Hanefi Mezhebindeki Görüşler

Hanefi mezhebinin fıkıh kaynaklarında inceleme konumuz olan Ali b. Ebî Tâlib kanalıyla gelen birinci hadîs, Berâ b. Âzıb’ın isnadiyla gelen ikinci hadîs ve Huzeyfe kanalıyla gelen üçüncü hadîs yer almıştır.

Hanefi fakihi Kasanî (ö. 587/1191), mezkür hadîslerimiz hakkında şu ifadeleri kullanmıştır: Erkekler için haramlığı sabit olan üç çeşit giyim vardır bunlardan birincisi ipektir. İpek giyimi büyük erkeklere haram olduğu gibi, küçük çocuklara da giyimi haramdır. Fakat çocuklar mükellef olmadıkları için kendileri değil, onlara ipek elbise giydiren kişiler günah işlemiş olur. Ama savaş esnasında veya ipek miktarı dört parmak kadar ise giyimi caizdir. İpeğe yaslanmak veya üstüne oturmak Ebû Hanife’ye göre caiz, Ebû Yusuf ve Muhammed’e göre ise caiz değildir.413

Erkeklere giyimi haram olanlardan ikincisi altındır. Erkeklerin altın yüzük ve benzerleriyle kendilerini süslemesi yasaktır. Çünkü Rasûlullâh (s.a.v.), hadîste yasaktan söz ederken ipek ile altını birlikte zikretmiştir. Altın takmanın yasağı sadece erkekler içindir kadınların takmasında herhangi bir sakınca yoktur. Fakat altın veya gümüş kapların kullanılması hem erkek hem kadınlar için haramdır.414

Erkeklere giyimi haram olanlardan üçüncüsü ise gümüştür. Altın

411 _{Ebü Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas eş-Şafii, el-Ümm, 1-8, Darü’l-Marife, Beyrut,}

1410/1990, c. 1, s. 111.

412

eş-Şafii, el-Ümm, c. 1, s. 23.

413 _{Aladdin Ebü Bekir b. Mesud b. Ahmed el-Kasanî, Beda’i’u’s-Sana’i fi tertib’ş-Şera’i, 1-7, thk. y,}

Darü’l-Kütübü’l-İlmiye, 1406/1986, c. 5, s. 130-131.

135

kullanımının haram olduğu yerlerin hepsinde gümüş de haramdır. Ancak gümüş yüzük takmak erkekler için haram değil, caizdir.415

Yine Hanefi fakihlerinden Burhaneddin el-Merginanî (ö. 593/1197), mezkür hadîslerimiz hakkında şu ifadeleri kullanmıştır: “Hanefi mezhebinin üç büyük imamı (Ebû Hanife, Ebû Yusuf ve Muhammed) erkeklerin, savaş durumu dışında ipek giymesinin caiz olmadığı görüşündedir. Ebû Hanife’ye göre bu hüküm savaş durumu için de geçerlidir. Ebû Yusuf ve Muhammed’e göre ise, savaş durumunda ipek giyilebilir. Ama bu iki imam, ipeğin savaş durumunda giyilebilmesi için, bedeni silaha karşı koruyacak sağlamlıkta olmasını şart koşmuşlardır. Yine üç Hanefi imama göre ipeğin atkısı veya örgüsü ipek değilse, savaş durumu dışında giyilmesinde bir beis yoktur.”416 Altın ve gümüş kullanımı hakkında Ebû Hanife: Altın ve gümüş kaplarda içme ve yeme yasaktır, çünkü bu tür tabakları kullanan kişiler zorba kişilere benzemektedir. Bunlara benzemekte yasağı gerektiriyor. Altın ve gümüş kapların kullanılmasında ise erkek ve kadınların eşit olduğunu ifade etmiştir.417

Erkeklerin gümüş yüzük dışında altın, demir, bakır ve benzerlerini takması caiz değildir. Altın yüzük takmak çoğu âlime göre haramdır. Ama bazı âlimler Berâ b. Âzıb’ın altın takmasından dolayı, altın yüzüğü gümüş yüzüğe kıyas yaparak caiz olduğunu söylemişlerdir. Ama bu kıyas fasid bir kıyastır. Çünkü gümüş yüzüğün takılmasının caizliği nasla belli olmuştur. Altın yüzük ise tam tersi olan haramlığı nasla belli olmuştur.418

Bir başka Hanefi fakihi el-Mevsılî (ö. 683/1284), İncelediğimiz hadîslerden ikinci hadîsin Ali b. Ebî Tâlib tariki ile gelen rivâyeti hakkında şu ifadeleri kullanmıştır: İpek giymek kadınlara helal, erkeklere ise dört parmaktan fazla haramdır. Ama ipeğe yaslanmak veya üstüne oturmak caizdir. Çünkü yasak, yaslanmak veya üzerine oturmakla alakası olmayıp giymekle alakalıdır. Örgüsü ipek atkısı pamuk olan elbiselerin giyiminde de sakınca yoktur çünkü elbise dokumakla olur dokumak ise atkıyla olduğundan atkıya itibar edilir. Eğer elbisenin örgüsü ipek

415 _{el-Kasanî, Beda’i’u’s-Sana’i, c. 5, s. 133.}

416 _{Burhanuddin Mahmd b. Ahmed b. Abdulazîz el-Buhârî el-Merginanî, el-Muhitü’l-Burhani fi’l-}

Fıkhi’n-Numani, 1-9, thk. Abdulkerîm Sami el-Cundi, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut,

1424/2004, c. 5, s. 340-341.

