28.16 Tanımlanmış fayda planları kapsamındaki yükümlülüklerin raporlama tarihindeki bugünkü değeri, çalışanların mevcut ve geçmiş dönemlerde sunmuş oldukları hizmetlerine karşılık kazanmış oldukları ve henüz hak edilmemiş faydalar (bakınız:
paragraf 28.26) ile çalışanlara gelecekteki yıllarda sunacakları hizmetleri için daha fazla fayda sağlayan fayda formüllerinin etkilerini içeren tahmini fayda tutarını yansıtır. Bu durum, planın fayda formülü uyarınca söz konusu fayda tutarının ne kadarının cari ve önceki döneme isabet ettiğinin belirlenmesini ve anılan faydanın maliyetine etki eden demografik (çalışanların işten ayrılma ve ölüm oranları gibi) ve finansal (maaşlarda ve sağlık maliyetlerinde ileride gerçekleşecek artışlar) değişkenler hakkında tahminler (aktüeryal varsayımlar) yapılmasını gerektirir. Aktüeryal varsayımlar; önyargısız (aşırı korumacı olunmadan ihtiyatlı bir yaklaşım) ve karşılıklı uyum içinde olmalı, ayrıca plan kapsamında ortaya çıkacak gelecekteki nakit akışlarının en gerçekçi tahminini verecek şekilde seçilmelidir.
Notlar
Bir emeklilik planının koşulları kapsamında hak edilmiş faydalara ilişkin haklar devam etmekte olan istihdam çerçevesinde koşula bağlı değildir.
Bir işletmenin tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değerinin ölçülmesi bağlamında, Paragraf 28.16 demografik değişkenler (örneğin çalışanların işten ayrılması
Modül 28 – Çalışanlara Sağlanan Faydalar
ve ölümü) ve faydaların maliyetini etkileyen finansal değişkenler (maaşlarda ve sağlık
maliyetlerinde gelecekte gerçekleşecek artışlar) hakkında aktüeryal varsayımları tanımlar. IAS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar’da (Temmuz 2009’da yayımlanan) aktüeryal varsayımlar hakkında yol gösterici hükümler bulunmaktadır. IFRS for SMEs’i uygularken, bir işletmeye tüm IAS 19 dâhilindeki yönlendirici ilkeleri göz önünde bulundurma imkânı da tanınmaktadır (ancak zorunlu değildir).
IAS 19’un 73. paragrafı aktüaryel varsayımların aşağıdaki hususları içerdiğini belirtmektedir:
(a) Sağlanan faydalar için hak sahibi olan eski ve mevcut personelin (ve onlara ekonomik açıdan bağımlı kişiler) gelecek nitelikleri hakkında demografik varsayımlar. Demografik varsayımlar aşağıdaki gibi hususları ele almaktadır:
(i) istihdam süresi boyunca veya sonrasında ölüm;
(ii) çalışanların işten ayrılma, sakatlık ve erken emeklilik oranları;
(iii) sağlanan faydalar için hak sahibi olacak bağımlı kişilerle birlikte plan üyelerinin oranı; ve
(iv) sağlık planları çerçevesindeki tazminat oranları ve (b) aşağıdaki hususlara ilişkin finansal varsayımlar:
(i) iskonto oranı;
(ii) gelecekteki maaş ve fayda seviyeleri;
(iii) sağlıkla ilgili faydalar durumunda, önemli olması halinde tazminatları ve fayda ödemelerini verme maliyeti dahil olmak üzere gelecekteki sağlık maliyetleri ve (iv) plan varlıklarının beklenen getiri oranı.
Örnekler - hak edilmiş ve edilmemiş faydalar
Ör 24 Tanımlanmış bir fayda planı, her hizmet yılı için, işletmeden ayrıldıktan sonra hemen ödenecek olan 10.000 PB tutarında toplu ödeme şeklinde bir fayda sağlamaktadır.
Her yıl için 100 PB’lik bir tutar öngörülmektedir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, 100 PB’lik gerçeğe uygun değerin, raporlama döneminin sonuna kadar olan hizmet yılı sayısı ile çarpılmasıyla elde edilir.
Sağlanan faydaların, personel şirketten ayrılır ayrılmaz ödenmesinden dolayı, tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, personelin ayrılmasının beklendiği tarihi yansıtmaktadır. Böylece, söz konusu değer, iskonto etkisinden dolayı, personeli raporlama dönemi sonunda ayrıldığında belirlenecek olan tutarlardan daha düşüktür.
