AÇISINDAN OLASI FARKLILIKLARIN İNCELENMESİ
Çalışmanın temel amacı doğrultusunda TNF-α, IL-6, TAS ve TOS düzeylerinin ilk atak depresyon hastaları, tekrarlayan depresyon hastaları, tedavi sonrası ilk atak depresyon hastaları ve sağlıklı kontrol grubu arasında farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir (Tablo 13).
İlk olarak, Tek Yönlü MANOVA ile belirlenen Box’s Test sonucu anlamlı çıkmasıyla (Box’s M=73,204; F=2.30; p<.001) temel varsayım olan varyans- kovaryans eşitliğinin reddedildiği görülmüştür. Ayrıca, grup değişkeninin TNF-α, IL-6, TAS ve TOS düzeyleri üzerindeki temel etkisinin anlamlı olduğu görülmüştür (F (12,325) = 29.00, p<,001, Wilk’s Λ =,15 partial η2=,47). Bu sonuç, gruplar arasında TNF-α, IL-6, TAS ve TOS değerlerinden en az birinde anlamlı farklılık olduğunu gösterdiğinden, varyans analizi sonuçları değerlendirilmiştir.
TNF-α değeri varyans analizi sonuçları bazında incelendiğinde, katılımcıların TNF-α düzeylerinin 58,39 – 227,91 arasında değiştiği (X=139,02; ss=46,75), gruplar arasında ise TNF-α değerleri açısından anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (F=175,621; p<,001; η²=.81). Buna göre, ilk atak depresyon hastaları (X=170,39; ss=23,83) ile sağlıklı kontrol grubu (X=83,88; ss=9,24) ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastaları (X=106,97; ss=24,44) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu; buna göre ilk atak depresyon hastalarının TNF-α değerlerinin diğer iki gruba göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptanmıştır. Bunun yanında, ilk atak depresyon hastalarının TNF-α düzeyleri tekrarlayan depresyon hastalarına (X=183,13; ss=21,42) göre daha düşük olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı bir fark söz konusu değildir. Ayrıca tekrarlayan depresyon hastaları ile sağlıklı kontrol grubu ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastaları arasında TNF-α değerleri açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark mevcuttur. Buna göre, bu değer tekrarlayan depresyon hastalarında diğer iki gruba göre anlamlı olarak daha yüksektir. Sağlıklı kontrol grubu ele alındığında ise, tedavi sonrası ilk atak depresyon grubu ile TNF-α değerleri açısından anlamlı bir fark bulunmakta; bu değerin sağlıklı kontrol grubunda daha düşük olduğu görülmektedir.
95
Tablo 13. Gruplar Arası Olası Farklılıkların TNF-α, IL-6, TAS ve TOS Düzeyleri
Açısından İncelenmesi
TNF-α IL-6 TAS TOS
p
Tedavi Öncesi İlk Atak Depresyon Grubu (n=31)
Tedavi Sonrası İlk Atak Depresyon Grubu ,000* 0,992 0,841 ,000* Tekrarlayan Depresyon Grubu 0,06 ,000* 0,997 ,032* Sağlıklı Kontrol ,000* 0,672 0,438 ,001*
Tedavi Sonrası İlk Atak Depresyon Grubu (n=31)
Tedavi Öncesi İlk Atak Depresyon Grubu
,000* 0,992 0,841 ,000*
Tekrarlayan Depresyon Grubu
,000* ,000* 0,906 0,37
Sağlıklı Kontrol Grubu ,000* 0,832 0,903 0,983
Tekrarlayan Depresyon Grubu
(n=38)
Tedavi Öncesi İlk Atak Depresyon Grubu
0,06 ,000* 0,997 ,032*
Tedavi Sonrası İlk Atak Depresyon Grubu
,000* ,000* 0,906 0,37
Sağlıklı Kontrol ,000* ,000* 0,511 0,615
Sağlıklı Kontrol Grubu (n=30)
Tedavi Öncesi İlk Atak Depresyon Grubu
,000* 0,672 0,438 ,001*
Tedavi Sonrası İlk Atak Depresyon Grubu
,000* 0,832 0,903 0,983
Tekrarlayan Depresyon
Grubu
,000* ,000* 0,511 0,615
*Manova testi kullanılmıştır.
İkinci olarak IL-6 değerleri incelendiğinde, katılımcıların IL-6 düzeylerinin 25,25 – 197,57 arasında değiştiği (X=101,16; ss=36,86), gruplar arasında ise IL-6 değerleri açısından anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (F=13,320; p<,001; η²=,24). Buna göre, ilk atak depresyon hastaları (X=93,64; ss=28,44) ile tekrarlayan depresyon hastaları (X=128.70; ss=42.76) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu; ilk atak depresyon hastalarında IL-6 değerinin anlamlı düzeyde daha düşük olduğu saptanmıştır. Ayrıca ilk atak depresyon hastalarının IL-6 düzeyleri, sağlıklı kontrol grubu (X=84.23; ss=23.08) ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastalarına (X=91.29; ss=29.27) göre daha yüksek olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı bir fark söz konusu değildir. Ayrıca tekrarlayan depresyon hastaları
96
ile sağlıklı kontrol grubu ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastaları arasında IL-6 değerleri açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark mevcuttur. Buna göre, bu değer tekrarlayan depresyon hastalarında diğer iki gruba göre anlamlı olarak daha yüksektir. Sağlıklı kontrol grubu ele alındığında ise, tedavi sonrası ilk atak depresyon grubu ile IL-6 değerleri açısından anlamlı bir fark bulunmamakla birlikte; bu değerin sağlıklı kontrol grubunda daha düşük olduğu görülmektedir. Diğer yandan IL-6 üzerindeki VKI ve sigara kullanım miktarının etkileri gözönüne alınarak bu parametreler ekarte edilerek analizler tekrarlandığında dahi gruplar arasındaki farklılıkların aynı kaldığı saptanmıştır.
