2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.6. Geleneksel ve alternatif ölçme değerlendirme metodları
2.6.1. Alternatif Değerlendirme Yöntemleri
2.6.1.1. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo)
2.6.1.1.3. Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Değerlendirmesi Çeşitleri
Columba & Dolgos’a göre temel olarak sınıfta kullanılabilecek üç çeşit potfolyo vardır.
Vitrin: Bu tip ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrencinin en iyi ve en çok örnekleyen çalışmaları üzerinde odaklanır. Bu tip bir portfolyo sanatçının yeteneklerini göstermek için kullandığı bir portfolyoya benzetilebilir. Bu nedenle, bu portfolyoda öğrencinin iyi örneklediğini düşündüğü çalışmaları seçer. Bu dosya genelde veli ziyaretlerinde ortaya çıkarılır.
Öğrenci-Öğretmen Portfolyosu: Bu tip portfolyolar genellikle çalışma portfolyosu yada çalışma dosyası olarak adlandırılırlar. Öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişime yardımcı olan interaktif bir portfolyodur. Öğrenci ve öğretmen içeriği belirlemek için neyin eklenip neyin çıkarılacağının kararını almak için toplanırlar.
Öğretmen Alternatif Değerlendirme Portfolyosu: Portfolyodaki tüm parçalar değerlendirilir, notlanır ve oranlanır. Öğretmenler kişisel öğrenci portfolyolarını bir değerlendirme aracı olarak kullanabilirler. Bu odaklanmış bir portfolyo çeşididir ve değerlendirmeye bütüncül bir model oluşturur (Koca, Hea-Jin Lee, 2003).
2.6.1.1.4. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) yararları nelerdir?
• Öğrenme ve değerlendirmeyi bütünleştirir
• Yeni öğretme becerilerinin gelişmesini destekler.
• Doğrudan gözlenebilir.
• Tüm öğretilenlerin belgelerini içerir.
• Öğretmen, öğrenci ve aile arasındaki iletişimi artırır.
• Öğrenciler değerlendirme sürecinin bir parçası olduğunu hisseder.
• Ürün seçki dosyası (portfolyo) hem ürün hem de süreç değerlendirilmektedir.
• Hedefleri aydınlatır, öğrencinin yeteneklerinin profilini verir.
• Öğrencinin gelişme için gösterdiği çabayı yansıtır.
• Öğrencinin gelişimi hakkında daha fazla bilgi verir.
• Öğrencinin kendi öğrenmesinin farkında olmasını sağlar.
• Yaşam boyu öğrenme için gerekli olan yetenekleri geliştirmeye yardım eder.
• Öğrencileri kendi kendilerine öğrenmeye teşvik eder.
• Öğrenciler ürün seçki dosyası (portfolyo) seçeneklerini belirlemeli ve kanıtlamalı, öğrenme hedeflerini saptamalıdır.
• Güdülenme sonunda öğrencilere, başarılarını kanıtlama gücü ve yetkisi verir.
• Öğretmen ve öğrenci iletişiminin gelişmesine fırsat verir.
• Öğretmene, her öğrencisini tanıma fırsatı verir (Ocak, 2006).
Portfolyo hazırlarken öğrenciler organize etme ve sentez yapma gibi birçok kabiliyetlerini kullanarak, ne derece başarılı olduklarını ve ne derece öğrendiklerini en iyi şekilde göstermeye çalışırlar. Öğrenci portfolyosunda kendini yansıtır. Öğrenci portfolyoya koymak için neden o materyali seçtiğini ve seçme kriterlerini anlattığı için, öğretmen öğrencinin nasıl ve ne kadar öğrendiği hakkında bilgi sahibi olabilir.
Bu da portfolyoyu bir öğrenci dosyasından ayıran en önemli özelliktir.
(http://www.istekyasam.com/edu7dergi1/edu7/makale5.doc)
Ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrenciyi aktif kılar.Öğrencilerin iletişim kurmasını olanak sağlar. Öğrencilerin gerçekçi kişisel değerlendirme yeteneklerini
geliştirir. Son olarak portfolyo öğrencinin bilgi ve yeteneklerinin derinliğini örnekler (Guard, Richter, and Waller 2002).
2.6.1.1.5. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) amacı nedir?
