Tedarik zinciri yönetimi, tedarikçiler, üreticiler, da˘gıtıcılar, perakendeciler ve mü¸sterilerden olu¸san tedarik zinciri bile¸senlerine ait faaliyetlerin etkin ve verimli bir ¸sekilde planlanması, uygulanması ve kontrolü olarak tanımlanabilir. Di˘ger taraftan lojistik, tedarik zinciri bile¸senleri arasındaki ürün, hizmet, bilgi ve paranın akı¸sını ve depolanmasını kapsayan tedarik zinciri a¸samasıdır. Di˘ger bir ifadeyle, do˘gru ürünün, do˘gru miktarda, do˘gru biçimde, do˘gru zamanda, do˘gru kaynaktan, do˘gru yolla ve do˘gru fiyata sa˘glanmasıdır [1]. Bu ba˘glamda, tedarik (inbound) lojisti˘gi kavramı hammaddenin üreticiye ula¸stırılmasını ifade etmekte iken, da˘gıtım (outbound) lojisti˘gi ürün veya hizmetin mü¸steriye ula¸stırılmasını kapsamaktadır.
Endüstri 4.0 kavramı genel manada birbirleriyle haberle¸sen, sensörler yardımıyla ortamı algılaya-bilen ve veri analizi yapaalgılaya-bilen robotların üretimi devraldı˘gı, bununla birlikte daha az maliyetli, daha kaliteli ve daha verimli üretimin yapıldı˘gı bir üretim ortamını ifade etmektedir. [2]. Bu kavram ilk olarak 2011 yılında Hannover fuarında ortaya atılmı¸s ve bunun ardından 2013 yılında Kagerman, Helbig ve Wahlster tarafından hazırlanarak Alman hükümetine sunulan “Endüstri 4.0 Stratejik Giri¸si-minin Uygulanması ˙Için Öneriler” raporunda yer almı¸stır. Di˘ger taraftan, Endüstri 4.0 18. yüzyılın sonlarından günümüze kadar gelen sırasıyla mekanik, elektrik, otomasyon ve internet kavramları ile ifade edebilece˘gimiz dört sanayi devriminin sonuncusunu ifade etmektedir [3].
Üretim sektöründe Endüstri 4.0 ile birlikte gerçekle¸sen ilerlemeler lojistik ve tedarik zinciri yönetimi süreçlerini de etkilemi¸s ve lojistik 4.0 kavramının ortaya çıkmasına neden olmu¸stur. Lo-jistik 4.0, lojisti˘gin temel fonksiyonları olan ta¸sıma ve depolama faaliyetlerinde yeni teknolojilerin kullanılmasını ve bu süreçlerin daha etkin ve daha verimli gerçekle¸stirilmesini ifade etmektedir. Endüstri 4.0, lojisti˘gin 7 do˘grusu olarak ifade edilen ürün, miktar, biçim, zaman, kaynak, yöntem ve fiyat kavramlarının do˘grulu˘gunun sa˘glanması süreçlerinin hepsini etkilemektedir. Sanayinin geli¸simi incelendi˘ginde, lojistik faaliyetlerin de buna paralel olarak geli¸sti˘gi görülmektedir. Lojistik 1.0 makinele¸smi¸s ta¸sımacılı˘gı, lojistik 2.0 otomatik depolama ve sıralama sistemlerini, lojistik 3.0 depolama yönetim sistemleri ve ta¸sımacılık yönetim sistemleri gibi bilgisayar programlarının kullanıl-masını ifade ederken lojistik 4.0 ise RFID ve otonom araçlar gibi lojistik sistemlerin geli¸stirilmesini ifade etmektedir [3].
Bu çalı¸smada, literatürde yer alan lojistik ve tedarik zinciri yönetimi ile ilgili Endüstri 4.0 çalı¸smaları incelenmi¸stir. Akademik veri tabanlarında belirlenen anahtar kelimeler yardımıyla ara¸stırma yapılmı¸s ve analiz edilecek makaleler tespit edilmi¸stir. Belirlenen makaleler makale türü, yıl, ülke, dergi adı, temel Endüstri 4.0 konusu ve sektör gibi ba¸slıklara göre sınıflandırılmı¸s ve analiz edilmi¸stir. Böylece, ara¸stırmacılara yol göstermek ve literatürde yer alan bo¸sluklar hakkında bilgi sunmak hedeflenmi¸stir.
