Haramlardan Sakınma

Dinen yapılması yasak olan davranışlara ve söylenmesi sakıncalı sözlere denir. Bu yasağı Yüce Yaratıcı koymuştur. İslâm dininde de haram olan söz, davranış ve

tutumlar vardır. Gündelik hayatımızda önemli bir yere sahip olan emir ve yasaklar, her inanan için Yaratanına karşı bir sorumluluk gerektirir.

Toplumsal sorumluluk ve insani bir görev olan “uyarı/ ikaz” mekanizmasını Allah K.Kerim’de “emr-i bil maruf ve nehyi anil münker” (Al-i İmran Suresi, 104 ve 114.ayetler) olarak ifade edilmektedir. Allah’ın koyduğu emirlere uyma konusunda peygamberler görevliyken, peygamberlerin vefatından sonra bu görev insanlara bırakılmıştır. İnananların birbirlerini ikaz etmeleri, yapılan yanlışa göz yummamaları istenmiştir. Bir hadiste Hz. Peygamber Efendimiz: “Sizden kim bir kötülük görürse, onu

eliyle değiştirsin. Şayet eliyle değiştirmeye gücü yetmezse, diliyle değiştirsin. Diliyle değiştirmeye de gücü yetmezse, kalbiyle düzeltme cihetine gitsin ki, bu imanın en zayıf derecesidir” (Müslim İman, 78). Toplumsal sorumluluğumuzu imanî bir açıdan

değerlendiren Peygamberimiz, yanlışlara duyarsız kalmamamızı istemiştir.

Somalili mülteciler, içinde yaşadıkları toplumda otokontrol mekanizmasını kurmuş görünüyor. Somalililer çevrelerinde dinen bir yanlışlık gördüklerinde birbirlerini ikaz etmektedirler. Kendisi ikaz edilen bir kişi ise bu durumdan rahatsız olmamakta, hatta arkadaşının hassasiyetine teşekkür etmektedir.

Tablo 41: Örneklemin günah olan bir şey karşısında takınılan tavırla ilgili dağılımı

Günah olan bir şey yaptığımda çevrem beni uyarır

Hiç bir Zaman Ara sıra Çoğunlukla Her zaman Toplam

0 2 3 20 25 Cinsiyet 0% 8,0% 12,0% 80,0% 100% Kadın f 0 0 2 12 14 % 0% 0% 14,3% 85,7% 100% Erkek f 0 2 1 8 11 % 0% 18,2% 9,1% 72,7% 100% Toplam f 0 2 3 20 25

Tablo 41 incelendiğinde günah olan bir şey yaptığımda çevrem beni uyarır, cümlesine anket yaptığımız 25 kişiden duyarsız kimse görünmemektedir. Ara sıra 2 kişi

(%8) derken, çoğunlukla diyen 3 kişi (%12) olurken en çok frekans, her zaman şıkkı ile 20 kişi (%80) olarak dikkat çekmektedir.

Tablo 41’i cinsiyet açısından yorumladığımızda, hiçbir zaman ve ara sıra seçeneğini kadınlardan işaretleyen bulunmazken, çoğunlukla şıkkını işaretleyen 2 kişi (%14,3) bulunurken, her zaman seçeneğini işaretleyen 12 kişi (%85,7) yüksek bir oran ile karşımıza çıkmaktadır. Erkeklerden hiçbir zaman seçeneğini kimse belirtmez iken, ara sıra seçeneğini 2 kişi (%18,2), çoğunlukla seçeneğini 1 kişi (%9,1) seçmiş ve son olarak her zaman seçeneğini işaretleyen 8 kişi (%72,7) bulunmasına rağmen kadınların oranından geride kalmıştır.

Somalili mültecilerin büyük bir ekseriyeti Allah’ın emri olan iyiliği emretmek ve kötülükten sakındırmak anlamında kendi üzerlerine düşen görevleri yapmaktadırlar.

Somalililer çevresinde olup bitenlerden bîhaber olarak yaşamamaktadırlar. Çevreden gelen yanlışlıklara ne kadar duyarlı ise kendisinin de çevreye verdiği zararda o kadar rahatsız görülmektedir. Konu ile ilgili olarak ayrıca “başkasına verdiğim zarar beni rahatsız eder” cümlesini de deneklerimize yönelttik.

Tablo 42: Örneklemin başkasına verilen zararın kendisini rahatsız etme durumuyla ilgili dağılımı

Hiçbir Zaman Ara sıra Çoğunlukla Her zaman Toplam

Frekans ₀ 0 0 ₂₅ 25

Yüzde _0,0% 0,0% 0,0% _{100,0% 100%}

Tablo 42’de görüldüğü gibi kişiler çevreye verdikleri zarardan her zaman rahatsız olmuşlardır. Araştırmamıza katılan deneklerin hepsi (%100) başkasına verdiği zarardan rahatsız olmuşlardır. Tabloda oran tam çıktığı için kadın ve erkek açısından değerlendirme yapılmamıştır.

Dinen yasak sayılan içecek ve yiyecekler de vardır. Bunlardan biri de alkoldür (Bakara Suresi, 219. ayet). Ayrıca bkz.22 Somali’de üretilmesi ve tüketilmesi yasak olan alkol ve alkollü içecekler, Somalililer tarafından da Somali’de tüketilmesi mümkün görülmemektedir.