O Öğrenciyi kendi kendine öğretmeye teşvik etmek
O Talimatlar ve değerlendirme arasında bir kesişim yaratmak
O Öğrencilerin öğrenen olarak kendilerine değer vermelerini sağlamak
O Öğrencilerin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmak
O Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izleyebilmek O Öğrencinin gerçekte ne öğrendiğinin somut resmini çizebilmek O Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek
O Öğrencilerin, arkadaşlarının portfolyolarını da izleyerek işbirliği içinde çalışmalarını sağlamak
O Öğrencilerin yaratıcılık yönlerinin geliştirmesini sağlamak (Struyven , Dochy , Janssens, 2002).
2.6.1.1.6. Ürün seçki dosyalarının (portfolyo) içeriği
Ürün seçki dosyasına (portfolyo), öğrencinin haftalık veya günlük yaptığı çalışmalarının içinden seçilen örnekleri ve öğretmenin yaptığı sınav evrakları, resimler, fotoğraflar, boyama, ses veya görüntü kayıt kasetleri, proje çalışmaları, performans ödevleri, kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarları, velilerden gelen bilgiler, araştırma soruları, kavram haritaları, öğrenci görüşlerini yansıtan formlar vb.
konulabilir.
O Dosyanın “içindekiler” bölümü
O Önsöz, özet (ya da özgeçmiş) (Burada öğrenci çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimini anlatır.
O Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar.
O Yapılan her çalışmanın değerlendirilmesi ile ilgili dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ya da öz değerlendirme formları gibi araçlar.
O Her ürünün dosyaya konulmasının nedeni? Burada öğrenci kendisi ile ilgili görüşlerini belirtir. Bundan ne öğrendim? Bu çalışmayı neden sakladım?
Çalışmayı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? Benim için bu çalışmanın anlamı nedir? Hangi alanda zayıfım?
O Öğrenci Ürün dosyasının (portfolyo) değerlendirilme Ölçütleri (M.E.B. 2006).
2.6.1.1.7. Ürün seçki dosyalarının (portfolyo) sınırlılıkları
O Ürün seçki dosyasında (portfolyo) yer alan işleri kimin yaptığı sorunu.
O Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içeriğine karar vermek zordur.
O Alınan notlar ürün seçki dosyasını (portfolyo) değerlendirene göre değişebilir.
O Geleneksel değerlendirme tekniklerine göre daha fazla zaman alıcıdır.
O Hazırlanan ürün seçki dosyasının (portfolyo) muhavaza edilmesi konusunda sıkıntılar yaşanabilir.
( http://www.eod.hacettepe.edu.tr/icerik/Gelenekselveyeniolcme.ppt)
2.6.1.1.8. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içeriğinde neler yer alabilir?
Öğretmen tarafından hazırlanan rehber (öğrencilerin gelişim dosyasının ne olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini anlamalarını kavrar.)
O Öğrencilerin ödevleri (taslak yada bitmiş parçaları) O Araştırmalar, problemler ve stratejiler
O Diyagramlar, fotoğraflar, resimler O Video kasetler ve ses kasetleri O Grup ödevleri ve projeler O Öğretmen anekdotları O Kelime geliştirme
O Öğrencilerin mektupları O Öğretmen kontrol listeleri
O Öğrencilerin zorlukla tekrar yapmak istediği ödevler O Özel ödevlerin içinden seçtiği örnekler
O Değerlendirme kağıtları (öğrenci çalışmalarındaki gelişimleri nasıl değerlendirileceğini gösteren kağıtlar) (Kocabaş,2005).
2.6.1.1.9. Ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirmesinin aşamaları
Hedefer Belirlenir: Ders ile başarmak istenilen somut, ölçülebilir gözlenebilir davranışların neler olduğu belirlenir.
Ürün seçki dosyası (portfolyo) düşüncesi sınıfa tanıtılır: Örnek bir ürün seçki dosyası (portfolyo) bulunarak öğrencilere bu dosya tanıtılır.Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içinde neler bulunacağı konusunda bilgi verilir.
Ürün seçki dosyasının (portfolyo) içeriği açıklanır: Ürün seçki dosyasının (portfolyo), neyi ne kadar kapsaması gerektiğini açıklanır. Dosyaya nelerin konulabileceğine açıklık getirilir. Hem zorunlu hem de seçimlik alanları belirtilir.
Ürün seçki dosyası (portfolyo) sunumu için açık ve ayrıntılı bir rehber verilir:
Ürün seçki dosyasının (portfolyo) nasıl geliştirileceğini ve ne zamana hazır olması gerektiği gibi konularda ayrıntılı bir rehberlik sağlar.
