Hızlı Okumanın Temel Kuralları

Hızlı okuma genel anlamda;

a) Okuyucunun önce görme alanını sonra buna bağlı olarak aktif görme (kavrama) alanını arttırmak,

b) Okuma hızı ve anlamayı azaltan frenlerin giderilmesi ve

c) Kelime dağarcığı, bilgi kültür düzeyi, okunanları organize etme becerisini geliştirmektir.

Hızlı okumanın en önemli kurallarını özetlersek; Çabukluk, Kavrama ve Bellek arasında sağlam bir bağ kurmaktır. Bu faktörlerden birinin eksikliği hızlı okumanın etkinliğini azaltır (Ruşen, 2010: 57-58).

2.4.7.1. Çabukluk Yeteneğinin Geliştirilmesi

 Göze sürat ve çeviklik, sözcükleri süratle tanıma alışkanlığını kazandırmak,  Görme açısını, görme alanını genişletmek,

 Görme alanı genişliğine bağlı olarak gelişen aktif görme alanından tam olarak yararlanmak,

 Okumada kötü alışkanlıklardan kurtulmak, hızlı okuma yöntemlerini uygulamak

 Okurken göze ritim kazandırmaktır (Ruşen, 2010:58).

2.4.7.2. Kavrama Yeteneğinin Geliştirilmesi

Okuduğunuz yazılardaki iletilmek istenen düşünceleri algılamak, algılanan düşünceler arasında bağlantılar kurarak sonuçlar çıkarma işlemine "kavrama" diyoruz. Çevrenin organizmayı etkileme gücü, göz, kulak, burun dil, deri gibi organların yardımıyla ortaya çıkar. Duyular dış nesnel gerçeklikle ilişki kurabilen temel öğelerdir. Psikolojik bir kavram olarak anladığımız algı ise, gene duyum sistemlerinin birlikte iş görüşünün ürünüdür. İnsan varlığının biyolojik anlamda duyu ve algı gücü, yeteneği dış nesnel gerçekliği bilip, anlamamızın, algılamamızın temel koşuludur. Bu temel çerçevede duyu organlarımız hem iç çevre, hem de dış çevrenin karmaşık etkileme gücü altındadır.

Kavrama yeteneklerinin geliştirilmesi için, çabukluk konusundaki bütün çalışmaların yapılmış olması şarttır; çünkü kavrama yeteneklerinin geliştirilmesi, göz ve

47

aklın uyumlu olarak çalışır hale gelmesiyle yakından ilgilidir. Göz, okuma işlemi sırasında duraklamalar yapar, sözcük kümelerini beyne iletir. Sıçramalar sırasında sözcük iletmez. Akıl ise kesintisiz çalışır. Duraklamalar sırasında ilettiği sözcükleri anlamlandırır; sıçramalar sırasında geçmiş bilgilere bağlantılar kurar, yorumlar yapar ve gelebilecek düşüncelerle ilgili öngörülerde bulunur, gelebilecek düşüncelere hazırlıklı olur.

Okunacak yazıların iyice tanınması, bellekteki okunacak konuyla ilgili bilgilerin harekete geçirilmesi, çabucak geçilecek ve dikkatlice okunacak yerleri bilme alışkanlığını kazanma, kavrama yeteneklerini geliştirmede önemlidir. Hızlı okuyarak anlama yönteminde, akıl hiç boşta kalmadan kesintisiz ve anlamlı fikirleri kavradığı için, zihin alabildiğince açılır ve okuma işlemini zevkle sürdürür. Yalnız burada dikkat edilecek özellik, ilk kez okuduğumuz bir yazıda, -bilimsel, teknik veya içerik yönünden ağır yazılarda geçmiş bilgilerle bağlantılara ve bilgi altyapısına ihtiyaç olduğundan- yeni okunanların geçmiş bilgilere bağlantı ön hazırlıklarının yapılması için, akla zaman tanımak lazımdır. Bütün okumalarda, aklın kavrama sürati ile okuma hızı arasında sağlam bir denge kurulmalıdır. Ancak bu özellik, her zaman okuma hızını düşürerek sağlanmamalıdır. Bazen de artırmak gerekebilir.

Yazıyı iyi tanıma (ön okuma yöntemleri ile), süratle geçilecek. Dikkatle okunacak yerlerini belirleme alışkanlığını kazanma, kavrama yeteneğini geliştirmede şarttır.

