Hamilelik ve doğum sonrası dönemde çalışma

Hamilelik dönemini serada çalışarak geçirenlerin oranı %80,3’tür. Kadınlar yaş gruplarına göre sınıflandırılarak, hamilelik dönemlerinde çalışmaya devam etme davranışları arasında fark olup olmadığı incelenmiştir. 31-45 yaş grubu ile 46 ve üzerindeki yaş grubundaki kadınların çalışmaya devam etme oranları %83,8 ve %81,8 iken, 21-30 yaş grubundaki kadınların oranı %66,6’dır. Bu verilerden yola çıkarak, genç neslin hamilelik döneminde çalışmaya ara verilmesi konusunda kendilerinden önceki nesilden daha duyarlı olduğunu söylemek mümkündür.

Çalışma statüsü ile hamilelik döneminde çalışmaya devam etme davranışı arasında da bir ilişki bulunmaktadır. İşletmeci ve ücretsiz aile işçisi statüsündeki kadınların tamamı hamilelik döneminde çalışırken, işçi statüsündeki kadınların %48,1’i çalışmaya devam etmiş, %51,9’u çalışmayı bırakmıştır. Eğitim durumuna göre yapılan sınıflandırmada, eğitim seviyesi ile serada çalışmaya devam etme davranışı arasında bir ilişki saptanmamıştır.

Kadınların doğumdan ne kadar önce çalışma hayatından çekildikleri anne ve çocuk sağlığı açısından önemlidir. Hamilelik döneminde çalışan kadınlara doğumdan ne kadar önce çalışmayı bıraktıkları sorulduğunda, %64,9’u doğumun gerçekleştiği güne kadar çalışmaya devam ettiklerini, %14’ü doğuma 1-3 hafta kala, %15,9’u da doğuma 4-8 hafta kala çalışmayı bıraktıklarını belirtmiştir. Sekiz haftadan uzun bir süre önce çalışmayı bırakanların oranı %5,3’tür (Çizelge 4.10). Doğumun gerçekleştiği güne kadar çalışan kadınların hangi statüde çalıştıkları da incelenmiştir. Ücretsiz aile işçisi statüsündeki kadınların çalışma oranının, işletmeci ve işçi statüsünde çalışan kadınların yaklaşık 1,5 katı olduğu saptanmıştır. Çalışma hayatından uygun zamanda çekilmeyen veya uygun olmayan işlemlerde çalışmaya devam eden kadınların sağlık sorunları yaşaması olasıdır.

Çizelge 4.10 Kadınların doğum öncesinde çalışmaya ara verme süreleri

Süre Sayı Oran (%)

Bırakmamış 37 64,9

1-3 Hafta 8 14,0

4-8 Hafta 9 15,8

> 8 Hafta 3 5,3

Toplam 57 100,0

Analık sigortası, çalışma hayatının içinde olan kadınların bu süreci daha sağlıklı ve sorunsuz geçirmelerini sağlamaktadır. Serada çalışan kadınların büyük çoğunluğunun kendi adlarına sigortalarının olmaması, çalışmaya ara vermeleri durumunda gelirden mahrum kalıyor olmaları, onları analık dönemlerinde çalışmaya devam etme durumunda bırakmaktadır.

Hamilelik dönemlerinde serada çalışmaya devam eden kadınlara hamilelik sürelerince, doğum esnasında ve doğumdan sonra, kendileri ya da çocukları ile ilgili

60

yaşadıkları ve sorun olarak nitelendirebilecekleri vakaların olup olmadığı, varsa bu vakaların neler olduğu sorusu yöneltilmiştir. Çalışmaya devam eden 57 kadından 16 tanesi (%28,1) sorun yaşandığını dile getirmiştir. Kadınların sorun olarak nitelendirdikleri vakaların yapılan işle doğrudan ilişkili olduğu saptanmamış olsa da, Çizelge 4.11’de paylaşılmıştır. Bildirilen vakaların serada çalışmaya bağlı olarak ortaya çıktığı söylenemez ancak, aşağıda değinilen araştırma bulguları göz önüne alınarak, serada çalışmanın vakaların meydana gelmesine yol açan etkenlerden biri olabileceği söylenebilir. Bu konunun sağlık bilimcileri tarafından araştırılması gerekmektedir. Çizelge 4.11 Gebelik döneminde çalışmaya devam eden kadınlarda gebelik süresinde,

doğum esnasında ve doğumdan sonra görülen vakalar ve oranları (%)