Çalı¸sma 5 bölümden meydana gelmektedir. ˙Ikinci bölümde lojistik ve tedarik zinciri yönetimi kavramları tanıtılmı¸stır. Üçüncü bölümde Endüstri 4.0 kavramı ve sanayinin geli¸sim evreleri hakkında bilgi verilmi¸stir. Dördüncü bölümde literatür analiz sonuçları sunulurken be¸sinci bölümde sonuç ve önerilere yer verilerek çalı¸sma sonlandırılmı¸stır.
7.2 Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetimi
Lojistik; üretilen ürünün veya hizmetin ilk üreticiden çıkı¸sı ile ba¸slayarak son tüketiciye ula¸smasına kadar geçen süreçleri lojisti˘gin 7 unsurunu içererek sa˘glamaktadır. Lojisti˘gin 7 unsuru; do˘gru ürünü veya hizmeti, rekabetçi fiyat ile istenilen kalitede ve miktarda, do˘gru yere, do˘gru zamanda, do˘gru ¸sekilde sa˘glamak olarak tanımlanabilir. Tedarik Zinciri ise ilk üreticiden son tüketiciye kadar gerçekle¸stirilen süreçleri kapsayan lojisti˘gi içine alan bir kavramdır. Bir ürünün üretilmesi için
7.3 Endüstri 4.0 127 gerekli olan hammaddeden ba¸slayarak ürünün tüketiciye ula¸sması ve tüketiciye ula¸smasından sonraki süreçleri de kapsamaktadır. Lojistik süreçlerine talep ve sipari¸s yönetimi, satın alma, planlama, stok (envanter) yönetimi, nakliye, depo yönetimi, paketleme/ambalajlama, üretim lojisti˘gindeki akı¸slar ve iadeler örnek olarak verilebilir.
Günümüzde lojistik ve tedarik zinciri sektörü sadece yerel rekabetin ya¸sandı˘gı ortamdan çıkmakta ve küresel rekabet ortamına girmektedir. Firmaların birbirleri ile rekabet anlayı¸sları ürettikleri ürünler ve bu ürünlerin kalitesi seviyesinde kalmamakta, lojistik faaliyetleri seviyesine sıçramaktadır. Bundan dolayı lojistik ve tedarik zincirini daha etkin ve verimli kullanabilmek adına lojistik sistemdeki birçok geli¸smenin yanı sıra son dönemlerde ye¸sil tedarik zinciri ve tersine lojistik kavramları da ortaya çıkmı¸stır. Ye¸sil tedarik zinciri; bir ürün veya hizmetin üretilmesinde kullanılacak olan hammaddenin satın alınması, üretilmesi, da˘gıtımının yapılması ve ömrünü tamamlamı¸s ürünlerin geri dönü¸sümünün yapılması süreçlerinde çevreyi gözetmesi olarak tanımlanabilir [4]. Bir ba¸ska ifade ile ye¸sil tedarik zinciri, kaynakları daha etkin ve verimli kullanarak, lojistik ve tedarik zinciri süreçlerinde çevreye ve geri dönü¸süme önem vererek hareket etmek olarak da tanımlanabilir. Tersine lojistik ise iade, defolu veya kullanılmı¸s ürünler ile palet vb. ta¸sıma araçlarının tüketim noktasından ba¸slangıç noktasına akı¸sının sa˘glanmasıdır [5]. Bu ürünlerin geri dönü¸sümü veya farklı satı¸s kanallarında pazarlanması sa˘glanabilir. Firmalar için ürünlerin tersine lojistik maliyeti önemli bir kalem olu¸sturmaktadır. Bundan dolayı tersine lojistik, lojistik sürçlerinin her bir a¸samasında uygulanmalı ve kontrol edilmelidir.
