3.6. Bulgular
3.6.2. Halkla İlişkilerde Meslekleşme Standartları Ölçeğine İlişkin Temel
Ölçeğine İlişkin Temel Bileşenler Analizi
Bir ölçeğin ya da veri yapısının kaç boyutlu olduğu konusunda faktör analizinden yararlanılmaktadır (Alpar, 2011, s.815). Anket uygulamasından sonra ilk aşamada meslek standartları ölçeğinin alt boyutlarını ortaya çıkarmak amacıyla açıklayıcı (keşfedici) faktör analizi yapılmıştır.
Açıklayıcı faktör analizi, bir veri matrisindeki değişkenlerin ilişkilerinden yararlanarak değişkenlerden daha az sayıda faktör belirlemeyi amaçlamaktadır. Örneğin ölçek geliştirirken her bir maddenin diğer hangi maddelerle gruplaştığını (benzer amaca yöneldiğini) ve bu gruplara ne derecede bağlandığını ortaya koymaktadır (Alpar, 2011, s.281).
Bu çalışmada, ölçekte yer alan maddelere ilişkin temel bileşenler ortaya çıkartılıp, her bir bileşenin altında yer alan en büyük yüklere sahip maddelerden başlayarak faktörlerin tanımlanması, ve böylece veri setinin gözleme dayalı bir özeti ortaya konulması amaçlanmaktadır (Tabachnick ve Fidell, 2015, s.640).
Verilerin faktör analizine uygunluğu, ilk aşamada iki temel yöntem olan Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Bartlett Küresellik Testi (Bartlett Test of Sphericity) ile araştırılmıştır.
Değişkenler arasındaki korelasyonları bütünsel olarak derecelendirmenin ve dolayısıyla faktör analizine uygunluğunun saptanmasında kullanılan ölçüm değeri Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) örneklem yeterliliği ölçüsüdür (Alpar, 2011, s.86). Faktörleşebilirlik için KMO’nun 0.60’dan yüksek çıkması beklenmektedir (Büyüköztürk, 2016, s.136). Meslekleşme standartları ölçeğine ait verilerin KMO değeri 0.840 olarak bulunmuş ve örneklemin faktörleşebilirlik yeterliliği “iyi” derece olarak nitelendirilmiştir.
123 İncelenen değişkenler arasında dikkate değer bir ilişki (bağımlılık) olmadığında, faktör analizinin amaçlarından olan bağımsızlaştırma bir amaç olmamakta ve boyut indirgemeden de bir kazanç sağlanamamaktadır. Bu çerçevede, en azından bazı değişkenler (maddeler) arasında anlamlı korelasyonların varlığı bütünsel olarak ortaya konmalıdır (Alpar, 2011, s.286). Bu amaçla Barlett küresellik testi incelenmiş ve birim matris olmadığı ortaya konulmuştur (Ki-Kare(780)=3627,443; p=0,0001<0,05).
Tablo 10. Meslekleşme Standartları Ölçeğinin Bartlett Küresellik Testi
Bartlett Küresellik Testi Ki-Kare 3627,443 SD 780
p ,0001
Faktörlenebilirliğin diğer aşamaları kapsamında değişkenlerin normallik, eşvaryanslılık ve doğrusallık özellikleri incelenmiştir. Regresyon çözümü, üretilen artıkların analizi ile aynı anda üç varsayımın da değerlendirilmesini sağlamaktadır. Artıkların saçılım grafiklerinin incelenmesi yordanan bağımlı değişken puanları ve yordam hataları arasında normallik, doğrusallık ve eşvaryanslılık özelliklerinin testine imkân tanımaktadır (Tabachnick ve Fidell, 2015, s.125). Artıkların regresyon ile tahmin edilen değerler arasındaki saçılım grafiğinin sıfır etrafında dikdörtgen biçiminde rastgele bir dağılım göstermesi (Alpar, 2011, s.498) bu varsayımları karşılamaktadır.
