı hazırlığı içinde olduğunu ileri sürmüştür. Halbuki Ağustos 1857’ye kadar Patna'da vali vekili olarak görev yapan, dolayısıyla bütün ayrıntıları bilen William Tayler, bu gösteriyi, İngiliz otoritesini yıkmak için, planlanan genel bir komplo olarak değerlendirmekteydi. O sebeple Hindistan'daki İngiliz yönetimini koruyabilmek adına, isyana katıldığından en ufak bir kuşku duyduğu herkesi acımasızca cezalandırmıştı. Halbuki Kunvar Singh’in sadakat ve dostluğundan hiç şüphesi yoktu. Hatta Kunvar Singh'in uzun zamandan beri isyanı planladığı, ve Dinapur'daki sipahi ayaklanmasını organize ettiği hakkında da tatmin edici bir delil yoktur. Öyle ki bir Kalküta gazetesinin “İngilizler” bölümünde, Kunvar Singh’in isyan hazırlığı içinde olduğu yolundaki haberler bile William Tayler181 tarafından kayda değer bulunmamıştır.182 Bununla birlikte Herwald Wake’in,183 Kunvar Singh’i
179 Bkz., S.Bhattacharya, a.g.e., s.534. 180 T.R.Holmes, “The Mutiny”, s.181vd.
181 William Tayler hakkında bkz., P.J.O. Taylor, a.g.e., s.325.
182 Bazı İngiliz subaylarına, güvenilir kaynaklar tarafından verilen, bu haberler bir rapor şeklinde
hazırlanıp yayınlanmıştır. Bu raporda Kunvar Singh'in, “adamlarına, çağrıldıklarında hazır olmalarını emrettiği, Gaya bölgesinin en güçlü iki zemindarı ile yazıştığı, silah ve adam topladığı, kendisinin Danapur'daki sipahiler tarafından raca seçildiği ve Son nehrini geçmeleri
bir âsi lideri olarak gösterdiği raporu da daha önce hükûmet merkezine yazdığı mektupla çelişmekte, dolayısıyla kendi kendini çürütmektedir.184 Yine bu iddialar üzerine Kunvar Singh'in Arrah temsilcisi, Kaliprasad'ın evinde arama yapılmış ama hiçbir delil bulunamamıştır. Her ne kadar William Tayler’in Patna’ya çağrısına, hastalığını bahane ederek katılmayışı, onun isyan hazırlığı içinde olduğu şeklinde yorumlansa da, Tayler’in onu gizlice takip ettirdiği hatta Kunvar’ın yakın adamlarından bile bu konuda raporlar aldığı bilinmektedir. Nitekim Arrah tahsildar yardımcısı Seyyid Azimüddin Hüseyin’in 19 Temmuzda hazırlayıp Tayler’e gönderdiği gizli raporda da Kunvar Singh suçsuz bulunuyordu.185 Azimüddin’in İngilizlere sonuna kadar sadık kaldığı dikkate alınacak olursa, onun Kunvar’ı korumadığı görülür. Anlaşılan Kunvar Singh, İngiliz yönetimi zaafiyet göstermeye yüz tutunca tedbir almaya başlamış, ayaklanma başladıktan sonra da olaylara katılmıştır. Nitekim onun başarılı teğmeni Nishan Singh’in de belirttiği gibi âsi sipahiler Arrah’a ulaştığı zaman Kunvar Singh oradaydı ve henüz isyana katılmamıştı.186
için onlara bot temin ettiği" gibi hususlar vurgulanmaktaydı. Bkz., R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.549.