Hayatımızın her a¸samasında yer alan lojistik ve tedarik zinciri yönetimindeki geli¸smeler endüstri devrimlerine paralel bir ¸sekilde ilerlemektedir ve bundan dolayı endüstri devrimleri gibi dört evreden olu¸smaktadır. Lojistik 1.0 olarak adlandırılan ilk evrede buhar makinesinin icadı ile insan veya hayvan gücüne dayalı olarak gerçekle¸stirilen üretim ve ta¸sımacılı˘gın yerini makineler ve araçlar almı¸stır. Genellikle lojistik faaliyetleri kara yolu ile gerçekle¸stirilirken bu evrede deniz ve demir yolu da lojistik faaliyetlerinde kullanılmı¸stır. Üretim lojisti˘ginde ise insan gücü kullanılarak ta¸sımalar ve elleçleme i¸slemi gerçekle¸stirilerek biten ürün veya hammaddeler depolanmaktadır. Lojistik 2.0 olarak adlandırılan evrede ise elektri˘gin hatlarda ve ta¸sımacılıkta kullanılması ile insan gücü kullanılarak gerçekle¸stirilen bir çok i¸slem, elektrikli araçlar ile gerçekle¸stirilmektedir. Örne˘gin; insan gücü ile çalı¸san ta¸sıma araçlarının yerini forklift gibi motorla çalı¸san araçlar almı¸stır. Lojistik 3.0 olarak adlandırılan evrede ise üretimde esnekli˘gi sa˘glayan CNC,DNC gibi tezgahlar görülürken hatlarda insan gücünün yerine kullanılan ve otomatik üretim yapmayı sa˘glayan endüstriyel robotlar görülmektedir [3].
Endüstri 4.0’ın lojistik sektörüne uygulanmı¸s hali Lojistik 4.0 olarak adlandırılmaktadır. Lo-jistik 4.0’ın ba¸slıca konuları arasında Siber-Fiziksel Sistemler, Nesnelerin ˙Interneti, Bulut Bili¸sim, Simülasyon ve Büyük Veri sayılabilmektedir. Akıllı hizmetler ve ürünler ise Lojistik 4.0’ın önemli bile¸senleridir [6]. Örne˘gin; en yaygın bile¸senlerden biri olan RFID (Radyo Frekansı Tanımlama) etiketleri lojistik nesnelerin tanımlanması ve izlenmesinde kullanılmaktadır. Siber-Fiziksel Sistemler gerçek dünya ve sanal dünyayı birbirine ba˘glamakta, Nesnelerin ˙Interneti ise dinamik tedarik zincirini kontrol etmekte ve Bulut Bili¸sim ile depolanan lojistik süreçlerinde olu¸smu¸s büyük veriyi analiz ederek bilgileri e¸s zamanlı payla¸sabilmektedir. Ba¸slıca konulardan biri olan Simülasyon yöntemi ile gidilecek rotalara ait çalı¸smalar yapılabilmekte ve olu¸sabilecek aksilikler engellenebilmektedir.
7.3 Endüstri 4.0
Sanayi devrimlerinin tarihsel geli¸simi incelendi˘ginde Endüstri 1.0, Endüstri 2.0, Endüstri 3.0 ve Endüstri 4.0 olmak üzere dört sanayi devrimi kar¸sımıza çıkmaktadır. Bu devrimler analiz edildi˘ginde
üretim anlayı¸sında meydana gelen köklü de˘gi¸simlerden isimlerini aldıkları görülmektedir. Bu tarihsel süreç ise 18. yüzyılın sonlarından günümüze kadar olan zaman dilimini ve bu zaman dilimi içerisinde üretim anlayı¸sında ortaya çıkan de˘gi¸simleri ifade etmektedir. Di˘ger taraftan, zaman geçtikçe üretim ortamının karma¸sıklı˘gının arttı˘gı ve daha iyi çözümlere ihtiyaç duyuldu˘gu görülmektedir.