Bütün bunların yanı sıra, yazarın yazım planını yakalama, ana fikri, ana fikri destekleyen yardımcı fikirleri, ayrıntıları ustaca bulma, kavrama yeteneğini geliştirmede çok önemlidir. Daha önce kelime bilgisinin önemine değinmiştik. Kelime dağarcığının, kavrama yeteneğini geliştirmede de önemi karşımıza çıkıyor. Göz hareketleri incelendiğinde, okumanın global algıya dayandığı ortaya konulmuştur. Tanınmayan ve güçlükle sökülen kelimelerde özellikle durulur. Görünme frekansı sık kelimelerde az, görünme frekansı az kelimelerde daha çok dururuz. Kelimelerin boyut, şekil, benzerlik ve ayrılıklarını ustaca ayırt etme yeteneğini geliştirmeliyiz (Ruşen, 2010: 95-97).

2.4.7.3. Belleme ve Bellek Yeteneğinin Geliştirilmesi

Hızlı okumada sonuncu basamak, belleme ve bellek yeteneğini geliştirmelidir. Bunun için ise, Çabukluk Kavrama alışkanlıklarının kazanılmış olması şarttır. Kısa

48

zaman aralıklarıyla sık sık tekrarlar yaparak okumalar yapmak, aralıklarda okunanları zihnimizden muhakeme ederek, kıyaslamalar yaparak ve özümleyerek öğrenmek daha faydalıdır.

Okuduğumuz yazıların en kolay anlaşılan ve uzun süre hatırımızda kalan kısımları, öncelikle başlangıç, sonra da sonuç kısımlarıdır. Anlaşılması en zor, unutulması en kolay kısımları ise, başlangıç ve sonuç arasında kalan kısımlardır. Okuma işlemini yaparken, baş kısımla son kısım arasındaki alanı düşünce bütünlüğünü bozmadan ne kadar uyumlu ölçülerde daraltırsak, daha iyi anlamanın yanı sıra, unutulma ihtimalini de o kadar azaltırız.

Ayrıca zihin ve düşünce yeteneklerinizi geliştirmek için, felsefe ile ilgili okumalar yapmakta fayda vardır.

Öğrenme ağırlıklı okumalarda izlenecek yol:

a) Okunacak bölümü belirle. Göz gezdirmeli okuma veya seçmeli okuma yöntemleriyle oku. Bu işlemi yaparken; yazıyı üslup olarak, içerik olarak tanımak, önemli önemsiz yerleri belirlemek, bellekte yazıyla ilgili bilgileri harekete geçirmek ve mümkün olduğunca yazıyla ilgili merak noktaları oluşturup, uyarılmış; bir akılla okuma amacını not olarak belirleyip daha sonra hızlı okuma ile dikkatlice okumak önemlidir.

b) Kitabın tamamı okunacaksa, içindekiler bölümünü, önsözü hızlı okuma ile oku. Sonra ki tabi, sonuna kadar (sayfaları süratle çevirerek) gözden geçir (300 sayfa kitap için 15 dakika), içindekiler bölümünden ilgini çeken birkaç yeri hızlı okuma ile oku (roman, hikaye, bilimkurgu vb.).

c) Tekrar başa dön, ders çalışma amacıyla bir bölümü okumak istiyorsan, sorular belirle, bölüm sonuna veya deftere yaz. Soruların cevabını arayacak şekilde hızlı okuma ile oku.

d) Kitabın bütünü okunacaksa, kitabın içeriğini (içindekiler bölümünden); yazılma amacını (ön sözden); ana fikir, üslup, yazarın olaylara yaklaşım biçimini, mantık sistemini (Göz Gezdirerek Okuma ile) tanıdığın için, uyarılmış bir zihinle, kitabı tanıyarak, ayrıca okuma hızını ayarlayarak okumaya başla (Hızlı Okuma ile).

e) Çalışılan bölüm bitince kitabı kapat, teker teker belirlediğin sorulara cevap ver (arkadaşınla çalışıyorsan ona anlat). Cevaplandırdığın soruya işaret koy. Tereddüt ettiklerine tekrar göz at. Bu arada kitabın üzerinde önemli yerleri belirle veya indeksleme (dizin) yap (ilerde tekrar yapmak için okumalarınızda kolaylık olur).

49

f) Kitabın bütünü okunacaksa, önemli yerleri belirleyerek oku, konudan

koptuğunu hissettiğin an, okumayı bırak, gözlerini dinlendir. Konuyla bağlantı kurmaya çalış, bağlantıyı yakala, tekrar devam et. Okuma işlemi bitince kitabı kapat. Yazarla uyum halinde olduğun ya da çelişkide bulunduğun noktaları net bir şekilde

bekleyebiliyorsan, okuduklarını anlamışsın; yok belirleyemiyorsan iyi anlayamamışsın demektir. Bütün bu işlemlerden sonra, öğrenme ağırlıklı okumalar için tekrar

basamağını dikkatle uygula (Ruşen, 2010: 104-105).