GTAP analizi ile TTYO‟nun AB, ABD ve Türkiye

Analizde GTAP ağı ve ağ içerisinde yer alan tam rekabet ile ölçeğe göre sabit getiri varsayımları altında kurulan Standart GTAP Genel Denge Modeli kullanılmıştır. Genel denge modeli için gerekli veriler GTAP-7 3_{veri tabanından}

sağlanmıştır. AB, ABD, Türkiye ve diğer ülkelerden oluşan dörtlü bölgesel; tarım, sanayi ve hizmet sektörü olmak üzere üçlü sektörel; toprak, nitelikli ve niteliksiz iş gücü, sermaye ve doğal kaynaklardan oluşan beşli girdi toplulaştırma yapılmıştır.

4.4.1.2. 1. AB ve ABD üzerindeki etkileri 4.4.1.2. 1.1. Türkiye sürece dahil değil

Merkez Bankası‟nın yapmış olduğu GTAP analizinde ilk olarak Türkiye‟nin sürece dahil olmadığı durum ele alınarak dört farklı şok ile alt senaryolar oluşturulmuştur.

Tablo 4.5.TTYO’nun AB ve ABD Üzerindeki Etkileri

AB Üzerindeki Etkileri (Reel GSYH, %değişim)

ABD Üzerindeki Etkileri (Reel GSYH, %değişim)

Uygulanan şok Türkiye‟nin

dahil olmaması Türkiye‟nin dahil olması Türkiye‟nin dahil olmaması Türkiye‟nin dahil olması Tarifelerin Kaldırılması 0,009 0,009 0,004 0,006

Tarifelerin Kaldırılması ve Tarife Dışı Engellerin Kısıtlı Azaltılması

0,092 0,102 0,105 0,108

Tarifelerin Kaldırılması ve Tarife Dışı Engellerin Azaltılması

0,151 0,171 0,185 0,190

Tarifelerin Kaldırılması, Tarife Dışı Engellerin Azaltılması ve Doğrudan Yayılma Etkisi

0,264 0,280 0,300 0,304

Kaynak: Merkez Bankası Ekonomi Notları “Güneş D., Mavuş M., Oduncu A.,TC Merkez Bankası Ekonomi Notları, AB-ABD Serbest Ticaret Anlaşması ve Türkiye Üzerine Etkileri, 2013,s.7-8”.

3 _{2004 yılının referans yıl olarak kabul edildiği GTAP-7 veri tabanı 113 bölge ve 57 sektörü kapsar}

Birinci şok ile tüm sektörlerde eş etkili vergiler ve kotalar dahil olmak üzere AB ve ABD arasındaki ticarette uygulanmakta olan tüm gümrük tarifeleri kaldırılmıştır. Senaryo sonuçlarına göre tarifelerin kaldırılması ile birlikte AB‟de %0,009‟luk, ABD‟de ise %0,004‟lük reel GSYH artışı ortaya çıktığı görülmüştür.

Diğer şoklar AB–ABD ticaretinde gümrük tarifelerinin kaldırılmasının yanında tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde tarife dışı engellerin azaltılacağı varsayımları altında yapılmıştır. Tarife dışı engellerin azaltılması ile uluslararası ticaretin kolaylaşacağı ve bu sayede uluslararası ticarette maliyet azalışının ortaya çıkacağı yaklaşımıyla, iki ülke arasındaki ticarette maliyetlerin azaltılması yöntemi benimsenmiştir. Bu bağlamda tarife dışı engellerin azaltılmasında hizmet sektöründe %5 diğer sektörlerde ise %2‟lik maliyet azalışının ve tüm sektörlerde %5‟lik maliyet azalışının öngörüldüğü olmak üzere iki farklı şok uygulanmıştır.

Model sonuçlarına göre iki ülke arasındaki gümrük tarifelerinin kaldırılmasının yanı sıra, tarife dışı engellerin de kısıtlı ölçüde azaltıldığı durumda, AB‟de %0,092‟lik ve ABD‟de ise %0,105‟lik reel GSYH artışı ortaya çıkmıştır.

Gümrük tarifelerinin sıfırlanmasının yanında, tarife dışı engellerin daha çok azaltıldığı durumda ise AB‟de %0,151 ABD‟de de %0,185 oranında daha fazla artış sağlandığı gözlenmiştir.

Son olarak, AB ve ABD arasında mevzuat uyumlaştırması sonucunda AB ve ABD‟ye yapılan ihracatta ortaya çıkacak maliyet azalışı varsayımının benimsendiği, doğrudan yayılma etkisi yaklaşımı kullanılmış ve üçüncü ülkelerin taraf ülkelere ihracatlarında karşılaştıkları tarife dışı engeller azaltılmıştır. Tarife dışı engellerin azaltılmasında modelde kullanılan tüm sektörlerde maliyetin %5 oranında azaltılmasının, %20‟lik doğrudan yayılma etkisi ile birlikte üçüncü ülkelerin AB ve ABD‟ye ihracatlarında %1‟lik bir maliyet azalışı sağlayacağı varsayımı altında yapılmıştır. Tarifelerin kaldırılması, AB ve ABD arasındaki tarife dışı engellerin azaltılmasıyla doğrudan yayılma etkisinin de modele katıldığı durumda ortaya çıkan sonuçlar bu durumda AB‟de %0,264‟lük ve ABD‟de %0,300‟lük reel GSYH artış etkisinin ortaya çıkacağını göstermektedir.