Olay Türü Sayı Oran (%)

Düşük Yapma 2 3,5

Ölü Doğum 2 3,5

Bebeğin Ters Gelmesi 2 3,5

Sürekli Ağrı Ve Kasılma 1 1,8

Sürekli Tansiyon Düşmesi 1 1,8

Doğumda Gecikme 1 1,8

Vajinada Yetersiz Açılma 1 1,8

Erken Doğum 1 1,8

Normal Doğumun Gerçekleşmemesi 1 1,8

Kordona Dolanma 1 1,8

Oksijensiz Kalma 1 1,8

Doğum Yarasında Enfeksiyon 1 1,8

Çocuğun Havale Geçirmesi 1 1,8

Doğum sonrasında kadınların ne kadarlık bir süre istirahat ettikleri, çalışma hayatına dönmek için ne kadar bekledikleri de saptanmıştır. Kadınların %36,8’i doğumun hemen ardından, ilk hafta içinde serada çalışmaya başlamıştır. %42,2’si 1-8 haftanın sonunda çalışmaya başlarken, 9 hafta ve üzerinde ara verdikten sonra çalışma hayatına geri dönen kadınların oranı %21’dir (Çizelge 4.12). Kadınların çalışma statüsüne göre, doğumdan sonra çalışmaya başlama süresi açısından kayda değer bir fark tespit edilmemiştir.

Çizelge 4.12 Doğum sonrasında çalışmaya geri dönme süresi ve oranı (%)

Süre Sayı Oran (%)

1 Haftadan Az 21 36,8 1-4 Hafta 14 24,6 5-8 Hafta 10 17,6 9-16 Hafta 6 10,5 ≥17 6 10,5 Toplam 57 100,0

Hamilelik süreci kadınlarda hem fiziksel hem de ruhsal değişimlerin yaşandığı bir süreçtir. Bu dönemde annenin sağlığı ile birlikte çocuğun sağlığı için de tehdit oluşturabilecek durumlardan ve ortamlardan sakınılması gerekmektedir. Düzenli olarak

61

hekim kontrolünden geçmesi gereken kadının ve çocuğun mevcut durumuna göre hekim tarafından uyarılar yapılmaktadır. Özellikle çalışan kadınlar açısından yaptıkları işin niteliği büyük önem arzetmektedir. Hamilelik döneminde kadının yaptığı işlerin değiştirilmesi gerekebildiği gibi, hekim tarafından uygun görülen bir süre çalışma hayatından çekilmeleri söz konusu olmaktadır.

Yürürlükteki İş Kanunu’na göre (tarım çalışanlarını kapsama almamakla birlikte), doğumdan 8 hafta önce (çoğul gebelikte 10 hafta) işin bırakılması gerekmektedir. Çalışılan işin niteliğine ve bireyin ve çocuğun sağlık durumuna göre hekim onay verirse bu süre en fazla 5 hafta azaltılabilmekte, doğuma en az 3 hafta kala iş bıraktırılmaktadır. Oysa serada çalışan kadınların büyük çoğunluğu böylesine riski yüksek bir üretim alanında ve kötü koşullarda çalışmaya devam etmektedirler.