183 Bkz., P.J.O. Taylor, a.g.e., s.16 vd.
184 Arrah’ta bir İngiliz yetkilisi olan Herwald Wake, 29 Ocak 1858 tarihinde kaleme aldığı raporunda “Her ne
kadar Kunvar Singh’in isyanı önceden planlamadığına inanılsa da ben en azından üç aydan beri fırsat kolladığından eminim. Çünkü Kunvar Singh, Vali Vekili William Tayler’in Patna’ya davetine de gitmemiş ve Dinapur Alayının ayaklanmasında rol oynamıştır.” demektedir. Halbuki o, daha önce 19 Temmuz 1857'de hükümet merkezine Kunvar Singh hakkında yazdığı mektubunda "Gerçekte borcunun faizini ödeyecek parayı bile zor bulan perişan bir adam olduğu halde, sözde büyük arazilere sahip olduğu söylenir. Bu yüzden mevcut kanun ve düzen varolduğu müddetçe onun mevkiî asla yükselemez. Ancak düzen bozulursa kendi bölgesinde üstün mevkilere geleceğini çok iyi biliyor. Yani bölgedeki güçünün farkındadır. Hükûmetin varlığını hissettiği sürece, asla hükûmete karşı çıkacağını sanmıyorum. Bununla beraber bölgede ciddi bir isyan patlak vermesi durumunda, kendi çıkarları için harekete geçme fırsatı bulacağını ancak içinde bulunduğu feodal yapının böyle bir olayda kendisine fazlasıyla tehlike getireceğini de bildiğini sanıyorum." demiştir. bkz., Penderel Moon, The British Conquest and
Dominion of India, London 1989, s.723 vd; R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.549.
185 Rapora göre, Azimüddin ziyarete geldiğinde, onu yatakta yatar vaziyette buldu. Hasta olduğunu
söylemekteydi. Yaşlı ve aciz biri olduğundan şu sıra Patna'ya sehayat edecek gücünün olmadığını bildirdi. Azimüddin, Kunvar'ın bir ayaklanma için hazırlıklar yaptığını iddia eden gizli araştırmalardan hiçbir anlam çıkaramadığını ifade ediyordu. Bununla beraber halkın etki altında kalmadığını varsaymak da mümkün değildi. Halkı kışkırtma gibi bir tavrının henüz olmadığı ama olursa da halkın onu takip edeceği bir gerçekti. Kunvar Singh’in ekonomik durumunun iyi olmadığı buna rağmen Mayıs, Haziran aylarında alacaklılarına ödeme yapmak zoruda kaldığı ve savaş hazırlığı için para ayırmadığı bildiriliyordu. Azimüddin de meteliksiz birinin savaş hazırlıkları yapmaya gücünün yetmeceği inancındaydı. Bkz., R.C.Majumdar, “The Revolt of th
People” , s.550. e
186 Nishan Singh’in beyanatına göre:" Dinapur’un âsi sipahileri Arrah'a ulaşıp kasabayı kuşattılar. Kunvar
Singh'in adamlarını, Kunvar’ı oraya getirmelerini yoksa onun yaşadığı köyü olan Jagdishpur’u kuşatacaklarını söyleyerek tehdit ettiler. Bkz., R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.550 vd.
ab. Ayaklanmanın Yayılması:
Patna’da İngiliz askeri bulunmamakla birlikte yaklaşık on altı kilometre uzakta olan Dinapur’da önemli bir İngiliz alayı vardı. O da William Tayler komutasındaki bir Sih taburunun yardımıyla, silahlarını teslim etmek istemeyen sipahileri izlemekle görevliydi. Buna rağmen isyana engel olunamamış ve Dinapur’da başlayan isyan 27 Temmuzda, yaklaşık kırk kilometre batıdaki Arrah’a yayılmıştır.187
Âsiler burada da zenginlikleri yağmalayıp, başta subay evleri olmak üzere ceza evi, hükûmet binaları ve bazı sivil yerleşmeleri yaktılar. Avrupalılar daha önce W. Tayler’in görevlendirdiği elli Sihin korumasında Bay Boyle’in evine sığındılar. Sahibi önceden tedbir alıp, evin savunmasını güçlendirdiği için Avrupalılar, Kunvar Singh’in liderliğinde eve saldıran âsilere karşı direnebildiler. 29 Temmuz da Yüzbaşı Dunbar komutasında üç yüz elli İngiliz, altmış Sih ve Dinapur’dan kaçmış bazı gönüllü gençlerden oluşan bir birlik, yardım için Patna’dan Arrah’a gönderildiyse de kenar mahallelerde pusuya düşürülerek yok edildi.188 Buna rağmen kuşatma altındaki Avrupalılar direnmeye devam etti.