1784 yılında buhar makinasının icadıyla ortaya atılan birinci sanayi devrimi (Endüstri 1.0) kavramı, su ve buhar gücü yardımıyla çalı¸san mekanik tezgahların insan gücünün yerine kullanıl-masını ifade etmektedir. ˙Ikinci sanayi devrimi (Endüstri 2.0), 20. yüzyılın ba¸slarından itibaren montaj hatlarında elektrik enerjisi kullanarak i¸s bölümüne dayalı kitlesel üretim yapılmasını ifade etmektedir. Üçüncü sanayi devrimi (Endüstri 3.0), 1970li yılların ba¸slarında ortaya çıkmı¸stır. Bu devrim, üretimde otomasyona geçi¸si ve ta¸sımada elektronik ve bilgi teknolojilerine dayalı sistemlerin devreye alınmasını kapsamaktadır. Sanayi devrimlerinin sonuncusu olan dördünücü sanayi devrimi (Endüstri 4.0) üretimin; nesnelerin interneti, hizmetlerin interneti ve siber fiziksel sistemler gibi kavramlara dayalı gerçekle¸stirilmesini içermektedir [7]. Endüstri devrimlerinin tarihsel geli¸simi
¸Sekil 7.1’de görülmektedir.
¸Sekil 7.1: Endüstri devrimlerinin tarihsel geli¸simi [7]
Genel anlamda “internet” kelimesi ile ifade edilebilecek olan Endüstri 4.0; nesnelerin interneti, hizmetlerin interneti ve siber fiziksel sistemler olmak üzere 3 temel yapıdan olu¸smaktadır. Bu üç temel yapının yanında Büyük Veri, Bulut Bili¸sim, Simülasyon, 3D Yazıcılar ve Artırılmı¸s Gerçeklik gibi kavramlar Endüstri 4.0’ın di˘ger bile¸senleri olarak kar¸sımıza çıkmaktadır [3], [8].
Nesnelerin ˙Interneti: Farklı kaynaklardan veri toplanmasını, ço˘galtılmasını ve organize edilmesini anlatan bu kavram fiziksel ya¸samdaki nesnelerin ve bunların içinde yer alan sensörlerin kablosuz ya da kablolu olarak internet eri¸siminin olmasını ifade etmektedir. Di˘ger bir ifadeyle, nesnelerin birbirleriyle ileti¸sim halinde olmaları ve i¸sleri kendilerinin yönetmesidir.
Hizmetlerin ˙Interneti: Hizmet sektörü tarafından sunulan hizmetlerin çe¸sitlenmesi sonucunda bu sektörün bilgi teknolojileri ile entegre edilmesi ve faaliyetlerinin internet üzerinden yürütülmesi sa˘glanmı¸s ve bu durum “hizmetlerin interneti” olarak adlandırılmı¸stır.
Siber Fiziksel Sistemler: Endüstri 4.0 kapsamında üretim ortamında gerçekle¸stirilen gözlem-leme, koordinasyon ve kontrol gibi temel faaliyetlerin bir teknoloji tarafından yönetilmesini ve
7.4 Literatür Analizi 129 böylece otomasyon yardımıyla müdahale gerekmeden çalı¸sılmasını sa˘glayan sistemlerdir.
Büyük Veri: Klasik veri tabanı yazımlarının yakalaması, depolaması, yönetmesi ve analiz etmesi mümkün olmayan boyuttaki veri kümelerini ifade etmektedir. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte üretim ortamlarında da analiz edilmesi gereken büyük veriler ortaya çıkmaktadır.
Bulut Bili¸sim: Bilgilerin internet yardımıyla bili¸sim araçları arasında çevrim içi payla¸sılması ve eri¸siminin kolay hale gelmesi olarak tanımlanmaktadır.
Simülasyon: Gerçek sistemin davranı¸slarının bir model yardımıyla taklit edilmesi, bu sistem üzerinde yapılacak de˘gi¸sikliklerin farklı senaryolar olarak analiz edilmesi ve en uygun senaryonun belirlenmesine imkan sa˘glayan bir karar destek sistemidir.