Diğer ilgilileri de konu hakkında bilgilendirilir: Velilerle görüşülüp onların yorumu ve de düşünceleri alınır (Çepni, 2007).
2.6.1.1.10. Ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirme süreci
1. Toplama :Bu işlem öğrencinin eğitimsel tecrübelerini ve amaçlarını gösteren anlamlı çalışmalarını toplamasıdır. Portfolyonun tanımlanmış olan amacına uygun bağlam ve içerik hakkındaki karar bu aşamada verilmelidir. Çalışmaların seçimi ve toplanması çeşitli temellere dayanmalıdır:
O Özel (ayrıntılı) konu temelleri O Öğrenme süreci veya
O Özel projeler, temalar ve/veya birleşmeler
2. Seçme : Toplanan materyaller ürün seçki dosyası (portfolyo) dahilinde gözden geçirilir ve değerlendirilir. Öğretmenin ürün seçki dosyası (portfolyo) konusunda isteklerinin ne olduğuna ve portfolyonun çeşidine bağlıdır. Bu basamakta öğrenciler topladıkları çalışmaları seçme aşamasına geçer. Öğrenci bunu yalnız, öğretmen ya da ortak çalışmalar sonucu da seçme işlemini gerçekleştirebilir.
3. Yansıma : Öğrenciler bu bölümde neden portfolyoya bu çalışmaya dahil ettiğini açıkladığı ve diğer çalışmalarla karşılaştırıldığı bölümdür. Öğrencilerden bilgileri nasıl ürettikleri açıklanması istenir. Öğrenci, değerlendirme sürecinde aktif rol alır.
4. Bağlantı : Bu basamak yansıma sürecinin sonucudur. Öğrenciler sürekli kendilerine ‘Bunu niye yapıyoruz ?’ diye sorular sorabilirler. Bu bölüm çalışmayı yapan öğrencinin kendisine sağladığı katkıyı ve aktarabileceği yeteneklerini gösterdiği bölümdür. Bu bölüm sınıfta diğer öğrencilere yapılabilecek bir takdim yada sunum ile yapılabilir (Struyven , Dochy , Janssens, 2002).
2.6.1.1.11. Matematik dersinde ürün seçki dosyası (portfolyo)
Geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarında genellikle klasik sınavlar ile çoktan seçmeli, eşlemeli, boşluk doldurmalı veya doğru-yanlış türünden olan sınavlar uygulanmaktadır. Ancak, bu tür sınavlar matematiğin öğrencilere kazandırması hedeflenen kritik düşünebilme, problem çözebilme, keşfetme, grupla çalışabilme, matematiğe karşı olumlu tutum geliştirme, matematiği sevme gibi bilişsel ve duyuşsal özellikteki davranışları ölçmede yetersiz kalmaktadır
(http://www.erg.sabanciuniv.edu/iok2004/bildiriler/Adnan%20Baki.doc).
Ürün seçki dosyaları (portfolyo) ile değerlendirmenin geleneksel ölçme araçlarıyla yapılan değerlendirmelere göre öğretmene, öğrenciye ve veliye öğrenci hakkında güvenilir veriler sağlamasından dolayı eğitim alanında kullanılması gerektiği birçok araştırmacı tarafından önerilmektedir (Baki ve Birgin, 2004).Bu değerlendirme tekniğinin ilköğretim matematik dersinde kullanılmasının öğrencileri daha iyi tanıma fırsatı sağladığı, öğrencilerin eksiklerinin zamanında telafi edilmesine yardımcı olduğu ve öğretmenin öğretimini planlamasına yardım ettiği belirtilmektedir (Mumme,1990; Micklo,1997; Asturias, 1994).