3 Ağustosta Kalküta’dan Allahâbad’a gönderilen birliğin topçu komutanı Binbaşı Vincent Eyre (1811-81), Buxar’da bu kuşatmayı duyunca, yanına aldığı bir piyade birliğiyle derhal Arrah’a yöneldi. 12 Ağustosta yenilen Kunvar Singh, maiyetiyle birlikte güneydeki Sasaram’a kaçarken, Arrah, Gucracgenc ve Kunvar’ın köyü Jagdishpur yeniden işgal edildi.189 Ama bütün bunlar isyanın Bihar geneline yayılışını engelleyemedi.190
Şahabad’a sıçrayan isyan, Rohilkend’deki gibi Avrupalılara ait malların yağma ve imhası şeklinde başladı. Âsiler, İngilizleri zarara uğratmak için özellikle çivit fabrikalarını yıktı. Valinin, bütün köyleri yakıp yıkma tehdidi bile âsileri durdurmaya yetmedi.
Gaya bölgesindeki yerel liderler, kendilerine Rohilkend’dekileri örnek alıyorlardı. Rajgir Pergenesi’nden Haydar Ali Han, çok sayıda asker topladıktan sonra Hükûmet
187 Bkz., T.R. Holmes, “The Mutiny” , s.180 vd. 188 P. Woodruff, a.g.e., s.365.
189 Dinapur’daki ayaklanmanın bastırılmasından sonra Albay J. Neill, yakalanan bütün yerlileri ölüm
cezasına çarptırdı. Sadece âsiler değil aynı zamanda şüpheliler, hatta düzeni bozduğu iddia edilen erkek çocuklar bile cellatlık yapmaya gönüllü subaylar ve sivil İngilizler tarafından infaz edildi. Bkz., T.R. Holmes, “The Mutiny” , s.182.
görevlilerini bölge dışına sürdü ve kendisini raca ilan etti. Arval’lı Judhar Singh de benzer şekilde memleketinde kendi hakimiyetini kurdu. Gaya’nın yaklaşık yirmi üç kilometre doğusundaki Vezirgenc’de pek çok köyün ticadarı olan Kusal Singh’in liderliğinde bağımsızlık bayrağı kaldıran on dört köyü diğerleri takip etti. Yerel liderler, her yerde İngiliz yönetiminin düştüğünü ilân ettikleri için esnaf ve tüccarlardan hiç kimse, hükûmete olan borcunu ödemiyordu.191
Chota-Nagpur’daki ilkel sayılabilecek kabileler arasında bile bir isyan dalgası başlamıştı. 30 Temmuz 1857’de isyan eden Hazaribağ’daki orduyu, 1 Ağustos’ta Ramgarh taburu, 2 Ağustos’ta Lohardaga’daki piyade ve topçular, 5 Ağustos’ta da Purulia’nın Ramgarh askeri birlikleri izledi. Ranchi ve Doranda da diğer yerlerde olduğu gibi, hazineyi yağmalayan ve tutukluları serbest bırakan âsi sipahilerin kontrolü altına girdi. Zemindarların hepsi sipahileri desteklemiyor, bir kısmı da İngilizlere yardım ediyordu. Bundan dolayı isyanın bastırılması mümkün olabilmiştir. Chatra’da şiddetli bir direniş gösteren âsiler daha fazla dayanamayıp 4 Ekim 1857 tarihinde bozguna uğradılar. İngilizler kırk altı asker feda etmiş ama karşılığında Hazaribağ, Ranchi ve Purulia’yı yeniden işgal etmişlerdi. Ancak isyan bununla da kontrol altına alınamamış çünkü bu defa da Singhbhum ve Palamau’daki halk ayaklanmıştı. Öyle ki Porahat Racası Arjun Singh ve kardeşinin teşkilatlandırdığı Singhbhum Kolları,192 büyük bir ayaklanma başlattılar. Bu ayaklanma, Hindistan'da İngilizleri çok zorlayacak ve bir o kadar da uzun sürecekti. Çünkü Kolların ayaklanmasını bastırmak üzere Bay Lushington komutasında