124
Şekil 3. Meslekleşme Standartları Ölçeğinin Normallik, Doğrusallık ve Eşvaryanslılık özellikleri
Şekil 3’te sunulan saçılım grafiği artıkların sıfır çizgisinin iki tarafında eşit ve rastgele bir dağılım göstermesinden dolayı sözü edilen varsayımların karşılandığını göstermektedir.
Beş varsayımı da test ettikten sonra Meslekleşme Standartları Ölçeğine ait veri seti temel bileşenler analizine tabi tutulmuştur.
125 Meslekleşme Standartları ölçeği maddelerinin ortalama ve standart sapmaları aşağıdaki tabloda verilmektedir:
Tablo 11. Meslekleşme Standartları Ölçeğinin Ortalama ve Standart Sapmaları Madde SS Madde SS MS45 4,254 0,803 MS67 4,017 0,920 MS46 4,328 0,661 MS68 4,418 0,608 MS47 4,395 0,820 MS69 3,831 1,100 MS48 4,435 0,628 MS70 3,904 0,864 MS49 4,463 0,594 MS71 2,316 1,093 MS50 4,514 0,641 MS72 3,638 1,095 MS51 3,610 1,103 MS73 3,763 1,098 MS52 4,232 0,858 MS74 3,158 1,228 MS54 4,192 0,831 MS75 3,136 1,226 MS55 3,492 1,088 MS76 3,175 1,172 MS57 3,893 0,997 MS77 3,316 1,168 MS58 3,339 1,296 MS78 3,333 1,116 MS59 3,836 0,954 MS79 3,294 1,145 MS60 4,305 0,890 MS80 3,689 1,033 MS61 4,333 0,637 MS81 3,932 0,951 MS62 3,887 1,055 MS82 2,695 1,112 MS63 4,282 0,761 MS83 3,232 1,117 MS64 3,836 0,978 MS84 4,006 0,932 MS65 3,864 1,025 MS85 3,689 1,055 MS66 3,994 0,956 MS86 3,853 1,023
Meslekleşme standartları ölçeğinde yer alan maddeler incelendiğinde MS71 (Kurumumuzda halkla ilişkiler uzmanlarının halkla ilişkiler derneğine üye
olmaları istenir) maddesi 2,316 ile en düşük ortalamaya sahiptir. MS50 (Halkla ilişkiler çalışmalarında mesleki etik değerlere uygun şekilde davranırım) maddesi
ise 4,514 ile en yüksek ortalamaya sahip olan maddedir.
Veri matrisinde yer alan değişkenlere ilişkin 42 X 42’lik korelasyon matrisi ekte sunulmuştur (Ek. 3). Korelasyon matrisinde en yüksek ilişki katsayısı MS78 - MS79 madde çifti arasında 0,7809 olarak ortaya çıkmıştır (p<0,01).
126 Analizin ilk adımında döndürme işlemi yapılmadan önce ortak varyans ve açıklanan toplam varyans tabloları incelemiştir. Meslekleşme Standartları ölçeği maddelerinin ortak varyansları aşağıdaki tabloda verilmektedir:
Tablo 12. Meslekleşme Standartları Ölçeği Maddelerinin Ortak Varyansları
Madde Ortak varyans Madde Ortak varyans Madde Ortak varyans Madde Ortak varyans MS45 ,595 MS57 ,609 MS67 ,492 MS77 ,650 MS46 ,623 MS58 ,521 MS68 ,532 MS78 ,753 MS47 ,648 MS59 ,592 MS69 ,576 MS79 ,720 MS48 ,766 MS60 ,550 MS70 ,688 MS80 ,662 MS49 ,701 MS61 ,616 MS71 ,582 MS81 ,737 MS50 ,687 MS62 ,619 MS72 ,714 MS82x ,661 MS51 ,630 MS63 ,565 MS73 ,612 MS83 ,669 MS52 ,614 MS64 ,596 MS74 ,591 MS84 ,635 MS54 ,463 MS65 ,721 MS75 ,650 MS85 ,701 MS55 ,651 MS66 ,680 MS76 ,709 MS86 ,652
Tablo 12’ye göre değişkenlere ilişkin ortak varyansların 0,463 (MS54) ile 0,766 (MS48) arasında değiştiği gözlenmektedir. Tabloda düşük varyanslar olmadığı, maddelerin birbirini açıkladığı görülmektedir.