3D Yazıcılar: Bilgisayarda yer alan verileri 3 boyutlu elle tutulabilen cisimlere dönü¸stüren araçlardır. ˙Ilerleyen dönemlerde mekanik parçaların da bu yazıcılar tarafından basılması planlanmak-tadır.
Artırılmı¸s Gerçeklik: Fiziksel ortamın bilgisayar yardımıyla dinamik, canlı ve e¸s zamanlı olarak hissedilmesine ve kar¸sılıklı ileti¸sime imkan tanıyan üç boyutlu bir simülasyon modelidir.
7.4 Literatür Analizi
Çalı¸smanın bu bölümünde anahtar kelimeler yardımıyla akademik veri tabanlarında yapılan ara¸stır-malar sonucunda ula¸sılan ve Endüstri 4.0, lojistik ve tedarik zinciri kavramlarıyla ilgili olan makaleler analiz edilmi¸stir. Literatür ara¸stırması “lojistik + Endüstri 4.0”, “tedarik zinciri yönetimi + Endüstri 4.0”, “lojistik + nesnelerin interneti”, “tedarik zinciri yönetimi + nesnelerin interneti”, “lojistik + büyük veri analizi”, “tedarik zinciri yönetimi + büyük veri analizi”, “lojistik + bulut bili¸sim”, “tedarik zinciri yönetimi + bulut bili¸sim”, “lojistik + siber fiziksel sistemler”, “tedarik zinciri yönetimi + siber fiziksel sistemler”, “lojistik + simülasyon”, “tedarik zinciri yönetimi + simülasyon”, “akıllı lojistik” anahtar kelimeleri kullanılarak gerçekle¸stirilmi¸stir. Yapılan elemeler sonucunda elde edilen 72 makale yıl, makale türü, ülke, dergi, temel Endüstri 4.0 konusu ve sektör gibi özelliklere göre analiz edilmi¸stir. Analiz sonuçları ¸sekil ve tablolar yardımıyla a¸sa˘gıda sunulmu¸stur:
Tablo 7.1: Yayınların yıllara göre sayıları ve kaynakları Yıllar Yayın Sayısı Kaynaklar
2018 20 [9-28] 2017 20 [29-48] 2016 13 [49-61] 2015 8 [62-69] 2014 4 [70-73] 2014 Öncesi 7 [74-80]
Tablo 7.1 ve ¸Sekil 7.2 analiz edildi˘ginde bu alandaki yayın sayılarının yıllara göre giderek arttı˘gı görülmektedir. Yayın sayılarının giderek artmasından hareketle konu ile ilgili endüstriyel uygulama alanının geni¸slemekte oldu˘gu ve bu alanın çalı¸smaya de˘ger oldu˘gunu söylemek mümkündür.
¸
Sekil 7.3’te makale türlerine göre yayın sayıları sunulmaktadır. ¸Sekilde görüldü˘gü gibi, bu alanda ara¸stırma makaleleri literatürde daha çok yer almaktadır. Di˘ger taraftan, ara¸stırmacılara bu alanda durum analizi sunmak için hazırlanan derleme makaleler de literatürde yer almaktadır.
¸Sekil 7.2: Yayınların yıllara göre sayılarının grafiksel gösterimi
7.4 Literatür Analizi 131 Tablo 7.2: Yayınların ülkelere göre sayıları
Ülkeler Yayın Sayısı
Çin 9 Birle¸sik Krallık 6 Almanya 6 Hollanda 5 Brezilya 4 Hindistan 4 USA 4 Rusya 3 Avustralya 3 Polonya 3 Portekiz 3 ˙Italya 2 Türkiye 2 Fransa 2 Slovakya 2 Di˘ger 14
Yayınların ülkelere göre sayıları Tablo 7.2’de sunulmaktadır. Tablo incelendi˘ginde çok farklı ülkelerde bu alanda yayınların yapıldı˘gı görülmektedir. Bu alanda en çok yayının yapıldı˘gı ülke Çin iken, onu sırasıyla Birle¸sik Krallık ve Almanya takip etmektedir.
