Gübre ve zirai ilaçların hazırlanması ve kullanılması

Sera üretiminde hem fabrika gübresi hem de hayvansal gübre kullanımına rastlanmaktadır. İşletmeciler hangi gübre çeşitlerini kullanacaklarına her üretim döneminde karar vermektedirler. 4 farklı gübre türüne kadar uygulamaların yapılmakta olduğu görülmüştür. İşletmecilerin %76,3’ü 2 tür, %55,9’u 3 tür, %11,9’u dört tür gübre kullanmaktadır. En çok kullanılan gübre türleri sırasıyla kimyasal gübre, organik fabrika gübresi ve büyükbaş hayvan gübresidir. Küçükbaş hayvan gübresi kullanımı oldukça düşüktür.

İşletmecilerin %89,8’i gübre ve zirai ilaçların yükleme, boşaltma ve nakil işlerini yaparken, bu oran ücretsiz aile işçilerinde %51,1, işçilerde ise %17,5’tir (Çizelge 4.26). Yükleme, boşaltma ve nakil işlerinde kadınlar ve erkekler arasında büyük bir fark saptanmıştır. Erkeklerin % 98,3’ü işi yaparken, kadınlarda oran %30,2’iye düşmektedir. Yükleme, boşaltma ve nakil işlerini yapan kadınların %73,1’i de ücretsiz aile işçileridir.

Gübre ve zirai ilaçların hazırlanması ve kullanılması aşamalarında çalışanlar ağırlıklı olarak işletmecilerdir. İşletmecilerin %89,8’i gübrelerin, %81,4’ü de zirai ilaçların hazırlanması ve kullanılmasında çalışmaktadırlar. İkinci sırada ücretsiz aile işçileri gelmektedir. İşçilerde ise hem gübre hem de zirai ilaç konusunda bu oran %27,5’tir (Çizelge 4.26).

Çizelge 4.26 Gübre ve zirai ilaçların yükleme/boşaltma/nakil işlemleri ile hazırlanması ve kullanılması aşamalarında çalışma durumu (%)

Çalışma Statüsü Yükleme/ Boşaltma/ Nakil Gübre hazırlama/ kullanma Zirai ilaç hazırlama/ kullanma

Sayı Oran(%) Sayı Oran(%) Sayı Oran(%)

İşletmeci 53 89,8 53 89,8 48 81,4

Ücretsiz Aile İşçisi 23 51,1 19 42,2 23 51,1

İşçi 7 17,5 11 27,5 11 27,5

Gübre ve zirai ilaç kullanımının hemen ardından uygulamaya dahil olanların uygun bir temizlik yapması, sağlığın korunması bakımından dikkat edilmesi gereken bir husustur. Araştırma bulguları gübre ve zirai ilaç kullanımından sonra çalışanların %98,9’unun bazı temizlik işlemlerini yaptığını göstermektedir. Gübre ve zirai ilaç uygulamasının hemen ardından çalışma bölgesinden ayrılmadan temizlik yapan çalışan sayısı oldukça azdır. Yapılan bu temizlik türü ellerin ve yüzün yıkanması şeklindedir. Uygulamada yer alanlar genellikle temizlik işlemlerini iş bittikten sonra eve gidip banyo yaparak yerine getirmektedirler.

Tarımsal kimyasallar vücuda soluma yoluyla, ağız yoluyla veya deri yoluyla girmektedir. Bu nedenle tarımsal kimyasalların hazırlanması ve kullanılması aşamalarında vücuda girişi engelleyecek ekipmanların ve kıyafetlerin kullanılması zorunludur. Ekipman ve kıyafetlerin uygulamalardan önce giyilmesi ve uygulama sonrasında hemen çıkarılması gerekmektedir. Kimyasallar ekipman ve kıyafetlere

92

bulaştığı için, aksi bir uygulama ile kimyasal kalıntıların başka mekanlara taşınmakta, diğer insanlar için de tehlike yaratmaktadır. Bulgulara göre ise, hazırlık ve uygulamaya dahil olan bireylerin neredeyse tamamının kıyafetlerini evde değiştirdiği, çalışma bölgesinde kıyafetlerini değiştirenlerin oranının sadece %3,4 olduğu tespit edilmiştir.