Meslekleşme Standartları ölçeğinin döndürme işlemi öncesi oluşan bileşenler aşağıdaki tabloda verilmektedir:
Tablo 13. Meslekleşme Standartları Ölçeğinin Döndürme İşlemi Öncesi Oluşan Bileşenler
Bileşenler Özdeğer Açıklanan Varyans % Birikimli Açıklanan Varyans % 1 9,391 23,478 23,478 2 4,125 10,312 33,791 3 3,415 8,537 42,328 4 1,916 4,789 47,117
127 5 1,629 4,073 51,190 6 1,485 3,712 54,903 7 1,307 3,268 58,170 8 1,090 2,726 60,896 9 1,074 2,685 63,581
Döndürme işlemi yapılmadan önce elde edilen bileşenler tablosunda, varyansı temsil eden özdeğerler incelenmiştir. Temel bileşenleri incelenen veri matrisinde her bir değişkenin temel bileşenlere yaptığı katkının varyansı 1 olduğu için (korelasyon matrisinin pozitif köşegeni), varyansa katkısı açısından bakıldığında 1’den az özdeğere sahip olan bileşenlerin önemli bir gözlenen değişken olmayacağı gerekçesi ile, özdeğeri 1’den büyük toplam 9 bileşen ele alındığında açıklanan varyansın %63,581 olduğu anlaşılmıştır.
Analizin ikinci adımında tekrar döndürme işlemi yapılmıştır. Döndürmenin amacı anlamlı bileşenlerin elde edilmesidir. Böylece değişkenlerin aynı anda birden fazla bileşene yüklenmesi şeklinde ortaya çıkan belirsizliği gidermede ve bileşenlerin ayrışmasında yararlı olabilecektir (Alpar, 2011, s.298). Döndürme yöntemi seçilirken, bağlantısız bileşenlerin ortaya konulma amacına yönelik olarak elde edilen bileşenlerin birbirleriyle ilişkisiz olmalarını devam ettiren dik döndürme yöntemi (Alpar, 2011, s.293) kullanılması tercih edilmiştir. Dik döndürmede varimax tekniği kullanılarak bileşen yapılarının basitleştirilmesi (Tabachnick ve Fidel, 2015, s.644) hedeflenmiştir. Böylece varimax döndürme sonrasında bir değişkenin bir bileşendeki yükü artırılıp diğer bileşende azaltılarak ilgili faktöre daha yakın olan değişkenler elde edilmiş olmaktadır (Alpar, 2011, s.298).
Meslekleşme Standartları ölçeğinin Varimax döndürme işlemi sonrası oluşan bileşenler aşağıdaki tabloda verilmektedir:
128
Tablo 14. Meslekleşme Standartları Ölçeğinin Varimax Döndürme İşlemi Sonrası Oluşan Bileşenler
Bileşenler Özdeğer Açıklanan Varyans % Birikimli Açıklanan Varyans % 1 5,872 14,679 14,679 2 4,721 11,804 26,482 3 4,228 10,570 37,052 4 2,271 5,676 42,729 5 2,247 5,616 48,345 6 2,128 5,320 53,665 7 1,407 3,519 57,184 8 1,336 3,339 60,523 9 1,223 3,058 63,581
Tablo 14’e göre özdeğeri 1’den büyük bileşen sayısı 9’dur. Döndürme sonucu 9 bileşene ait açıklanan varyanslar yukarıdaki tabloda sunulmuştur. Ancak 9 bileşenin hepsinin tutulması anlamsız görülmektedir. Bu aşamada orijinal (döndürme öncesi) özdeğerlere ait yamaç grafiği (scree pilot) incelenmiştir. Bu yaklaşımda eğimin azaldığı ya da değişmezleştiği ya da çok azalan değerlere ulaştığı noktadaki özdeğer sayısı kadar faktörün dikkate alınması önerilmektedir (Alpar, 2011, s.288)
129
Grafik 1: Yamaç grafiği
Grafik 1.’den de görüldüğü gibi dördüncü bileşenden sonra eğimin derecesi kısmen azalmaya başlamıştır. Sonraki bileşenlerin varyansa olan katkılarının az ve birbirine yakın olarak seyrettiği anlaşılmaktadır. Buna göre önemli faktör sayısının dört ya da beş olduğu söylenebilir. Bu durum, madde havuzu oluşturulurken ele alınan konu sayısı ile tutarlıdır.