Bu alanda yapılan yayınların dergilere göre sayıları ¸Sekil 7.4’te verilmektedir. En çok yayının Procedia CIRP dergisinde yer aldı˘gı görülmektedir. Bu dergiyi sırasıyla International Journal of Production Research ve Procedia Engineering dergileri takip etmektedir. Di˘ger taraftan, bu alanda konferans bildirilerinin de makaleye dönü¸stü˘gü görülmektedir.
¸Sekil 7.5: Yayınların temel Endüstri 4.0 konularına göre analizi
Yayınların temel Endüstri 4.0 ba¸slıklarına göre analizi ¸Sekil 7.5’te sunulmaktadır. ¸Sekilde görüldü˘gü gibi bu alanda en çok nesnelerin interneti ve lojistik 4.0 kavramları uygulama alanı bulmu¸stur.
¸Sekil 7.6: Yayınların sektörlere göre analizi
Yayınların sektörlere göre analiz sonuçları ¸Sekil 7.6’da verilmektedir. ¸Sekilde görüldü˘gü gibi literatürde en çok gıda ve otomotiv sektörleri ile ilgili çalı¸smalar yapılmı¸stır. Ula¸sım, sa˘glık, in¸saat ve teknoloji sektörlerinin oranlarının birbirine e¸sit oldu˘gu görülmektedir.
Bütün bu analizlere ek olarak, lojistik ve Endüstri 4.0 kavramları ile ilgili literatürde yer alan çalı¸smalarda çok kriterli karar verme yöntemleri, yapısal e¸sitlik modelleme, faktör analizi ma-tematiksel modelleme, bulanık kümeler, metasezgisel yöntemler, yapay sinir a˘gları, simülasyon
7.5 Sonuç ve Öneriler 133 ve SWOT analizi yöntemleri de çe¸sitli amaçlarla kullanılmaktadır. Ayrıca yayınların uygulama alanları incelendi˘ginde genel anlamda bütün lojistik ve tedarik zinciri yönetimi süreçleri (üretim planlama, talep yönetimi, satın alma, ta¸sıma, depolama, tedarik zinciri optimizasyonu) ile ilgili Endüstri 4.0 uygulamalarının gerçekle¸stirildi˘gi görülmektedir. Çalı¸smalar analiz edildi˘ginde ta¸sıma ve depolama süreçlerinde otonom araçlar, RFID, ERP ve GPS/GPRS teknolojilerinin kullanıldı˘gı da görülmektedir.
7.5 Sonuç ve Öneriler
Endüstri 4.0’ı olu¸sturan ba¸slıca konular (Siber-Fiziksel Sistemler, Nesnelerin ˙Interneti, Bulut Bili¸sim, Simülasyon, Büyük Veri) tüm üretim sistemlerinde ve bu üretim sistemlerine ait unsurlarda köklü bir de˘gi¸simin gerçeklemesine sebep olmu¸stur. Üretim sistemleri ile direkt ba˘glantısı olan tedarik zinciri ve lojistik kavramlarında köklü de˘gi¸simler gerçekle¸smi¸s ve lojistik 4.0 evresine geçi¸s ba¸slamı¸stır. Gerçekle¸stirdi˘gimiz çalı¸smada farklı veri tabanlarında belirlenen çe¸sitli anahtar kelimeler ile “Lojistik ve Tedarik Zinciri Yönetiminde Endüstri 4.0 Uygulamaları” konusunda tarama gerçekle¸stirilmi¸s ve elde edilen çalı¸smalar sistematik ¸sekilde sınıflandırılmı¸stır. Analiz edilen 72 makale; türüne (ara¸stırma, derleme), yıllara, ülkelere, dergilere, temel Endüstri 4.0 ba¸slı˘gına ( Nesnelerin ˙Interneti, Lojistik 4.0, Akıllı Lojistik, Bulut Bili¸sim, Simülasyon, Büyük Veri Analizi ) ve sektöre (gıda, otomotiv, ula¸sım, sa˘glık, in¸saat, teknoloji ve di˘ger) göre sınıflandırılmı¸stır.