bölgeye sevkedilen bir birliğin yaklaşık dört bin öfkeli Kol tarafından kuşatılarak 1858 yılı, Ocak ayı ortalarında büyük bir kısmının imha edilmesi ve bu kuşatmadan yara almadan hiçbir subayın kaçamaması, Kolların ciddiyetini ortaya koyuyordu. Nitekim resmi raporlara da yansıyan bu ciddiyet, sayı ve donanım bakımından daha üstün orduların bölgeye sevk edilmesi sonucunu doğurdu. Bu donanımlı İngiliz kuvvetleri, Porahat Racası’nın karargâhı olan Chakradharpur’u bastıysa da bir süre sonra geri püskürtüldü. Bununla birlikte sürekli yardıma gelen İngiliz destek kuvvetleri karşısında Kolların uzun süre dayanması mümkün olmadı. Defalarca yenilmelerine rağmen sipahi ayaklanması bastırıldıktan sonra bile
191 R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.552.
192 Hamal veya çiftçi anlamına gelen kûli/cooly kelimesinden türeyen Kol; her yıl ormandan odun keserek,
satmak için Benares ve diğer şehirlere taşıyıp aynı zamanda nehir taşımacılığı ve balıkçılıkla da uğraşan düşük bir kabile kastıdır. Bkz., John Garrett, A Classical Dictionary of India, New Delhi 1999, s.311; Hunter, Dalton, Caldwell, Cust, Latham, The Principal Nations of India, Delhi 1990, s.57 vd.
direnen Kollar, ancak 1859 yılında Porahat Racası’nın yakalanmasından sonra itaat altına alınabileceklerdir.193
Bu arada Pitambar Sahi ve Nilambar (Lilambar) Sahi adında iki kardeşin liderliğinde ayaklanan Palamao’nun Kairvarları194 ve Çerolar, 21 Ekim 1857 tarihinde Daltongenc’den yaklaşık üç kilometre uzaklıktaki Chainpur’a saldırdı. Ancak bu saldırı, bütün ülkenin silahlandığı Kasım ayı sonlarına kadar Teğmen Graham komutasındaki küçük birliğe destek veren Raghubir Dayal Singh tarafından geri püskürtüldü. Düşmanın birkaç yüz metre mesafeden bile fark edilemediği sık ormanlar ve geçit vermeyen tepelerin bulunduğu yaklaşık altmış beş kilometre karelik bir alana yayılmış olan isyanı durdurmak hiç de kolay değildi. Üstelik âsilerin, Kunvar Singh ve abisinden yardım sözü aldığı biliniyordu. Eğer bu yardım gerçekleşirse İngiliz kuvvetlerinin yenilgiye uğraması kaçınılmazdı. Buna rağmen Palamao’daki isyan bastırılmak zorundaydı. O sebeple Palamao Kalesi’ne saldıran İngiliz kuvvetleri birkaç çatışmadan sonra 21 Ocak 1858 tarihinde burayı işgal etti. Bu sırada bazı liderler yakalandıysa da Pitambar Sahi ve Nilambar Sahi kaçmayı başardı. Bu duruma çok öfkelenen İngilizler, misilleme olarak onların köylerini yıkıp, canlı cansız bütün mallarına el koydular. Ama onların yaşıyor olması, isyanın devam etmesine yetti. Pek çok köyün yağmalanıp yıkılmasına rağmen İngiliz kuvvetleri ile yapılan gerilla savaşı, 1858 yılı boyunca bütün şiddetiyle sürdü. Ayaklanma, uzun bir mücadelenin sonunda Pitambar Sahi ve Nilambar Sahi’nin yakalanıp asılmasıyla ancak 1859 yılında tamamen bastırılabildi.195 Bununla birlikte Sambalpur’da Surendra Sai liderliğinde başlatılan ayaklanma başta olmak üzere henüz bastırılamayan isyanlar da vardı.