417 _{Burhanuddin el-Merginani, el-Muhitü’l-Burhani fi’l-Fıkhi’n-Numani, c. 5, s. 346.} 418 _{Burhanuddin el-Merginani, el-Muhitü’l-Burhani fi’l-Fıkhi’n-Numani, c. 5, s. 348.}

136

atkısı ise başka kumaştan olursa hem savaşta hem de savaşın dışında giyimi caizdir. Ama eğer tersi olursa zaruret için sadece savaşta giyimi caizdir. Ebû Yusuf ve Muhammed’e göre savaşta ipek giyimi caizdir. Ebû Hanife’ye göre ise savaşta dahi ipeğin giyilmesi erkekler için haramdır. Kadınların altın ve gümüş takması caiz, erkeklerin takması caiz değildir. Fakat erkeklerin gümüş olma şartıyla yüzük, kemer ve kılıç kullanmalarında sakınca yoktur. Demir ve bakır madeninden olan yüzüklerin kullanılması ateş ehlinin kullanımı olduğundan hem erkek hem de kadınlara haramdır. Erkeklerin dişlerini altınla kaplaması burun da olduğu gibi caizdir. Erkek çocukların da altın ve ipeği adet haline getirmemeleri için giymeleri haramdır. Ama günah giydirenindir. Altın ve gümüş kaplar ve onlara benzer tütsülük, kaşık, yağdanlık, mil, sürme mili ve ayna gibi eşyaların kullanılması hem erkeklerin hem de kadınların kullanması icma’en caiz değildir.419

Hanefi kaynaklarında görebildiğimiz kadarıyla söz konusu hadîsler hakkındaki görüşleri ile Şafiilerin görüşleri hemen hemen birbirine benzerdir. Hanefi fakihlerin genel görüşleri, kadınlara altın ve ipek helal, erkeklere haram; altın ve gümüş kapların ise her ikisine haram olduğu şeklindedir. Zira Hanefi fakihi eş- Şeybanî’nin (ö. 189/805) “el-Camiü’s-Sağir’” adlı eserinde Ebû Hanife, Ebû Yusuf ve Muhammed’in açıklamalarına baktığımızda Hanefi mezhebinin bu konudaki tavrını açıkça ortaya koymaktadırlar. “Hanefi mezhebinin üç büyük imamı (Ebû Hanife, Ebû Yusuf ve Muhammed) erkeklerin, savaş durumu dışında ipek giymesinin caiz olmadığı görüşündedir. Ebû Hanife’ye göre bu hüküm savaş durumu için de geçerlidir. Ebû Yusuf ve Muhammed’e göre ise, savaş durumunda ipek giyilebilir. Yine üç Hanefi imama göre ipeğin atkısı veya örgüsü ipek değilse, savaş durumu dışında giyilmesinde bir beis yoktur.” Altın ve gümüş kaplar kullanımı hakkında Ebû Hanife: Altın ve gümüş kaplarda içme ve yeme yasaktır, çünkü bu tür tabakları kullanan kişiler zorba kişilere benzemesidir. Bunlara benzemekte yasağı gerektiriyor. Altın ve gümüş kapların kullanılmamasında ise erkek ve kadınların eşit olduğunu ifade etmiştir. Erkeklerin gümüş yüzük dışında altın, demir, sıfır ve benzerlerini takması caiz değildir. Altın yüzük takmak çoğu âlime göre haramdır. Ama bazı Hanefi âlimler Berâ b. Âzıb’ın altın takmasından dolayı, altın yüzüğü

419 _{Mecdüddin Ebü Fazl Abdullah b. Mahmud b. Mevdud el-Mevsılî, el-İhtiyar li’t-Ta’lili’l-Muhtar,}

137

gümüş yüzüğe kıyas ederek caiz olduğunu söylemişlerdir. Ama bu kıyas fasid bir kıyastır. Çünkü gümüş yüzüğün takılmasının caizliği nasla belli olmuştur. Altın yüzük ise tam tersi haramlığı nasla belli olmuştur. Fakat elbisenin içinde ipek az olduğunda giyilmesinde sakınca olmadığı gibi, yüzük taşının çivisinin (vida) altın olmasında da sakınca yoktur.420