Türüne göre ayrılan makaleler 62 ara¸stırma ve 10 derleme makalesi olarak belirlenmi¸stir. Yıllara göre analizlerin sonucunda lojistik ve tedarik zinciri kavramları ile ilgili Endüstri 4.0 uygulamalarının giderek arttı˘gı görülmü¸stür. Ülkelere göre analizlerde di˘ger dünya ülkelerine göre ülkemizdeki çalı¸s-maların daha az oldu˘gu belirlenmi¸stir. Dergi bazında bakıldı˘gında en fazla yo˘gunlu˘gun görüldü˘gü grup konferans makaleleridir. Lojistik 4.0 ve Akıllı Lojistik grubunda daha çok kavramsal çalı¸s-malar yer alırken di˘ger guruplarda uygulama çalı¸sçalı¸s-maları da yer almaktadır. Lojisti˘gin yeni konuları olan Ye¸sil Tedarik Zinciri ve Tersine Lojistik konuları ile ilgili uygulamaların az sayıda oldu˘gu belirlenmi¸stir.
Son dönemlerde ülkelerin ve ¸sirketlerin çevreye olan duyarlılıklarının ve karbon ayak izlerini azaltma çabalarının artması nedeniyle ye¸sil lojistik konusundaki çalı¸smalar artmaktadır. Endüstri 4.0 uygulamalarının ye¸sil lojistik konusundaki çabalara katkı sa˘glaması beklenmektedir. Tersine lojistik faaliyetleri ile iade ve hasarlı ürünlerin çıkı¸s noktasına dönü¸sleri sa˘glandı˘gından birim lojistik maliyetleri ileri yönlü hareketleri ile kar¸sıla¸stırıldı˘gında oransal olarak çok yüksek düzeylere ula¸sabilmektedir. Endüstri 4.0 uygulamalarının söz konusu yüksek maliyetlerin dü¸sürülmesine de önemli katkı sa˘glaması beklenmektedir.
7.6 Kaynakça
[1] Öztemel, E., & Gürsev, S. (2018). Türkiye’de Lojistik Yönetiminde Endüstri 4.0 Etkileri ve Yatırım ˙Imkanlarına Bakı¸s Üzerine Anket Uygulaması, Marmara Fen Bilimleri Dergisi, 2, 157-168. [2] Yıldız, A. (2018). Endüstri 4.0 ve akıllı fabrikalar, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 22(2), 546-556.
[3] ¸Sekkeli, Z. H., & Bakan, ˙I. (2018). Endüstri 4.0’ın Etkisiyle Lojistik 4.0, Journal of Life Economics, 5(2), 17-36.
[4] Atrek, B., & Özda˘go˘glu, A. (2014). Ye¸sil Tedarik Zinciri Uygulamaları: Alüminyum Do˘grama Sektörü ˙Izmir Örne˘gi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13-25.
[5] Özdemir Akyıldırım, Ö., & Abdıldaev, M. (2016). Türkiye’de Tersine Lojistik Uygulamaları Üzerine Kar¸sıla¸stırmalı Bir Sınıflandırma Çalı¸sması, Ege Akademik Bakı¸s, 16(2), 257-272.
[6] Göçmen, E., & Erol, R. (2018). The Transıtıon To Industry 4.0 In One Of The Turkısh Logıstıcs Company, International Journal Of 3d Printing Technologies and Digital Industry, 2, 76-85.
[7] Kılıç, S. & Alkan, R. M. (2018). Dördüncü Sanayi Devrimi 4.0: Dünya ve Türkiye De˘ger-lendirmeleri, Giri¸simcilik ˙Inovasyon ve Pazarlama Ara¸stırmaları Dergisi, 2(3), 29-49.
[8] Soylu, A. (2018). Endüstri 4.0 ve Giri¸simcilikte Yeni Yakla¸sımlar, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 43-57.
[9] Nguyen, T., Zhou, L., Spiegler, V., Ieromonachou, P., & Lin, Y. (2018). Big data analytics in supply chain management: A state-of-the-art literature review, Computers and Operations Research, 98, 254-264.