İngiliz yönetimi tarafından hakkı gasp edilerek 1839 yılında bir katil suçlaması ile hapse atılıp mallarına el koyulan Surendra Sai, daha sonra Lapse Doktrini196 gereğince de mağdur edilmiş ve Lord Dalhousie tarafından Sambalpur’a el koyulmuştu. Bundan sonra İngilizler tarafından diğer mahalli birimlerin de ilhak edilmesi sonucu, arazi gelirleri yaklaşık sekiz buçuk kat artmıştı. Resmi rakamlara göre önceden 8.800 rupi olan bu gelir miktarı, İngiliz ilhakından sonra 74.000 rupiye yükselmişti. Aradaki farkı ödemek zorunda
193 R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.552 vd.
194 Barhar, Agori, Bijaigarh, Singrauli Pergeneleri ve Mirzapur Bölgesi’nin diğer yerleşimlerinde yaşayan
otantik bir kabiledir. Agori Kalesi’nde ve Gothani’de birkaç tapınakları vardır. Bkz., J. Garrett, a.g.e., s.307.
195 R.C.Majumdar, “The Revolt of the People” , s.553.
196 Lapse doktrininin uygulanması ve bundan doğan rahatsızlıklarhakkında geniş bilgi için bkz.,
kalan halkın, büyük sıkıntı içerisine düşmesi, İngilizlere karşı derin bir hoşnutsuzluk doğurmuştu. Bu yüzden isyan başlayıp da âsiler, Ranchi ceza evindeki diğer suçlularla birlikte Surendra Sai’yi de serbest bıraktığı zaman, bütün halk onun etrafında toplanıp isyan bayrağını kaldırdı. Böylece 1857 yılı sonundan Surendra Sai’nin teslim olduğu 1862 yılı başlarına kadar devam eden bu ayaklanma, bahsi geçen süre içerisinde İngiliz yönetiminin yeniden kurulmasına engel, Hintlilere de kurtuluş umudu oldu. Ama çetin bir coğrafyada zor bir mücadele olsa bile bu isyan da karakter itibariyle diğerlerinden farklı değildi. Bu yüzden bastırılınca yerini yeniden İngiliz yönetimine bıraktı.
b. Pencâp Ayaklanması:
Kuzey Hindistan'da birliği engelleme siyaseti güden İngiliz Hükûmeti, onlarca yıldan beri burada Kuzey Hindistan'lılar, Pencâplılar, Müslümanlar ve Sihler arasındaki düşmanlığı körüklüyordu.197 Bu yüzden Patiala, Nabha, Jhind gibi kendi aralarındaki mücadelelerde başarılı olmaya çalışan önemli yerel liderler, İngilizlerin desteğini sağlamak o sebeple İngilizlere sadık kalmak zorundaydılar.198 Bundan dolayı hemen doğudaki Rohilkend ve Delhi’deki halk ayaklanması Pencâp’ta çok da etkili olmamıştır. Nitekim Multan’da Ahmed Han liderliğinde 17 Eylül’de ayaklanan Harrallar hariç Batı Pencâp’taki halk, bu isyandan fazla etkilenmedi. Ravi’deki birkaç kabilenin katılımı ile zaman zaman başarılar kazanan Ahmed Han ise girdiği çatışmalardan birinde hayatını kaybetti. Bu mücadelede önemli başarılar kazanıldı ancak âsilerin İngilizlerle uzun süre savaşabilecek silahlara sahip olmamasından dolayı isyan Kasım ayında tamamen bastırıldı.199
Doğu Pencâp’ta ise pek çok beldede halkın katılımıyla güçlenen âsiler, Rohilkend’deki usulü devam ettirdiler. Bundan dolayı Hisar ile Hansi’de çok sayıda Avrupalı ve Hıristiyan öldürüldü. Bu kargaşadan yararlanan bir astsubay, kendisine şehzade ünvanı vererek yönetimin başına geçti. Sirse’de isyan artık halkı hedef almaya başlamıştı. O sebeple Hindular kaçtı ve Müslümanlar sadece hazineyi değil aynı zamanda kasaba ve komşu köyleri de yağmaladı. Bu kargaşadan yararlanan Gûcarlar, Rangharlar, Pachhadalar ve Bhattialar gibi yerel yağmacı kabileler de aynı şekilde davrandılar. Karnal Bölgesi’ndeki bazı Cat köyleri, sadece vergi vermeyi reddetmekle kalmadılar aynı zamanda memurları sürüp, hükûmet binalarını yakıp, sayısız soygun ve katliam da yaptılar.