Tabachnick ve Fidel’e (2015) göre faktör sayısı belirsizse, çok az ya da çok fazla faktörün hangisinin korunacağı konusunda bir tartışma söz konusudur. Eğer araştırmacı sadece açıkça güvenilir faktörleri kullanmaya ilgiliyse mümkün olan en az sayıda faktör korunur (s.651). Bu çalışmada da açıkça güvenilir faktörleri kullanmak amaçlandığı için mümkün olan en az sayıda faktör korunmuştur.
Temel bileşenler analizinde maddenin ortak bileşenlerdeki yük değerleri arasında farklar incelenerek 0,10 değerinden küçük olanlar madde havuzundan çıkartılarak/eklenerek yapılan altı çözüm sonrasında MS51, MS52, MS62, MS63, MS69, MS70 maddeleri ölçek havuzundan çıkartılmıştır. Son olarak 34 madde ile 4 bileşenli çözüm kabul edilmiştir.
130 Dört bileşenli Temel Bileşenler Analizi aşağıdaki tabloda verilmektedir:
Tablo 15. Dört Bileşenli Temel Bileşenler Analizi
Bileşenler 1 2 3 4 Ortak varyans M85 ,820 ,698 M81 ,767 ,623 M86 ,755 ,638 M84 ,680 ,540 M80 ,662 ,509 M83 ,623 ,408 M65 ,612 ,630 M57 ,609 ,538 M59 ,591 ,445 M64 ,565 ,439 M82x ,400 ,233 M49 ,798 ,664 M48 ,798 ,664 M50 ,766 ,601 M47 ,707 ,531 M46 ,677 ,543 M68 ,653 ,449 M61 ,615 ,454 M45 ,523 ,416 M54 ,508 ,328 M60 ,478 ,287 M67 ,343 ,158 M76 ,806 ,666 M77 ,794 ,647 M75 ,782 ,625 M78 ,667 ,642 M74 ,658 ,536 M79 ,635 ,656 M73 ,572 ,410 M58 ,349 ,236 M55 ,670 ,590 M71 ,610 ,422 M66 ,562 ,508 M72 ,469 ,254 Toplam Özdeğer 5,278 4,862 4,175 2,674 16,989 Açıklanan varyans % 15,525 14,301 12,279 7,864 49,969 Ortalama 3,74 4,33 3,31 3,36 Standart Sapma ,686 ,460 ,824 ,701 Cronbach’ Alpha 0,881 0,842 0,849 0,573
Cronbach’s Alpha katsayısı = 0,889 Kaiser-Meyer-Olkin katsayısı= 0,833
131 Tablo 15’te görüldüğü gibi KMO örneklem yeterliliği niteliği 0,833 değeri ile “iyi” olarak nitelendirilmiştir. Birim matris olmama durumuna ilişkin Bartlett küresellik testi sonucu p<0,05 olarak hesaplanmış ve birim matris olmadığı istatistiksel olarak kanıtlanmıştır.
Çok faktörlü ölçeklerde faktör sayısının yüksek tutulması açıklanan varyansı artırmakta, ancak faktörlerin isimlendirilmesinde zorluk yaşanmaktadır. Açıklanan varyansın yüksek olması, ilgili kavram ya da yapının o denli iyi ölçtüğünün göstergesi olarak yorumlanmaktadır. Tek faktörlü ölçeklerde açıklanan varyansın yüzde 30 ve daha fazla olması yeterli görülebilir. Çok faktörlü ölçeklerde ise açıklanan varyansın daha fazla olması beklenmektedir (Büyüköztürk, 2016, Tavşancıl, 2010). Tablo 15’te toplam varyans yüzdesinin 49,969 olması sosyal bilimlerde faktörlerin açıklayıcılığı yönünden iyi bir değer olarak nitelendirilebilir.