[10] Dev, N. K., Shankar, R., Gupta, R., & Dong, J. (2018). Multi-criteria evaluation of real-time key performance indicators of supply chain with consideration of big data architecture, Computers & Industrial Engineering, https://doi.org/10.1016/j.cie.2018.04.012.
[11] Raman, S., Patwa, N., Niranjan, I., Ranjan, U., Moorthy, K., & Mehta, A. (2018). Impact of big data on supply chain management, International Journal of Logistics Research and Applications, DOI: 10.1080/13675567.2018.1459523.
[12] Vazquez-Martinez, G. A., Gonzalez-Compean, J. L., Sosa-Sosa, V. J., Morales-Sandoval, & M., Perez, J. C. (2018). CloudChain: A novel distribution model for digital products based on supply chain principles, International Journal of Information Management, 39, 90-103.
[13] Kochan, C. G., Nowicki, D. R., Sauser, B., & Randall, W. S. (2018). Impact of cloud-based information sharing on hospital supply chain performance: A system dynamics framework, International Journal of Production Economics, 195, 168-185.
[14] Zhou, L., Zhang, L., & Ren, L. (2018). Modelling and simulation of logistics service selection in cloud manufacturing, Procedia CIRP, 72, 916-921.
[15] Pires, M. C., Frazzon, E. M., Danielli, A. M. C., Kück, M., & Freitag, M. (2018). Towards a simulation-based optimization approach to integrate supply chain planning and control, Procedia CIRP, 72, 520-525.
[16] Ding, B. (2018). Pharma Industry 4.0: literature review and research opportunities in sustainable pharmaceutical supply chains, Process Safety and Environmental Protection, 119, 115-130.
[17] Abdel-Basset, M., Manogaran, G., & Mohamed, M. (2018). Internet of Things (IoT) and its impact on supply chain: A framework for building smart, secure and efficient systems, Future Generation Computer Systems, 86, 614–628.
[18] Bake, J. S., Pessoa, M. V., & Becker, J. M. (2018). Service Chain Logistics Management for Increasing Equipment Uptime, Procedia CIRP, 73, 210–215.
[19] Büyüközkan, G., & Göçer, F. (2018). Digital Supply Chain: Literature review and a proposed framework for future research, Computers in Industry, 97, 157–177.
[20] Dallasega, P., Rauch, E., & Linder, C. (2018). Industry 4.0 as an enabler of proximity for construction supply chains: A systematic literature review, Computers in Industry, 99, 205–225.
[21] Gruzauskas, V., Baskutis, S., & Navickas, V. (2018). Minimizing the trade-off between sustainability and cost effective performance by using autonomous vehicles, Journal of Cleaner Production, 184, 709-717.
[22] Ivanov, D., Dolgui, A., & Sokolov, B. (2018). The impact of digital technology and Industry 4.0 on the ripple effect and supply chain risk analytics, International Journal of Production Research, 1-18.
7.6 Kaynakça 135 [23] Kayikci, Y. (2018). Sustainability impact of digitization in logistics, Procedia Manufacturing, 21, 782-789.
[24] Ku, A. Y. (2018). Anticipating critical materials implications from the Internet of Things (IOT): Potential stress on future supply chains from emerging data storage technologies, Sustainable Materials and Technologies, 15, 27–32.
[25] Liu, S., Zhang, G., & Wang, L. (2018). IoT-enabled Dynamic Optimisation for Sustainable Reverse Logistics, Procedia CIRP, 69, 662 – 667.
[26] Luthra, S., & Mangla, S. K. (2018). Evaluating challenges to Industry 4.0 initiatives for supply chainsustainability in emerging economies, Process Safety and Environmental Protection, 117, 168–179.
[27] Mehami, J., Nawi, M., & Zhang, R. Y. (2018). Smart automated guided vehicles for manufacturing in the context of Industry 4.0, Procedia Manufacturing, 26, 1077–1086.
[28] Vass, T. d., Shee, H., & Miah, S. (2018). The effect of “Internet of Things” on supply chain integration and performance: An organisational capability perspective, Australasian Journal of