HeartScore® Programı

HeartScore® kardiyovasküler hastalık geçirmemiş kişilerde risk ölçümü sağlayan bir birincil korunma aracıdır.

HeartScore® programı yaş, sigara kullanma alışkanlığı, kan basıncı ve kolesterol veya total kolesterol/HDL oranına göre gelecek 10 yılda kardiyovasküler olay gelişme riskini hesaplamaktadır (www.heartscore.org, Erişim Tarihi: 22.03.2016). Yalnızca KKH değil bütün aterosklerotik KVH riskinin tahminini sağlamaktadır (Kültürsay, 2011).

33

HeartScore® risk tablolarının elektronik karşılığıdır ve Avrupa’da kalp krizi ile inme riskinin öngörülmesinde kullanılan interaktif bir araçtır. Kardiyovasküler riskin bireysel olarak azaltılmasını sağlama amacıyla geliştirilmiştir.

Bireylerin KVH risk düzeyleri hesaplanırken http://www.heartscore.org/ adresi üzerinden erişimi sağlanan HeartScore® programının Türkiye sürümü kullanılmıştır. HeartScore® programı, Avrupa Kardiyoloji Derneği’nin bir Ulusal Kardiyoloji Derneği tarafından temsil edildiği ülkelerdeki Avrupa hekimlerinin kullanımı için tasarlanmış olup, Türk Kardiyoloji Derneği (TKD) 1964 yılından bu yana Avrupa Kardiyoloji Derneği'ne üye olduğu için bu sistemin Türkiye'deki hekimler, hemşireler, diğer sağlık personeli ve araştırmacılar tarafından kullanımında bir sakınca yoktur. HeartScore’un sunucusu güvenlidir ve kaydedilen veriler gizlilik yasalarınca korunmaktadır. HeartScore kullanıcı hesabı oluşturmak ücretsizdir; ancak kullanıcıların My ESC üzerinden kayıt yaptırması gerekmektedir. Program çubuk (bar) grafikte mutlak KVH riskini, pasta dilim grafikte de düzeltilebilir risk faktörünün toplam riske katkısını göstermektedir. Risk faktörlerine yapılan girişimin beklenen etkisi, hipertansiyon ve hiperkolesterolemi hastalarının katıldığı, geniş ölçekli randomize çalışmaların verilerine göre hesaplanmaktadır. Değerlendirmenin sonunda, sağlık profesyoneli bireyin gerçek risk profiline dayanan, bireye özel, sağlık önerilerinin dökümünü alabilmektedir.

Program, Ulusal Kalp Dernekleri tarafından ülkenin koşullarına uyarlanabilecek şekilde tasarlanmıştır (Conroy ve ark., 2003); www.heartscore.org, Erişim Tarihi: 22.03.2016). HeartScore® programında yer alan renk kodlarına göre risk düzeyleri şöyledir;

Şekil 3.3. HeartScore programı renk kodları

<%1 %1-<2 %2-<5 %5-<10 %10-<15 >%15 0 5 10 15 20 Kategori 1

HeartScore® programında yer alan renk kodlarına göre risk düzeyleri

34

Avrupa Kardiyovasküler Hastalıklardan Korunma Kılavuzu’nda hesaplanan SCORE puanına göre bireyler 4 risk kategorisine ayrılmıştır. Buna göre SCORE puanı; • ≥%10 ise çok yüksek risk,

• ≥%5- <%10 ise yüksek risk • ≥%2- <5 ise orta risk

• <%1 ise düşük risk kategorisinde yer almaktadır.