Temel Bileşenler Analizi sonucunda faktör alt boyut sayısı dört olarak belirlenmiştir. Buna göre her biri alt ölçek olarak geliştirilen faktör alt boyutları şöyledir:
• Faktör 1 Alt Boyutu: Kurum Yönetimi
• Faktör 2 Alt Boyutu: Uzmanlık ve Toplumsal Fayda • Faktör 3 Alt Boyutu: Akreditasyon ve Lisanslama • Faktör 4 Alt Boyutu: Mesleki Örgütlenme
Faktörlerin güvenirliğini test etmek için her faktörün Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı hesaplanmıştır. Cronbach Alpha katsayılarına göre ilk üç faktöre ait ölçek güvenilirliği “yüksek”, dördüncü faktöre ait ölçek güvenilirliği ise “düşük” olarak nitelendirilmiştir.
132 Araştırmanın bu bölümünde aşağıdaki amaç sorusuna ilişkin olarak halkla ilişkiler uygulayıcılarının halkla ilişkilerde meslekleşme standartlarına yönelik algıları ve Meslekleşme Standartları ölçeğinde öne çıkan alt boyutlar tespit edilmeye çalışılmıştır.
Birinci alt amaç sorusu: Halkla ilişkiler uygulayıcılarının çalıştıkları kurumlardaki halkla ilişkiler meslekleşme standartlarına yönelik algılarında hangi alt boyutlar öne çıkmaktadır?
Meslekleşme Standartları ölçeğinde en yüksek ortalamaya sahip olan faktör boyutunun “Uzmanlık ve Toplumsal Fayda” ( =4,33), en düşük ortalamaya sahip olan faktör boyutunun ise “Akreditasyon ve Lisanslama” ( =3,31) olduğu görülmektedir.
Toplam varyansın yüzde 15,52’sini açıklayan Faktör 1 alt boyutu “Kurum Yönetimi”nin güvenirlik değeri Cronbach Alpha 0,881 ve özdeğeri 5,27 gibi tatmin edici bir düzeydedir.
Toplam varyansın yüzde 14,30’unu açıklayan Faktör 2 alt boyutu “Uzmanlık ve Toplumsal Fayda”nın güvenirlik değeri Cronbach Alpha 0,842 ve özdeğeri 4,86’dır.
Toplam varyansın yüzde 12,27’sini açıklayan Faktör 3 alt boyutu “Akreditasyon ve Lisanslama”nın güvenirlik değeri Cronbach Alpha 0,849 ve özdeğeri 4,17’dir.
Toplam varyansın yüzde 7,86’sını açıklayan Faktör 4 alt boyutu “Mesleki Örgütlenme”nin güvenirlik değeri Cronbach Alpha 0,573 ve özdeğeri 2,67’dir.
133 Maddelerin hangi faktör boyutları içinde sıralandığı ve en fazla açıklayıcılığı olan maddeler Tablo 16, 17, 18 ve 19’da verilmektedir.
“Kurum Yönetimi” adı verilen Faktör 1 alt boyutuna ait maddelerin ortalama, standart sapma ve faktör yükleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Kurum Yönetimi faktör alt boyutunda, kurum yönetiminin halkla ilişkiler birimine yönelik yaklaşımı, yönetimin halkla ilişkiler uygulayıcılarının mesleki gelişimine desteğine yönelik ifadeler toplanmıştır.
Tablo 16. Faktör 1 Alt Boyutu: Kurum Yönetimi
Madde
No İfade SS Faktör
yükü 85 Kurumumuzun değişime açık yapısı halkla
ilişkiler biriminin etkinliğinde önemli rol oynar. 3,68 1,055 ,820
81
Yönetim, halkla ilişkiler biriminin kurumun tanınmasında önemli bir rol üstlendiğini kabul eder.