Diğer yandan TAS değerleri ele alındığında, katılımcıların TAS düzeylerinin 0,515 – 2,355 arasında değiştiği (X=1,45; ss=,41), gruplar arasında ise TAS değerleri açısından anlamlı fark olmadığı belirlenmiştir (F=,958; p>,05; η²=,02). Buna göre, ilk atak depresyon hastalarında (X=1,39; ss=,45) bu değer diğer üç gruba göre daha düşük bulunmuş olsa dahi elde edilen bu farklar istatistiksel olarak anlamlı düzeyde değildir. Benzer şekilde, tekrarlayan depresyon hastalarının (X=1,41; ss=.38), sağlıklı kontrol grubu (X=1.55; ss=.42) ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastalarına (X=1.48; ss=.42) göre TAS düzeyleri daha düşük olmakla birlikte istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık söz konusu değildir. Ayrıca, sağlıklı kontrol grubu ile tedavi sonrası ilk atak depresyon grubu arasında TAS değerleri açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamakla birlikte; bu değerin sağlıklı kontrol grubunda daha yüksek olduğu görülmektedir.
Son olarak TOS düzeyi değerlendirildiğinde, katılımcıların TOS düzeylerinin 2,92 – 14,20 arasında değiştiği (X=7,89; ss=1,85), gruplar arasında ise TOS değerleri açısından anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (F=7,121; p<,001; η²=,15). Buna göre, ilk atak depresyon hastaları (X=9,06; ss=1,80) ile tekrarlayan depresyon hastaları (X=7,90; ss=1,90), sağlıklı kontrol grubu (X=7,38; ss=1,18) ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastaları (X=7,22; ss=1,89) arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu; buna göre ilk atak depresyon hastalarının TOS değerlerinin diğer üç gruba göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptanmıştır. Tekrarlayan depresyon hastalarının sağlıklı kontrol grubu ve tedavi sonrası ilk atak depresyon hastalarına göre TOS değerleri daha yüksek olarak saptansa da, bu farklılıklar istatistiksel olarak bir anlamlılık içermemektedir. Benzer şekilde, sağlıklı kontrol grubunun TOS
97
değerleri tedavi sonrası ilk atak depresyon grubuna göre daha yüksek olmakla birlikte, istatistiksel olarak anlamlı değildir.
Ek olarak TNF-α, IL-6, TAS ve TOS düzeyleri, tüm depresyon hastaları ve sağlıklı kontrol grubu arasındaki olası farklılıklar açısından incelenmiştir. Tek Yönlü MANOVA ile belirlenen Box’s Test sonucu anlamlı çıkmasıyla (Box’s M=45,099; F=4,256; p<.001) temel varsayım olan varyans-kovaryans eşitliğinin reddedildiği görülmüştür. Ayrıca, grup değişkeninin TNF-α, IL-6, TAS ve TOS düzeyleri üzerindeki temel etkisinin anlamlı olduğu görülmüştür (F (4,94) = 129,31, p<,001, Wilk’s Λ =,15 partial η2=,84). Bu sonuç, gruplar arasında TNF-α, IL-6, TAS ve TOS değerlerinden en az birinde anlamlı farklılık olduğunu gösterdiğinden, varyans analizi sonuçları değerlendirilmiştir.
TNF-α değeri varyans analizi sonuçları bazında incelendiğinde; gruplar arasında ise TNF-α değerleri açısından anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (F=451,867; p<,001; η²=,82). Buna göre, depresyon hastalarının (X=177,4; ss=2,42) TNF-α değerleri sağlıklı kontrol grubuna (X=83,87; ss=3,6) göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptanmıştır.
İkinci olarak IL-6 değerleri incelendiğinde, gruplar arasındaki farkın anlamlı ölçüde olduğu saptanmıştır (F=13,03; p<,001; η²=,118). Buna göre, depresyon hastalarının (X=112,94; ss=4,3) IL-6 değerleri sağlıklı kontrol grubuna (X=84,23; ss=6,6) göre anlamlı düzeyde yüksek olduğu saptanmıştır.
Tablo 12. Tüm Depresyon (ilk atak ve tekrarlayan atak) Hastaları ve Sağlıklı
Kontrollerin TNF-α, IL-6, TAS ve TOS Düzeylerindeki Olası Farklılıklar Açısından Karşılaştırılması
Karşılaştırma
Depresyon(ss) Sağlıklı Kontrol(ss) F p η²
TNF-α 177,40 (2,42) 83,87(3,6) 451,867 ,000 ,823
IL-6 112,94(4,3) 84,23(6,6) 13,03 ,000 ,118
TAS 1,4(,04) 1,54(,075) 2,767 ,099 ,028
TOS 8,41(,21) 7,38(,31) 7,417 ,008 ,071
98
Diğer yandan TAS değerleri ele alındığında, depresyon grubu (X=1,4; ss=,04) ve sağlıklı kontrol grubun (X=1,54; ss=,075) arasında TAS değerleri açısından anlamlı fark saptanmamıştır (F=2,767; p>,05; η²=,028).
Son olarak TOS düzeyi değerlendirildiğinde, gruplar arasında ise TOS değerleri açısından anlamlı fark olduğu belirlenmiştir (F=7,417; p<,001; η²=,071). Buna göre, depresyon hastalarının (X=8,41; ss=,21) TOS değerleri sağlıklı kontrol grubuna (X=7,38; ss=,31) göre anlamlı düzeyde yüksek saptanmıştır (Tablo 14)
İNFLAMASYON PARAMETRELERİ (TNF-Α, IL-6) VE OKSİDATİF