Matematik ürün seçki dosyasları (portfolyo) için önerilenler şu şekilde sıralanmaktadır :
O Açık sonlu sorular
O Grup projesinin bir raporu O Diğer bir konu alanında çalışma
O Öğrenci tarafından ortaya atılan bir problem O Sanat projeleri
O Bir kitap incelemesi
O Öğrencinin günlük yazılarından çeşitli parçalar
O İçindekiler bölümü kompleks bir matematik problemi üzerinde öğrencinin taslakları, ara incelemeleri ve sonuç çalışması
O Gazete ve dergi makaleleri
O Her parçayı portfolyo okuyucusuna anlatan yazılar
O Öğrenci-öğretmen görüşmelerinin ses kayıtları O Öğrencinin el becerilerine ait fotoğraf yada skeçler
O Öğrencilerin hatalarını nasıl düzelttiğini gösteren bir kağıt
O Öğretmenle yada başka bir öğrenci ile yapılmış görüşmenin notları O Örnek günlük girişler
O Öğrencinin birincil (ana) dilinde çalışmalar O Öğretmenin karmaşıklaştırdığı bir kontrol listesi O Öğrenci çalışmasının video kasetleri
O Matematiksel bir otobiyografi
O Matematiksel araştırma (Koca, Hea-Jin Lee. 2003).
Matematik dersi öğretim programının değişmesi sonucunda Ölçme ve değerlendirme açısından yeni Matematik dersi öğretim programının eskiye oranla hem araç hem de yöntemler açısından çeşitliliği artırdığı görülmektedir. Böylece sonuç değerlendirmeden süreç değerlendirmeye doğru önemli ölçüde bir yönelim söz konusudur. Değerlendirme araç ve yöntemlerinin çeşitlenmesi doğru ve etkili kullanıldığında öğrencilerin bireysel farklılıklarına göre değerlendirilebilmesine de olanak sağlayacaktır.
(http://www.erg.sabanciuniv.edu/docs/mufredat_raporu.doc).
2.6.1.1.12. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) değerlendirilmesi
Öğretmenler yeni programların ölçme değerlendirme anlayışında geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının hiç yerinin olmadığını düşünebilirler.Yeni programın ölçme ve değerlendirme konusundaki vurgusu,öğrenme sonucunu belirleme anlayışından çok,öğrenme sürecinde öğrencinin neleri kazandığına doğru kaymıştır (Bıkmaz, 2006:109).
Alternatif değerlendirme yöntemleri geleneksel yöntemlerin dışında eğitim kurumlarına yeni bir açıklık getirmektedir. ‘Sınamak’ yerine ‘değerlendirmeye’
yönelmesi hedeflenmektedir. Güvenilir bir değerlendirme yapabilmek için
değerlendirmede hedeflerin ne olduğu açıkca belirlenmelidir. Öğretmen bunun için belirli ölçek ve yöntemler geliştirerek öğrencinin performansının gözlenmesine olanak sağlamaktır. Ürün seçki dosyalarının (portfolyo) değerlendirilmesinden önce belirlenip hem öğrenci hem de veliye bildirilen kriterler değerlendirmede çok büyük önem taşıyacaktır. Tüm kriterlerde müfredata uyumluluk dikkate alınmalıdır (İlci, 2002).
Öğrencilerin ürün seçki dosyaları (portfolyo) çalışmalarını değerlendirmek için uygun zaman öğrencilerle birlikte kararlaştırılır.Öğrenciler kendi çalışmalarını değerlendirirler,kendi çalışmaları hakkında yargıya varırlar.Öğrenciler kendi gelişimlerini takip ederler. Örneğin; öğrencilere aşağıdaki sorular gibi örnek sorular sorulur:
O Bu çalışmada gurur duyduğun, en iyisini yaptığına inandığın bir çalışmanı gösterebilir misin?
O Niçin gurur duyduğunu açıklar mısın?
O Tekrar gözden geçirdiğin, ele aldığın bir çalışman oldu mu?
O Yaptığın çalışmalar arasında çok zevk aldığın bir çalışman var mı? Niçin bu çalışmayı yapmaktan zevk aldın? (İlci, 2002).
Öğretmenlerin öğrencilerinin başarılarını, ilerleyişlerini her zaman değerlendirmeleri gerekir. Performans değerlendirmesini kullanmak, öğrencinin öğrendiklerine büyüteç tutmak gibidir. Böylece öğrenme öğrenene kaygı vermeden gerçekleştirilebilir.
Öğretmen rehberlik edecek ve çalışmalara yardımcı olacaktır. Kapsamının ne olacağı konusunda yardımcı olacaktır. Öğrenci kendinin ve arkadaşlarının gelişimini nasıl değerlendireceğini öğrendiği gibi hem öğretmene zamandan kolaylık sağlar hem de sınıfın belirli bir seviyeye gelmesine yardımcı olur (İlci, 2002).