3,93 0,951 ,767
86 Kurumumuzun vizyoner bakış açısı halkla
ilişkiler uygulamalarımıza etki eder. 3,85 1,023 ,755
84 Halkla ilişkiler birimimizde işbirliği, uzlaşma ve
bütünlük içinde çalışırız. 4,00 0,932 ,680
80 Kurumumuzda halkla ilişkiler, yönetimde etkin
bir rol oynamaktadır. 3,68 1,033 ,662
83
Halkla ilişkiler birimimiz karar alma ve inisiyatif kullanma konusunda tam yetkiye sahiptir.
3,23 1,117 ,623
65 Yönetim, halkla ilişkiler alanında kendimi
geliştirmeme destek olur. 3,86 1,025 ,612
57 Çalıştığım kurumda araştırma becerisine önem
verilir. 3,89 0,997 ,609
59 Çalıştığım kurumda halkla ilişkiler uzmanlarının
yönetim becerisine sahip olmaları istenir. 3,83 0,954 ,591
64
Çalıştığım kurumda yönetim, halkla ilişkiler çalışmalarında araştırma tekniklerini kullanmamı ister.
3,83 0,978 ,565
82 Yönetim halkla ilişkiler biriminden bağımsız
134 Tablo 16’ya göre, Meslekleşme Standartları ölçeğinde öne çıkan faktör Kurum Yönetimi’dir. Kurum Yönetimi faktörünü, yükleme değerleri 0,820 ve 0,400 arasında değişen 11 madde açıklamaktadır. “Kurum Yönetimi” alt faktörü, kurum yönetiminin halkla ilişkiler birimini ve uygulayıcılarını desteklediğini, halkla ilişkiler uygulayıcılarının gelişimine önem verdiğini, halkla ilişkiler birimlerinin kurum tanıtımında önemli bir rol üstlendiğini kabul ettiğini, halkla ilişkiler biriminin kurum yönetiminde etkin bir rol üstlendiğini göstermektedir.
“Kurum Yönetimi” faktör alt boyutunun aritmetik genel ortalaması =3,74’tür. Faktör alt boyutu içinde maddelerin aritmetik ortalamalarına bakıldığında, “Halkla ilişkiler birimimizde işbirliği, uzlaşma ve bütünlük içinde çalışırız” ( =4,00) en yüksek ortalamaya sahip ifadedir. “Yönetim halkla ilişkiler biriminden bağımsız hareket eder” ifadesi ( =2,69) ise en düşük ortalamaya sahiptir. Bu ifade ile birlikte halkla ilişkiler uygulayıcıları, “Halkla ilişkiler birimimiz karar alma ve inisiyatif kullanma konusunda tam yetkiye sahiptir” ifadesi ( =3,23) konusunda “Kararsız” şeklinde görüş belirtmişlerdir.
“Uzmanlık ve Toplumsal Fayda” adı verilen Faktör 2 alt boyutuna ait maddelerin ortalama, standart sapma ve faktör yükleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. “Uzmanlık ve Toplumsal Fayda” faktöründe, halkla ilişkiler uygulayıcılarının meslekleşme standartları olan uzmanlık ve toplumsal fayda rollerine ilişkin ifadeler yer almaktadır.
135
Tablo 17. Faktör 2 Alt Boyutu: Uzmanlık ve Toplumsal Fayda
Madde
No İfade SS Faktör
Yükü 49 Hem çalıştığım kurumun hem hedef kitlenin
çıkarlarını koruma anlayışı ile hareket ederim. 4,46 0,594 ,798
48 Halkla ilişkiler çalışmalarında toplumsal
sorumluluklarımı gözetirim. 4,43 0,628 ,798
50 Halkla ilişkiler çalışmalarında mesleki etik
değerlere uygun şekilde davranırım. 4,51 0,641 ,766
47 Halkla ilişkiler mesleğini kamuoyu çıkarlarını
zedelemeyecek biçimde yürütürüm. 4,39 0,820 ,707
46 Çalıştığım kurum ile hedef kitle arasında dengeli
bir ilişki yürütmeye çalışırım. 4,32 0,661 ,677
68 Halkla ilişkiler alanındaki bilgimizi geliştirmek,
halkla ilişkiler uygulamaları için önemlidir. 4,41 0,608 ,653
61 Halkla ilişkiler alanında çalışmak için gerekli
uzmanlığa sahibim. 4,33 0,637 ,615
45 Çalıştığım kurumun sosyal sorumluluk
anlayışıyla hareket etmesinde katkım vardır. 4,25 0,803 ,523
54 Çalıştığım kurumda yaptığım işlerde sorumlu bir
şekilde davranmak başarıdan daha önemlidir. 4,19 0,831 ,508
60 Yazma becerisi, halkla ilişkiler alanında
çalışmak için önemlidir 4,30 0,890 ,478
67
Halkla ilişkiler dışında farklı bölümlerden üniversite mezuniyeti olanlar kurumumda halkla ilişkiler uzmanı olarak çalışabilir.
