Hayek’in Keynes’in “Para Üzerine Bir İnceleme” Kitabı Üzerine

Hayek, Keynes’e olan akademik savaşını 1931 Ağustos’unda LSE dergisi olan Economica’da başlatmıştır. İlk makalesinin başlığı “Bay Keynes’in Para Üzerine Salt Teorisinin Yankıları” ismini taşımaktadır. Bu makaleye Keynes’ten beklediği cevabı alacak olan Hayek aynı dergide, Kasım 1931’de “Bay Keynes’e Bir Cevap” ismi ile, Şubat 1932’de ise ilk makalesinin devamı niteliğinde olan bir yazı daha yayınlayacaktır. Ancak söz konusu iki makaleye Keynes tarafından akademik bir cevap gelmeyecektir.

Kışkırtıcı ve Keynes’in cevap vermesini istediği tarzda başladığı makalesinde Hayek, Keynes’i eleştirdiği birçok nokta ile birlikte kendi görüşünü ve önemli kitabı

“Fiyatlar ve Üretim” deki düşüncelerine de makalenin içinde yer vermektedir.

Hayek’e göre Keynes’in, tüm argümanlarının temelinde, sanki para akışı, ürün fiyatlarını ve maliyetlerini belirleyen tek bağımsız değişken olarak yer almaktadır

93 (Hayek, 1931: 273). Bu süreci belirleyen en önemli öğe Keynes’te kâr iken, kitabın akışında, kâr olgusunun oluşumu takip edilememektedir.

Hayek’in Keynes’i eleştirdiği temel noktalardan birisini ise onda yer alan

“yatırım” kavramının belirsiz olması ve yatırım ürünlerinin üretim aşamasında aynı olduğu şeklinde değerlendirilmesidir (Hayek, 1931: 274). Hayek’e göre üretimin alt aşamalarında (tüketim malları üretiminde) oluşan bir kâr, üst aşamalara doğru bir zararla kompanse edilebilir. Sadece belirli bir üretim aşamasında kârın oluşması, yatırımın canlanması anlamına gelmeyecektir. Kâr ve zararın oluşması Keynes’in bakış açısıyla tüketim mallarının satışından elde edilecek gelirden, üretim faktörlerine yapılan harcamalar arasındaki farktan kaynaklanmayacaktır. Aradaki üretim aşamaları ve bunların sonuçlarının ihmali, doğru olmayan sonuçlara neden olacaktır (Hayek, 1931: 275).

Hayek, aynı zamanda Keynes’in üretimin genişletilmesi için sadece yeni ilave üretim faktörlerinin istihdamın gerekliliği fikrine de karşıdır. Ona göre Keynes, mevcut ara mallarının üretime katkısını göz ardı etmektedir (Hayek, 1931: 275).

Keynes’in yanıldığı bir diğer bir olgu ise kârın aynı dönem içinde yapılan harcama ve gelir arasındaki fark olduğuna inanmasıdır. Gerçek hayatta yapılan harcama, sonuçlarını sonraki bir dönemde verebilecektir. Zamanın bu anlamda analize katılmaması yanlış bir bakış açısı oluşması sonucunu doğuracaktır (Hayek, 1931: 276).

Hayek, kâr konusunda Keynes’in yaptığı hatalarının nedenini ise kendisinde açık bir yatırım ve sermaye teorisinin bulunmaması olarak açıklamaktadır (Hayek, 1931: 276).

Kâr, sermaye ve toplam değerler ile ilgili eleştirileri sonrasında Hayek, aşağıda yer alan hususlarda bakış açısını yansıtmakta ve Keynes’e eleştirilerini yöneltmektedir (Hayek, 1931: 277-281).

- Keynes, sermaye sahibi kişi girişimci ile gerçek anlamda girişimde bulunan kişi arasına yapay bir ayrımda bulunmaktadır. Hayek’in bakış açısına göre bu iki fonksiyon birbirinden ayrılamaz. Girişimci, ona göre, riski kabul ederek kendi sermayesi ile yatırım yapan kişidir.