Tablo 43: Örneklemin alkollü içecek kullanma durumuyla ilgili dağılımı

Alkollü içecek kullanırım

Hiçbir Zaman Ara sıra Çoğunlukla Her zaman Toplam

23 2 0 0 25 Cinsiyet 92,0% 8,0% 0% 0% 100% Kadın f 14 0 0 0 14 % 100,0% 0% 0% 0% 100% Erkek f 9 2 0 0 11 % 81,8% 18,2% 0% 0% 100% Toplam f 23 2 0 0 25

Tablo 43’de Somali’den Konya’ya gelen mültecilere alkollü içecek tüketip tüketmediklerini sorduk. Ankete katılan 25 kişiden, 23’ü (%92) hiçbir zaman içki içmiyoruz derken sadece 2 kişi (%8) ara sıra içiyoruz cevabını vermişlerdir. Çoğunlukla ve her zaman içiyoruz cevabını veren olmamıştır.

Alkollü içecek kullanımının cinsiyet açısından değerlendirmesi yapıldığında, kadınlardan hiç kimse alkol kullanmamakta görülüyor. 14 kişiden (%100) tam oranla karşımıza çıkmakta iken erkeklerde bu oran 9 kişi (%81,8) ile kadınların gerisinde kalmıştır. Ara sıra alkol kullanan 2 kişi (%18,2) erkekler bazında dikkat çekmektedir. Çoğunlukla ve her zaman alkol tüketen kişi bulunmamaktadır.

Ara sıra tüketiyoruz diyen iki kişiye alkol tüketimi ile ilgili genel mülakat yaptığımızda şu sonuçlar elde edilmiştir. Alkole başlayanlar Somali’de alkol kullanmadıklarını, Türkiye’ye geldikten sonra alkol içtiklerini ve bunun da sık sık değil de ara sıra olduğunu ifade etmişlerdir. Alkollü içecek olarak bira içtiklerini ve bunun

dışında başka bir alkollü içecek içmediklerini ifade etmişlerdir. Alkollü içecek tüketen bu iki kişinin yaşlarına baktığımızda yirmi otuzlu yaş grubuna girdiğini görmekteyiz. Konya’da arkadaş çevresi olarak alkol tüketen bazı gençlerle arkadaşlık yaptıklarını, onlarla bazı akşamlarda ücra köşelerde bira içtiklerini söylemektedirler. Ayrıca biranın ucuz olması, maddi imkandan yoksun olan bu gençler için tercih edilebilen bir alkollü içki olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dinen yasak olan davranışlardan biri de yalan söylemek, yalan şahitlik yapmaktır (Nisa Suresi, 135. ayet). Günlük hayatımızda yer yer kullandığımız fakat kullanmamamız gereken bir davranış olan yalan, Somalililer tarafından da sık sık müracaat edilen bir çıkış noktası olmuştur.

Somalili mültecilerin “Günlük hayatımız ile ilgili olarak, yalan söylerim” cümlesi ile ilgili durumları tablo 44’te görülmektedir.

Tablo 44: Örneklemin yalan söyleme durumuyla ilgili dağılımı

Günlük hayatımda yalan söylerim

Hiç bir Zaman Ara sıra Çoğunlukla Her zaman Toplam

3 22 0 0 25 Cinsiyet 12,0% 88,0% 0% 0% 100% Kadın f 1 13 0 0 14 % 7,1% 92,9% 0% 0% 100% Erkek f 2 9 0 0 11 % 18,2% 81,8% 0% 0% 100% Toplam f 3 22 0 0 25

Tablo 44 incelediğimizde, Somalili mültecilerden 3 kişi (%12) hiçbir zaman yalan söylemezken, araştırmamıza katılanlardan 22’si (%88) ara sıra yalan söylemektedirler. Çoğunlukla ve her zaman ifadeleri denekler tarafından tercih edilen bir şık olmamıştır.

Tablo 44’ü cinsiyet açısından değerlendirdiğimizde, kadınlardan hiç bir zaman yan söylemeyen 1 kişi (%7,1) ile düşük bir oranla karşımıza çıkarken, ara sıra seçeneği ile 13 kişi (%92,9) ile oldukça yüksek bir oran dikkat çekmektedir. Erkeklerde de

durum farklı değildir. Erkeklerden 2 kişi (%18,2) hiçbir zaman yalan söylemez iken, ara sıra yalan söyleyen 9 kişi (81,8) ile yüksek bir oran oluşturmaktadır. Çoğunlukla ve her zaman yalan söyleyen kadın ve erkek bulunmamaktadır.

Yalan dinen yasak olmasına rağmen sıkıntılı durumlardan kurtulmak için ara sıra başvurulan bir çıkış yöntemi olarak görülmekte veya insanların olaylar karşısında daha az zarar göreceği bir yöntem olarak değerlendirilmektedir. Çünkü yalanın, çoğunlukla ve her zaman müracaat edilen bir çıkış olarak kullanılmadığı açıktır. Tabi bu ifadeler hiçbir zaman bu yapılan yanlışın meşru bir uygulama olduğu anlamına da gelmemektedir.

Somali’den Konya’ya göç eden mülteciler, toplum içinde yaşadıklarının farkındadırlar. Toplumdan gelen zararlara karşı ve dinen yanlış olan her şeye karşı bir birlerini ikaz etmekte ve kendileri de çevreye rahatsızlık vermek istememektedirler. Bilmeyerek yapılan bir yanlışlıktan bile her zaman rahatsız olmaktadırlar. Alkollü içecek kullanımı konusunda da hassas olan Somalili mültecilerin, yalan söyleme konusunda ara sıra zaaflarının bulunduğu tespit edilmiştir.

3.3. SOMALİLİLERDE DİNİ MERASİME AİT BULGULAR