4,01 0,920 ,343
Tablo 17’ye göre, Meslekleşme Standartları ölçeğinde öne çıkan ikinci faktör Uzmanlık ve Toplumsal Fayda’dır. Uzmanlık ve Toplumsal Fayda faktörünü, yükleme değerleri 0,798 ve 0,343 arasında değişen 11 madde açıklamaktadır. “Uzmanlık ve Toplumsal Fayda” alt faktörü, halkla ilişkiler uygulayıcılarının meslekleşme standartları olan uzmanlık ve toplumsal fayda rollerini yerine getirdiğini göstermektedir.
“Uzmanlık ve Toplumsal Fayda” faktör alt boyutunun aritmetik genel ortalaması =4,33’tür. Faktör alt boyutu içinde maddelerin aritmetik
136 ortalamalarına bakıldığında, “Halkla ilişkiler çalışmalarında mesleki etik değerlere uygun şekilde davranırım” ( =4,51) en yüksek ortalamaya sahip ifadedir. “Halkla ilişkiler dışında farklı bölümlerden üniversite mezuniyeti olanlar kurumumda halkla ilişkiler uzmanı olarak çalışabilir” ifadesi ( =4,01) ise en düşük ortalamaya sahiptir. Halkla ilişkiler uygulayıcıları, “Uzmanlık ve Toplumsal Fayda” alt faktörü boyutu altındaki tüm ifadelere “Tamamen Katılıyorum” ve “Katılıyorum” şeklinde görüş bildirmişlerdir.
“Akreditasyon ve Lisanslama” adı verilen Faktör 3 alt boyutuna ait maddelerin ortalama, standart sapma ve faktör yükleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. “Akreditasyon ve Lisanslama” faktörü altında, halkla ilişkiler uygulayıcılarının halkla ilişkiler derneği üyelik, halkla ilişkiler derneklerinin rolü, halkla ilişkiler derneğine akreditasyon ve yetkili bir kurum tarafından lisanslamaya yönelik ifadeler yer almaktadır.
Tablo 18. Faktör 3 Alt Boyutu: Akreditasyon ve Lisanslama
Madde
No İfade SS Faktör
yükü 76 Halkla ilişkiler uygulamalarının bağımsız bir
kurum tarafından denetlenmeye ihtiyacı vardır. 3,17 1,172 ,806
77
Halkla ilişkiler görevlisinin, dernekler ya da devlet kurumları tarafından belirlenen bir işe alım standardının olması gerekir.
3,31 1,168 ,794
75 Halkla ilişkiler çalışanları bir derneğe ya da
devlet kurumuna kayıtlı olmalıdır. 3,13 1,226 ,782
78 Halkla ilişkiler dernekleri halkla ilişkiler
çalışanlarının gelişimini destekler. 3,33 1,116 ,667
74
Halkla ilişkiler alanında çalışmaya başlamadan önce hukuk ve tıpta olduğu gibi bir uzmanlık sınavı yapılması gereklidir.
3,15 1,228 ,658
79 Halkla ilişkiler derneklerinin halkla ilişkiler
137
73
Avukat, doktor gibi mesleklerde olduğu gibi halkla ilişkiler çalışanlarının da lisanslanması ve kayıt altına alınması gerekir.