Kılavuzda kardiyovasküler ölüm riski düşük olan kişilere düşük riski korumaları gerektiği, orta riskli olan kişilere risk faktörlerine yönelik yaşam tarzı değişikliği yapmaları gerektiği, riski ≥%5 olan kişilere yoğun öğüt verilmesi gerektiği ve yüksek riskli bu bireylerin yaşam biçimi değişikliği yapmaları gerektiği vurgulanmaktadır. Risk düzeyi >%10 ise, daha sıklıkla ilaç tedavisi gerektiği belirtilmektedir.("Avrupa Klinik Uygulamada Kardiyovasküler Hastalıklardan Korunma Kılavuzu," 2012). Kılavuzda yer alan bu bilgiler doğrultusunda HeartScore® programı kullanılarak risk düzeyinin ≥%5 olduğu belirlenen bireyler aile hekimine, ≥%10 olan bireyler ise kardiyoloğa yönlendirilmiştir.

HeartScore® programında risk faktörleri değiştirilebilir ve değiştirilemeyen risk faktörleri olmak üzere ikiye ayrılır. Bunlar;

1. Değiştirilebilir Risk Faktörleri

✓ Programda kan basıncı, sistolik kan basıncı ve tercihen oturma pozisyonunda hastanın iki ölçümünün ortalaması olarak tanımlanır. Diastolik kan basıncı kullanılmamaktadır.

✓ Sigara kullanımı, hasta tarafından söylenen “evet” ve “hayır” cevabı ile tanımlanır. Kişinin sigara içiyor olması için haftada yedi taneden fazla sigara içmesi gerekmektedir.

✓ Kolesterol, venden alınan açlık ve tokluk kanında bakılarak ölçülür. 2. Değiştirilemeyen Risk Faktörleri

✓ Cinsiyet: Erkek / Kadın

✓ Yıla göre hesaplanan yaş (program tarafından hesaplanır), 40 ve 65 arasında olmalıdır (www.heartscore.org, Erişim Tarihi: 22.03.2016).

35

Kan Basıncı Ölçüm Protokolü

✓ Sistolik ve diastolik kan basıncı, stetoskop ve sphygmomanometer (Erka Perfect Aneroid /Germany) tansiyon aleti kullanılarak ölçülmüştür.

✓ Kan basıncı ölçümünden yarım saat önce birey egzersizden kaçınmış, bir şey yememiş, kafein almamış ve sigara içmemiştir. Bireyin en az 5 dakika istirahat etmesi sağlanmıştır.

✓ Manşonun boyutları uygun ve manşonun içindeki kesenin boyutu kolun tamamını veya en az %80’ini sarması sağlanmıştır.

✓ Tansiyon aleti bireyin sol üst koluna sarılmış ve stetoskopun diyaframı kolun dirsek kısmındaki antikubital kıvrımın hemen altına ve brakial atardamarın üzerine konulmuştur.

✓ Tansiyon aleti 160–180 mmHg civarına gelene kadar hızlı bir şekilde şişirilmiş ve ilk şiddetli “tab” sesi duyulana kadar basınç yavaş yavaş azaltılmıştır. Bu ilk “Korotkoff” sesi sistolik kan basıncı olarak kaydedilmiştir.

✓ Basıncın azaltılmasına devam edilerek vuruş sesleri aniden azaldığında veya tamamen kaybolduğunda göstergeye bakılmış ve bu da diastolik kan basıncı olarak kaydedilmiş ancak risk hesaplamada diastolik kan basıncı kullanılmamıştır. ✓ Kan basıncı 140/90 mmHg'den fazla olursa ölçüm her iki koldan tekrar

değerlendirilmiştir. Tekrarlayan üç ölçümde eğer sistolik/diastolik kan basıncı 20/10 mmHg’den fazla farklılık olduysa eş zamanlı ölçüm yapılmıştır (Ay, 2008). ✓ Eğer bireyde hipertansiyon tanısı var ve en az bir yıldır hipertansiyon tedavisi alıyorsa 2012 yılında Türkçe geçerlilik güvenilirliği yapılan "Hipertansif hastalarda ilaca uyum öz-etkililik ölçeği" uygulanarak antihipertansif tedaviye uyum düzeyi değerlendirilmiştir (Hacıhasanoğlu ve ark., 2012).