Kötü çalışma koşullarına maruziyet gebelikte ciddi sonuçlar doğurmakta, ilerleyen yaşlarda daha kötü patolojilere neden olmaktadır. Bazı çalışmalar sökme, ayırma, temizleme gibi geleneksel olarak kadınların görevi olarak görülen işlerin ciddi anlamda iş yükü oluşturduğunu göstermektedir. Çünkü bu tür işlerde mekanizasyondan yararlanılamamaktadır (ILO 2000). Araştırma bulguları da kadınların neredeyse tamamının toprak hazırlığı, hasat, yükleme gibi ağır çalışmayı gerektiren işlerde çalıştıklarını ortaya koymuştur.

Kozanoğlu ve Göncü’ye (2006) göre, gebelik döneminde kadın vücudunda oluşan hormonal ve anatomik değişiklikler kas iskelet sistemini etkileyerek ağrı, yaralamaların kolaylaşması ve önceden varolan bazı rahatsızlıkların seyrinin değişmesine yol açabilmektedir. Bretvelt vd’in (2008) bulgularına göre de serada çalışan ve ilk çocuğuna gebe olan kadınlarda uzamış TTP1 _{riski 2 kat, doğal düşük riski}

3 kat artmaktadır ve düşük doğum ağırlığı riski yüksektir. Jurewicz vd (2005) de 14 büyük serada, en az 2 yıldır serada çalışan kadınlarla yaptıkları çalışmada, hamilelik esnasında serada en çok enerji harcayan kadınların bebeklerinin doğum ağırlığının, sera dışında hafif işlerde çalışan kadınların bebeklerinin doğum ağırlığından 177 gram daha düşük olduğunu tespit etmişlerdir. Bunun yanı sıra Akbulut (1996) da çalışma şeklinin doğacak çocuğun erken doğmasına neden olabileceğini, bu nedenle de ayakta durarak çalışanlarda erken doğumun daha sık olduğunu belirtmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre; kadınların toksik maddelerle yüz yüze kalmalarında duyarlılığı arttıran özel durumların başında ‘hamilelik’ gelmektedir. Anneyi etkileyen toksik maddelerin aynı zamanda fetusu da etkileyebildiği, düşüklere ve sakat doğumlara yol açtığı bilinmektedir. Çünkü germ hücreleri2_{, vücudun geri kalan}

hücrelerine oranla, toksik maddelere karşı daha duyarlıdır (Fişek 2003). Çömelekoğlu

1 _{Trombotik trombositopenik purpura (TTP); kan yıkımı (hemolitik anemi) ve kan pulcuklarında (platelet-} trombosit) azalma ile (trombositopeni) ile karakterize olan hastalıktır. http://kanhastaliklari.net/icerik.php?id=180&alt_id=200

2 _{Germ hücresi, eşeyli üreyen bir organizmanın gamet oluşturmasına olanak veren herhangi bir biyolojik hücredir.} http://tr.wikipedia.org/wiki/Germ_hücresi

62

vd’nin (2000) bildirimlerine göre ise, yapılan hayvan deneylerinde radyoaktif işaretli ilaç verilmesinden 5 saat sonra ilacın plasentaya geçtiği, fetusun göz, sinir sistemi ve karaciğerinde yerleştiği gözlenmiştir. Lodz bölgesinde yapılan araştırmada da gebeliğin birinci ve ikinci 3 aylık dönemlerinde pestisite maruz kalan kadınların bebeklerinin doğum ağırlığının, maruz kalmayan kadınların bebeklerin doğum ağırlığından 189g düşük olduğu saptanmış, maruz kalan kadınlar kalmayanlara göre yarım hafta daha erken doğum yapmışlardır (Dabrowski vd 2003). Toksik maddelerin kadınlar aracılığıyla ortaya koyduğu etkiler, yalnızca fetusla sınırlı değildir. Toksik ajana sunuk kalan anneler, süt verirken çocuklarına bu toksik maddeleri aktarabilirler (Fişek 2003).

Verilerden de anlaşılacağı üzere, gebelik ve analık döneminde serada çalışmaya devam eden kadınlar pek çok hastalık riski ve artan kaza riski ile karşı karşıyadırlar. Fetusun ve çocuğun da bu risklerden etkileniyor olması, durumu daha ha önemli hale getirmektedir.