Ürün seçki dosyası (portfolyo) bir bütün olarak değerlendirilebileceği gibi içindeki herbir çalışma ayrı ayrı da incelenebilir. Ürün seçki dosyasının (portfolyo)
incelenmesinde kontrol listesi, oranlama ölçeği veya rubrikler kullanılabilir. Eğer ürün seçki dosyasından (portfolyo) farklı türden materyaller yer alıyorsa herbiri için atrı puanlama planı yapılmalıdır. Ürün seçki dosyasının (portfolyo) en büyük avantajı öğrencilerin de ölçme değerlendirme sürecine katılmasıdır. Ürün seçki dosyasında (portfolyo) incelenen her çalışmanın yanında bu çalışmanın puanlandırılması için bir kayıt yöntemi yer alabilir.Önceden belirlenmiş zamanlarda öğretmen ve öğrenci ürün seçki dosyasını (portfolyo) inceler.Genelde önce öğretmen ürün seçki dosyasını (portfolyo) inceler sonra öğrenciyle öğrenciyle beraber tartışır.Bu buluşmalar sırasında sonraki hedefler belirlenir (Bekiroğlu, 2004:116).
2.6.1.1.13. Geleneksel değerlendirme yöntemi ve ürün seçki dosyası (portfolyo) değerlendirmenin karşılaştırılması
GELENEKSEL ÜRÜN SEÇKİ
DOSYASI(PORTFOLYO) Öğrencinin yeteneğini tek bir zamanda
ölçer.
Öğrencinin yeteneğini her zaman ölçer.
Öğrenci ölçütlerden habersizdir,
öğretmen değerlendirmeyi yalnız yapar
Değerlendirme, öğretmen ve öğrenci tarafından yapılır. Öğrenci kriterlerden haberdardır
Öğrencilere bir derece tayin eder Öğrencinin kendi değerlendirmesini içerir.
Öğrencinin dil yeteneğinin ranjını yakalamaz
Dil öğrenme performansını çoğu yönüyle yakalar
Öğrenciye sorumluluk verilmez Öğrenci nasıl sorumluluk alacağını öğrenir
Tablo.3: Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) ve Geleneksel yöntemlerin karşılaştırılması (http://www.eod.hacettepe.edu.tr/seminerdosyalari/betulilci.doc).
Tabloda da görüldüğü gibi geleneksel değerlendirme yöntemlerinde değerlendirme öğretmen egemenliğindedir.Ürün seçki dosyası (portfolyo) da ise öğrencilerde değerlenmeye katılmaktadır.Öğrenciye birçok sorumluluk verilmektedir.Bu tablodan da çıkarılacağı gibi ürün seçki dosyasında (portfolyo) öğrenci merkezli eğitime önem verilmektedir.
2.6.1.1.14. Ürün seçki dosyası (portfolyo)da öğretmenin, öğrencinin rolü,yarar ve sorumlulukları
2.6.1.1.14.1.Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Çalışmasında Öğretmenin Rolü
• Öğrencilere rehberlik eder, çalışmanın ne ifade ettiğini, gelişimlerine nasıl katkıda bulunduğunu tartışır.
• Örnekler sunar, öğrencilerin en iyi çalışmaları seçmede yardımcı olur.
• Süreç içerisinde, çocukların o süreçte öğrendiği bir çalışmayı ürün seçki dosyasına (Portfolyo) koyabilmesi için ortamlar hazırlar.
• Ürün seçki dosyasını (Portfolyo) öğrencilere tanıtır ve bilgi verir.
• Portfolyoyu hazırlarken yönlendirici sorular sorar:
S Neden bu çalışmayı seçtin?
S Bu çalışmada en çok neyi beğendin?
S Sence en başarılı örnek hangisi? Neden o en başarılı ? (Cingör, 2003).
2.6.1.1.14.2. Ürün seçki dosyası (portfolyo) çalışmasında öğrencinin rolü
Öğrenci ürün seçki dosyası (portfolyo) öğrencinin sorumluluğundadır.Öğrenciye ait bu ürün dosyasına hangi çalışmasını koyacağını iyi
saptaması gerekmektedir.Bu konuda öğretmen yardımcı olacaksa da karar öğrenciye ait olacaktır.