Gübre ve zirai ilaçların hazırlanması ve kullanılmasında görev alanların uygulamaları ne şekilde yapmaları gerektiği konusunda doğru bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Yanlış davranışlar ve uygulamalar yalnızca kendi sağlıklarını değil, diğer çalışanların sağlıklarını da tehlikeye atmaktadır. Bu nedenle çalışanların hangi kaynaklardan bilgi edindiklerinin tespit edilmesi ve bu bilgi kaynaklarının doğru bilgilendirilmesi önemli bir konudur. Elde edilen bulgular öne çıkan bilgi kaynağının gübre ve zirai ilaç satan bayiler olduğunu göstermektedir. Diğer önemli bilgi kaynakları ise ürünlerin etiketleri ile aile ve çevredeki bireylerdir. Yetkililer ile basın yayın araçlarından bilgi edinme durumu neredeyse hiç yoktur. İşletmeciler aile ve çevredeki bireylerden önce ürünlerin etiketinden bilgi almayı tercih ederken, ücretsiz aile işçileri etiketlerden önce aile ve çevredeki bireylerden bilgi edinmektedirler.

Pestisitlere ve diğer tarımsal kimyasallara maruziyet zehirlenme ve ölümle, genellikle de işe bağlı kanser ve üreme bozukluğu ile sonuçlanabilen çok büyük bir mesleki risk meydana getirmektedir (ILO 2000). Bolognesi vd’i (1993) yaptıkları araştırma bulgularından yola çıkarak, pestisite maruz kalmanın klastojenik1 _{tahribata yol}

açtığını belirtmişlerdir. Çömelekoğlu vd (2000) tarafından bildirildiğine göre; pestisitlerden bir bölümü (organofosfatlı ve karbamatlı insektisitler) de etkilerini doğrudan doğruya periferal2 ve merkezi sinir sistemi üzerinde göstererek organizmanın yaşamını tehdit etmektedir. Yine Çömelekoğlu vd (2000) tarafından bildirildiğine göre; yapılan diğer bir çalışmada da pestisitlerin karaciğer ve kas bozulmalarına neden olduğu saptanmıştır. Valls-Llobet (2002) de insektisit uygulamalarının kadınlar üzerindeki etkilerini dört yıl boyunca izlemiş, süreç içinde kadınların tamamında nörofizyolojik bozukluk, %94’ünde de adet düzensizliği ortaya çıkmıştır.

Özkalemkaş (2007) tarafından bildirildiğine göre; çiftçilerde kronik lenfositik lösemi3 _{ve multipl miyeloma}4 _{sıklığını yüksek bulan bazı çalışmalarda bunun}

pestisitlerle ilişkili olabileceği ileri sürülmekte olup, ayrıca pestisitlerle tüylü hücre lösemi arasında ilişki kuran çalışmalar da bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar pestisite maruziyetin solunum yolları problemleri, hafıza kaybı, dermatolojik sorunlar, kanser, depresyon, nörolojik problemler, düşük yapma ve kısırlık, doğum sakatlıkları gibi kronik sağlık problemleri ile de ilişkili olduğunu göstermiştir (NCFH 2012). Farklı

1 _{DNA’da yapısal hasara neden olan. http://ichastaliklaridergisi.org/managete/fu_folder/2000-04/html/2000-7-4-201-} 204.html

2 _{Çevresel. http://www.saglikbilimi.com/bacak-arterlerinin-atardamarlarinin-tikanmasi/}

3 _{Lenfosit (lenfositik) lösemi, akyuvarın bir çeşidi olan ve lenf sistemindeki lenf hücrelerini etkiler.} http://www.losemitedavisi.com/losemi_nedir_tedavisi_nasil_olur.html

4 _{Bir kemik iligi kanseridir. Çok özel olarak plazma (kan ve lenf) hücrelerinin kontrolsüz büyümesidir.} http://myeloma.org/pdfs/HBTurkish.pdf

93

hayvan türleri üzerinde yapılan araştırmada da, pestisitlerin gözdeki konjonktiv1_,

kornea, lens, retina ve sinirler üzerinde etkileri olduğu gözlenmiştir (Jaga ve Dharmani 2006).

Toksik ajanların ulaştıkları insan grupları içerisinde, daha duyarlı ve özellik gösteren gruplar bulunmaktadır. Bu dezavantajlı gruplar arasında çocuklar, kadınlar, yaşlılar, özürlüler, hastalar, alkolikler sayılabilir (Fişek 2003). Bu gruplarda yer alan insanların gübre ve zirai ilaçların hazırlanması ve kullanılması işlerinde, kullanımdan sonra riskin ortadan kalkması için gerekli olan süre boyunca da sera içindeki işlerde çalışmaları uygun değildir.