Modül 28 – Çalışanlara Sağlanan Faydalar
Ör 25 Bir plan her hizmet yılı için son maaşın % 0,2’si oranında aylık emekli maaşı sağlamaktadır. Bu emekli maaşı 65 yaşından itibaren ödenmektedir.
İşletme, her hizmet yılı için, beklenen emeklilik tarihinde, beklenen emeklilik tarihinden beklenen ölüm tarihine kadar ödenecek olan tahmini son maaşın %0,2’si oranındaki aylık emekli maaşının gerçeğe uygun değerine eşit bir faydayı atfeder. Tanımlanmış fayda
yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, raporlama döneminin sonuna kadar olan hizmet yılı ile çarpılan son maaşın3 %0,2’si oranında aylık emekli maaşı ödemesinin gerçeğe uygun değeridir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün cari değeri, emekli maaş ödemeleri 65 yaşında başladığı için indirilmiştir.
Ör 26 Bir plan her hizmet yılı için 100 PB tutarında fayda ödemesi yapmaktadır. Sağlanan faydalara on hizmet yılı sonrasında hak kazanılmaktadır.
Her yıl için 100 PB’lik tutar öngörülmektedir. İlk on yıl boyunca her yıl, yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri, personelin on hizmet yılını tamamlayamayabileceği ihtimalini de yansıtmaktadır.
Ör 27 Bir plan, on yıllık hizmet süresi sonrasında hak kazanılan ve toplu ödenen 1.000 PB tutarında bir fayda ödemesinde bulunmaktadır. Plan, sonradan sağlanan hizmet için başka bir fayda sağlamamaktadır.
On yıllık hizmet süresinin her yılı için 100 PB’lik tutar (1.000 PB tutarının ona bölünmesiyle elde edilen) atfedilmektedir. Tanımlanmış fayda yükümlülüğünün gerçeğe uygun değeri, 100 PB’lik gerçeğe uygun değerin raporlama döneminin sonuna kadar hizmet yılı sayısı ile çarpılmasıyla elde edilir. Yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri, personelin on hizmet yılını tamamlayamayabileceği ihtimalini de yansıtmaktadır. Sonraki yıllar için hiçbir fayda atfedilmemektedir.
Ör 28 Bir plan, 20 yıl kesintisiz hizmet süresine sahip olan 55 yaşında ve halen çalışmakta olan tüm personeline, 2.000 PB tutarında toptan emeklilik fayda ödemesi yapmaktadır.
İşletmeye 35 yaşından önce giren personel için, hizmet, öncelikle 35 yaş itibariyle mevcut plan çerçevesinde sağlanan faydalar (bir personel 30 yaşında ayrılıp, 33 yaşında geri dönebilir, bu durumun sağlanan faydaların zamanlaması veya tutarı üzerinde bir etkisi olmaz) getirmektedir.
Bu faydalar, gelecekte sağlanacak hizmet üzerindeki koşula bağlıdır. Ayrıca, 55 yaş
sonrasındaki hizmet, gelecekte sağlanan faydalarla ilgili hiçbir maddi tutara yol açmayacaktır.
İşletme, bu personele ilişkin olarak, 35 yaşından 55 yaşına kadar her yıl için 100 PB (2.000 PB tutarının 20’ye bölünmesi ile elde edilir) atfetmektedir.
Sağlanan faydalar, işletmeye 35 yaşından sonra katılan personele uygulanmaz. Tüm nitelikleri karşılayan personel için, yükümlülüğün gerçeğe uygun değeri, personelin gerekli hizmet süresini tamamlayamayabileceği ihtimalini de yansıtmaktadır.
Modül 28 – Çalışanlara Sağlanan Faydalar
Ör 29 Çalışanlar 55 yaşından önceki her hizmet yılı için son maaşlarının %3’ü oranında bir fayda elde etme hakkına sahiptir.
Tahmini son maaşın %3’ü oranında sağlanan faydalar, 55 yaşına kadar geçen her yıl için uygulanır. Bu tarih, çalışanın gelecekte sunacağı hizmetin, plan kapsamında gelecekte sağlanacak faydaları önemli ölçüde değiştirmeyeceği tarihtir. Bu yaştan sonra hiçbir fayda uygulanmayacaktır.