Öğrencinin ürün seçki dosyası (portfolyo) çalışması kapsamına girecek olan çalışmaların belgelenmesi çok önemlidir. Öğrenci yaptığı çalışmayı resimlerle belgelemek gereğini duyabilmelidir. Ölçek listesinin öğrenci tarafından çok iyi kavranması öğrencinin çalışmalarını sağlıklı değerlendirebilmesi açısından çok önemlidir (Cingör, 2003).
2.6.1.1.14.3. Öğretmenler için yarar ve sorumluluklar
• Öğrencileri değerlendirirken, öğrencilerin yeteneklerini tanımasını sağlar.
• Öğretmenin elinde öğrenme-öğretme süreci içerisinde her bir öğrencinin, gelişimlerini ve performansını içeren geniş bir kaydının olmasını sağlar.
• Öğretmen için alternatif bir değerlendirme metodu oluşturur.
• Öğretmenlerin işbirliği içerisinde öğretim materyallerinin ve tekniklerinin paylaşımına katkıda bulunur.
• Öğrencinin bütün gelişim aşamalarını izleme ve takip etme fırsatını elde eder (Cooper,1996).
2.6.1.1.14.4. Öğrenci için yarar ve sorumluluklar
• Portfolyo kullanımı öğrenciye kişisel olarak pratik deneyim sağlar.
• Öğrenci, nelerin gerekli olduğu hakkında beklentilerini ve işlemleri ile performansı hakkında geri beslemeye sahip olur.
• Eğer öğrenci özelliklerini gösterebileceği bir yerde değilse, kendi yerini kaybetmeden ana özelliklerini geliştirebilir
• Kısa süreli olan bir sınav kağıdı üzerindeki öğrenci başarısını değerlendirmek yerine bir öğretim süreci içerisinde öğrencinin gelişimini takip etmeyi mümkün kılar.
• Öğrencinin çalışmalarını ayrıntılı gösterir.
• Öğrenci, öğrenme fırsatları sağlamak ve becerileri hakkında uygun kanıtlara ulaşmak için ekstra sorumluluklar alır.
• Öğrenci en iyi yaptığı çalışmaları ürün seçki dosyasına (portfolyo) koymayı ve çalışmaları ile gurur duymayı, çalışma için daha fazla sorumluluk almayı öğrenir.
• Öğrencinin kendi çalışmalarını değerlendirmesine rehberlik eder.
• Öğrencinin yaratıcılığının geliştirmesine olanak sağlar (Cooper,1996).
2.6.1.2. Performans Değerlendirme
2.6.1.2.1. Performans değerlendirme nedir?
Öğrencinin sahip olduğu bilgi ve becerilerini günlük yaşamla da ilişkilendirerek ortaya koymasını gerektiren kısa dönemli çalışmalardır.Dönem içinde verilen performans ödevlerinin puanlanmasında genelde dereceli puanlama anahtarları kullanılır. Öğrencilerin hazırladığı performans ödevlerinden öğrencinin kendini en iyi yansıttığına inandığı ödevler öğrenci ürün dosyasına eklenebilir.
Performans değerlendirme, öğrencilerin, öğrenme türleri gibi bireysel özellikleri dikkate alınarak, bunları uygulamalarını sağlayacak durum ve ödevler olarak tanımlanabilir. Süreç içine yayılmıştır, zamana bağlı değildir. Öğrenciler, kısa süreli sınav saatleriyle sınırlandırılmaksızın geniş bir zaman diliminde çalışma ve tekrar yapma olanaklarına sahip olurlar. Öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir (M.E.B. 2005).
Performansların değerlendirilmesinde öğrencinin bir kavramı öğrenmesi amacıyla birçok kaynaktan faydalanması için ona fırsatlar sunar. Bu süreçte öğrenci
kütüphaneler gider, gözlemler yapar, deney yaparak veri toplar ve analiz eder. Bu açıklamalar sonucunda performans değerlendirilmesi daha çok keşfedici ve yapısalcı öğrenme yaklaşımının özelliklerini taşıdığı sonucuna varmak mümkündür (Karip, 2007).
2.6.1.2.2. Performans nasıl değerlendirilir?
Performans değerlendirme öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırması gerektirir.Performans ödevlerinde tek bir cevap yoktur.Ödevi tamamlamak için değişik yollar bulmaktadır.Bu nedenle iyi tanımlanmış bir ölçütle değerlendirilmelidir.Başarılı değerlendirme yapmak için her bir performans ödevi bir dereceli puanlama anahtarı (rubric) ile eşleştirilmelidir.Öğrenciler performans ödeviyle dereceli puanlama anahtarının bir örneğini alırlar.Böylece değerlendirme sürecinde öğrenciler kendinden neler beklendiğini bilecekler ve çalışmalarını ona göre yönlendireceklerdir. Performansın değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarları (Rubric), kontrol listeleri, görüşme ve gözlem formları, öz-akran-grup değerlendirme formları vb. kullanılabilir.