3,76 1,098 ,572
58 Halkla ilişkiler alanında çalışmak için bu alanda
eğitim almak gereklidir. 3,33 1,296 ,349
Tablo 18’e göre, Meslekleşme Standartları ölçeğinde üçüncü faktör Akreditasyon ve Lisanslama’dır. Akreditasyon ve Lisanslama faktörünü, yükleme değerleri 0,806 ve 0,349 arasında değişen 8 madde açıklamaktadır. “Akreditasyon ve Lisanslama” alt faktörü, halkla ilişkiler uygulayıcılarının meslekleşme standartlarından akreditasyon ve lisanslama konusundaki görüşlerini göstermektedir.
“Akreditasyon ve Lisanslama” faktör alt boyutunun aritmetik genel ortalaması =3,31’tür. Faktör alt boyutu içinde maddelerin aritmetik ortalamalarına bakıldığında, “Avukat, doktor gibi mesleklerde olduğu gibi halkla ilişkiler çalışanlarının da lisanslanması ve kayıt altına alınması gerekir” ( =3,76) en yüksek ortalamaya sahip ifadedir ve halkla ilişkiler uygulayıcıları bu ifadeye “Katılıyorum” şeklinde görüş vermişlerdir. “Halkla ilişkiler çalışanları bir derneğe ya da devlet kurumuna kayıtlı olmalıdır” ifadesi ise ( =3,13) en düşük ortalamaya sahiptir. Halkla ilişkiler uygulayıcıları, “Akreditasyon ve Lisanslama” alt faktörü boyutu altındaki diğer ifadelere “Kararsızım” şeklinde görüş bildirmişlerdir.
“Mesleki Örgütlenme” adı verilen Faktör 4 alt boyutuna ait maddelerin ortalama, standart sapma ve faktör yükleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. “Mesleki Örgütlenme” faktör alt boyutunda, halkla ilişkiler uygulayıcılarının halkla ilişkiler derneğine üyeliğine yönelik ifadeler toplanmıştır.
138
Tablo 19. Faktör 4 Alt Boyutu: Mesleki Örgütlenme
Madde
No İfade SS Faktör
yükü 55
Halkla ilişkiler dernekleri, etik ve mesleki standartların uygulanması konusunda önemli bir rol üstlenmektedir.
3,49 1,088 ,670
71 Kurumumuzda halkla ilişkiler uzmanlarının
halkla ilişkiler derneğine üye olmaları istenir. 2,31 1,093 ,610
66 Çalıştığım kurum, çeşitli mesleki eğitimlere
katılmamı onaylar. 3,99 0,956 ,562
72 Halkla ilişkiler bilinen ve tanınan bir meslektir. 3,63 1,095 ,469
Tablo 19’a göre, Meslekleşme Standartları ölçeğinde dördüncü faktör Mesleki Örgütlenme’dir. Mesleki Örgütlenme faktörünü, yükleme değerleri 0,670 ve 0,469 arasında değişen 4 madde açıklamaktadır. “Mesleki Örgütlenme” alt faktörü, halkla ilişkiler uygulayıcılarının halkla ilişkiler derneklerinin meslekleşmedeki rolüne yönelik görüşlerini göstermektedir.
“Mesleki Örgütlenme” faktör alt boyutunun aritmetik genel ortalaması =3,36’dır. Faktör alt boyutu içinde maddelerin aritmetik ortalamalarına bakıldığında, “Çalıştığım kurum, çeşitli mesleki eğitimlere katılmamı onaylar” ( =3,99) en yüksek ortalamaya sahip ifadedir. “Kurumumuzda halkla ilişkiler uzmanlarının halkla ilişkiler derneğine üye olmaları istenir” ifadesi ise ( =2,31) en düşük ortalamaya sahiptir ve halkla ilişkiler uygulayıcıları bu ifadeye “Katılmıyorum” şeklinde görüş vermişlerdir. Halkla ilişkiler uygulayıcıları, “Mesleki Örgütlenme” alt faktörü boyutu altındaki diğer ifadelere “Katılıyorum” şeklinde görüş bildirmişlerdir.
139