- Keynes, analizlerini kompleks dinamik sürecin incelenmesi üzerine kurmasına rağmen, gerekli olabilecek statik analizi yapmadan bu süreci incelemektedir.

94 - Keynes, Wicksell’in bakış açısını kitabında kullanmaya çalıştığını söylese bile, teorisinin sonuçlarını kabul edip, teorinin kendisini bir kenara bırakarak doğru sonuçlara ulaşamayacaktır. Keynes, Wicksell’in teorik temelini tamamen görmezden gelmektedir.

Hayek, makalesini bitirirken Keynes’in yazdıklarından ana endişesinin, dinamik ticaret çevrimlerini incelerken oluşturduğu araçların yanlışlığı üzerinde durmaktadır (Hayek, 1931: 294).

Makalesine son verirken Hayek akademik bir nezaket üslubu sergilemektedir.

“Her ne kadar çok detaylı konularda eleştirilerimi sıralasam bile… kendi amacım bu anlaşılması zor ancak önemli kitaba katkılarda bulunmaktır. Bu konudaki çabalarımın yoğunluğu söz konusu konuya verilen öneminde bir göstergesi olarak kabul edilmelidir. Son olarak, Keynes ve benim bakış açım arasında sanılandan daha az bir farkın olduğu kabul edilebilir. Zorluk sadece Keynes’in Para Üzerine Bir İnceleme kitabındaki nedensellik bağının takibinde yatmaktadır.” (Hayek, 1931: 294-295).

cümleleri ile değerlendirmesini bitirmektedir.

Keynes ve Hayek tartışmasının mikro ekonomik temellerini inceleyen Zouache, Hayek’in Keynes’i eleştirdiği noktalardaki anlayışını aşağıda yer alan şekilde sıralamaktadır (Zouache, 2008: 108-110).

- Hayek’in bakış açısı, geçmiş araştırmalarda (Hagemann ve Trautwein, 1998) yer aldığı gibi, Böhm- Bawerk’in sermaye teorisi, Wicksell’in yaklaşımı ve Ricardo etkisi üzerine kuruludur.

- Üretimin yapısı ve zamanlar arası etkileşim kavramı Hayek’te önemli yer tutmaktadır. Hayek, üretim kavramını zamanlar arası bir olgu olarak tanımlamakta, sermayeyi de zaman ile tanımlamaktadır.

- Tasarruf ona göre gelecekte yapılacak harcamanın geleceğe ertelenmesidir.

Sonraki dönemde oluşacak tüketim için girişimciler bu dönemde yatırım yapmaktadırlar.

- Hayek, Keynes’i, Wicksell’i doğru anlamamak ile suçlamaktadır. Bu görüşü yanlışlayacak iki farklı durum mevcut bulunmaktadır. İlki Keynes, öğrencisi Kahn’a Wicksell’in kitaplarını tercüme etmesi görevini vermiştir.

İkincisi, Hayek kabul etmese dahi, Keynes kitabında, gelir

95 dalgalanmasında Wicksell’in kullandığı gibi tasarruf- yatırımın incelenmesi yaklaşımını kullanmaktadır.

- Hayek, Keynes’in kâr olgusunun, ekonomik sistemin temel değiştiricisi olması bakış açısıyla aynı fikirde olduğunu söylemesine rağmen toplam kâr kavramının ekonomiyi değiştirecek olgu olmadığını düşünmektedir. Ona göre kâr kavramına makro ekonomik açıdan değil mikro ekonomik açıdan bakılmalıdır.

- Hayek’e göre Keynes’in yatırım kavramına yanlış bakış açısı, sermaye teorisine sahip olmamaktan kaynaklanmaktadır.

- Üretimin farklı aşamalarında oluşabilecek sonuçlar Keynes’te tamamen ihmal edilmiştir.