( www.eod.hacettepe.edu.tr/icerik/Gelenekselveyeniolcme.ppt )
Performans değerlendirmenin belli aşamaları vardır. Bu aşamalar;
Amacın belirlenmesi: Performans değerlendirmede sürecin mi, sonucun mu yoksa her ikisinin birlikte mi değerlendirileceğine karar verilmelidir.
Performans ölçütlerinin belirlenmesi: Performansın ölçütleri, öğrencinin bir etkinliği tam ve doğru bir şekilde yapması için göstermesi gereken belirli davranışları tanımlar. Performans ölçütlerinin belirlenmesi aşamasında önce değerlendirilecek performansın belirlenmesi gerekmektedir. Daha sonra belirlenen performansın özellikleri tanımlanmalıdır. Bu ölçütlerin sayısının çok fazla olmaması (10-15) gerekmektedir. Bunlar gözlenebilir davranış veya ortaya çıkacak ürün şeklinde açık ifadelerle belirtilmelidir.
Performansın ya da ürünün gözlemlenebileceği ortam oluşturma: Öğrencinin performansını doğru ve güvenilir biçimde değerlendirmek için gözlemlerin birden fazla tekrarlanması gerekmektedir. Gözlem sayısı, yapılacak değerlendirmenin önemine ve gözlem için gereken süreye göre belirlenmelidir. Performansın sergilendiği uygun ortam performans değerlendirmedeki diğer bir ölçüttür.
Performansın puanlanması: Performansın değerlendirilmesi, dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ve hikaye kayıtlarıyla yapılır. Son aşama performans değerlendirmede puan belirlemedir. Bu puanlama sistemi performans ölçütlerine dayanmalıdır. Bununla beraber performans değerlendirmenin amacı, puanlamayı etkiler (Airasian, 1994).
Dereceli puanlama anahtarı hazırlanırken amaç, her öğrencinin oluşturdukları çalışmanın aynı olması değil, tam aksine onların yaratıcılık ve özgün düşünce üretme yeteneklerini bastırmadan, kendilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri çalışmaları oluşturmalarına zemin hazırlamaktır. Bu nedenle yeni programın uygulanmasında başarıya ulaşılması için her bir değerlendirme etkinliğine ait dereceli puanlama anahtarının öğrenci ve/veya velileri ile zamanı geldiğinde paylaşılacak tarzda oluşturulması şarttır (M.E.B. 2005).
2.6.1.2.2.1. Rubrik (Dereceli puanlama anahtarı ) nedir?
Rubrik, belli bir öğretim süreci sonunda beklenen öğrenci performansının farklı boyut ve düzeylerde bölünerek değerlendirilmesidir.Herhangi bir performansı değerlendirmek için oluşturulan ölçme aracına uluslararası literatürde “ rubric“
denilmektedir.Bu araç ülkemizde “ puanlama yönergesi“, “dereceli puanlama anahtarı“, “değerlendirme ölçeği“,“değerlendirme formu“ ve “derecelendirme ölçeği“ olarak adlandırılmaktadır. Fakat kavram kargaşası yaşatmamak için rubrik olarak kullanımı tercih edilir ( Sezer, 2006).
• Dereceli puanlama anahtarı öğrencilerin sınavlarını, dosyalarını,ödevlerini ve performanslarını değerlendirmek için gelişmiş ölçütleri gösterir.
• Rubrikler öğretmenlerin bir etkinlikte ne yapılırsa mükemmel ne yapılırsa çok kötü şeklinde yargılara varmalarını kolaylaştırır. Bu yolla, öğrencilerin mükemmele ulaşmaları için onlara yardım edebilecek planlar yapmalarını
• Rubrikler öğretmenlerin bir etkinlikte ne yapılırsa mükemmel ne yapılırsa çok kötü şeklinde yargılara varmalarını kolaylaştırır. Bu yolla, öğrencilerin mükemmele ulaşmaları için onlara yardım edebilecek planlar yapmalarını