197 Bkz., T.R.Holmes, “The Mutiny”, s.190. 198 Bkz., T.R.Holmes, “The Mutiny”, s.204.
Sipahilere karşı da saygı beslemedikleri için Delhi’ye doğru giden sipahileri bile soymaktan çekinmediler. Bütün bunlardan bıkmış olan sıradan köylülerin, özellikle de Sihlerin sipahilere karşı artık hükûmet kuvvetlerine yardım ettikleri görülüyordu.200 Bunu iyi kullanan İngilizler, kısa zamanda Rohtak ve Revari’deki ayaklanmaları da bastırarak
bölgedeki yönetimlerini yeniden kurmayı başardılar.201
200 T.R.Holmes, “The Mutiny”, s.192.
SONUÇ
Avrupalıların denizlerde başlattığı Hindistan’a ulaşma ve hakim olma, bir başka deyişle yeni ülkeler ve zenginlik kaynaklarına ulaşıp, bunlara el koyma yarışının sonucunda Doğuda pek çok ülke istiklâlini yitirirken, Avrupalı güçler Hindistan’ın çeşitli bölgelerini de istila ettiler. Her geçen gün Hırıstiyanlığı cihana hakim kılma tutkusuna dönüşen bu yayılma aynı zamanda Türklüğün hakim olduğu bölgeleri tam manasıyla bir kuşatma hareketi idi.
Hindistan, kapitalist dünya ekonomisi ile XVIII. Yüzyılın başlarında tanışmış ve kapsamlı bir şekilde bütünleşmişti. Ayrıca, İngiliz hakimiyeti XIX. yüzyıl boyunca kara ve demiryolu şebekesi ile ülkeyi birleştirip, büyük bir pazar yaratacak ve buna bağlı olarak bir yerli burjuvazi ortaya çıkacaktır. Bu gurup, İngiltere’nin dünya imparatorluğuna mensup olmaktan büyük yararlar sağladı. Dolayısıyla, başlangıçta Hintlilerin istiklâl için her hangi bir istek duymaları söz konusu olamazdı. Bütün amaç İngilizler gibi eşit muamele görmek, Kanada ve Avusturalya gibi beyaz dominyonlara tanınan haklara sahip olabilmekti. Daha sonra Gandhi bile, Hindistan’ın savaş sırasındaki yardımından müteşekkir kalacak bir İngiltere’nin iktidarı Hindlilerle paylaşacağına inanıyordu. Ama, olaylar böyle gelişmedi.
İngiltere’nin bütün Hindistan’a hakim olması, yüzyıllardır yabancı bir idare altında yaşamaya alışmış olan Hinduları pek etkilemezken, İslâm ahaliyi hükmeden bir toplum olmaktan uzaklaştırmıştı. Bunun üzerine Müslümanlar ile Hinduların başlattıkları ve bu yönüyle milli bir karakter kazanan büyük ayaklanmayı bahane eden İngilizler, 1857’de resmen Hindistan yönetimine el koydu. İdare, şirketten devlet’e geçerken, Britanya ile