Grafik 4.4. ABD - AB STA’sının Türkiye Üzerindeki Refah Etkileri

Kaynak : Dünya Bankası, AB-Türkiye Gümrük Birliği Değerlendirmesi, 28 Mart 2014, Rapor No. 85830-TR.s.27.

AB-ABD arasındaki gümrük tarifeleri çok düşük seviyelerde olduğu için AB- ABD ortaklığının en önemli etkilerinin tarife dışı engellerin azaltılmasından kaynaklanacağı düşünülmektedir. Tarife dışı engellerin azaltılması, AB ve ABD ekonomisi üzerinde önemli etkiler doğurmasının yanı sıra, tarife dışı engellerin azaltılma derecesi anlaşma neticesinde AB ve ABD ekonomisinin sağlayacağı kazancın büyüklüğünü belirlemesi açısından önem arz etmektedir. AB-ABD STA‟sı ticareti ne derece serbestleştirir ise ülkelerin kazançları da o derece artmaktadır.

4.4.1.2. 1.2. AB – ABD STA’sına Türkiye’nin taraf olması ya da ABD STA’sı ile sürece dahil olması

Türkiye‟nin sürece dahil olmadığı durumda AB‟de %0,264, ABD‟de ise %0,300 olan en yüksek reel GSYH artışları; Türkiye‟nin dahil olması durumunda AB‟de %0,280 ve ABD‟de %0,304 olarak hesaplanmıştır. Tüm senaryolarda Türkiye‟nin sürece dahil olması ile birlikte, AB ve ABD‟de daha yüksek reel GSYH artışı meydana gelmiştir. Neticede Türkiye‟nin sürece dahil olması her iki ülke açısından da avantajlı bir durum oluşturmuştur.

4.4.1.2. 2. Türkiye üzerindeki etkileri 4.4.1.2. 2.1. Türkiye sürece dahil değil

Türkiye‟nin AB-ABD STA‟sına dahil olmadığı durumda ilk şok ile AB ve ABD arasındaki tarifeler kaldırıldığında, Türkiye‟de %0,132‟lik bir GSYH kaybı yaşanmaktadır. İki ülke arasında tarife dışı engellerin kısıtlı ölçüde azaltılması ile %0,359‟a ve daha çok azaltılması ile %0,561‟e çıkmaktadır. Yayılma etkisinin de dikkate alındığı durumda ise Türkiye‟de %0,191‟lik bir GSYH kaybı meydana gelmektedir. Mal ihracatı bakımında uygulanan farklı şoklar çerçevesinde Türkiye‟nin tüm ülkelere olan toplam ihracat kaybının %0,450‟ye kadar çıkabileceği gözlenmiştir.

Tablo 4.6. TTYO’nun Türkiye Üzerindeki Etkileri

Türkiye‟nin Dahil Olmaması (% değişim)

Türkiye‟nin Dahil Olması (% değişim)

Uygulanan Şok GSYH İhracat GSYH İhracat

Tarifelerin Kaldırılması -0,132 -0,114 0,460 1,303 Tarifelerin Kaldırılması ve Tarife Dışı Engellerin Kısıtlı Azaltılması -0,359 -0,268 2,046 3,809 Tarifelerin Kaldırılması ve Tarife Dışı Engellerin Azaltılması -0,561 -0,450 4,001 6,974 Tarifelerin Kaldırılması, Tarife Dışı Engellerin Azaltılması ve Doğrudan Yayılma Etkisi -0,191 0,129 3,793 6,846

Kaynak: Merkez Bankası Ekonomi Notları “Güneş D., Mavuş M., Oduncu A. ,TC Merkez Bankası Ekonomi Notları, AB-ABD Serbest Ticaret Anlaşması ve Türkiye Üzerine Etkileri, Sayı: 2013-30 /26 Kasım 2013,s.:9-10”.

4.4.1.2. 2.2. Türkiye sürece dahil

Türkiye‟nin AB-ABD STA‟sına dahil olmasıyla GSYH değişimleri olumlu yönde olmuştur. STA olmadığı duruma kıyasla, Türkiye GSYH‟sinde %0,460 ile %4,001 arasında değişen bir artış meydana gelmiştir. Mal ihracatı Türkiye‟nin sürece dahil olması ile artmış; ihracatta anlaşmanın derinliğine bağlı olarak %1,303 ile %6,974 arasında yükselme olmuştur. Bu bağlamda Türkiye‟nin AB-ABD STA‟sına dahil olması Türkiye için önemli ekonomik kazançlar doğurmaktadır.