Bu çalışma retrospektif türde bir araştırmadır. Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulundan onay alınmıştır (Tarih: 14.12.2015, Karar no: 2015/71).
3.1. Çalışmanın Yeri, Çalışma Grubunun Özellikleri ve Hesaplamalar
Çalışmaya Mart 2012 -Temmuz 2014 tarihleri arasında Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Aile Hekimliği polikliniğine ve Çocuk Hastalıkları Polikliniğine başvuran ve obezite tanısı alan, yaşları 8-17 yaş arası 98 çocuk ve adolesan dahil edildi. Obez grubun 73’ü kız 25’i erkek idi. Hastaların başvuru anındaki yaş, kilo, boy, cinsiyet, VKİ, sistolik-diastolik kan basıncı, bel, kalça ölçümleri, ALT, AST, açlık kan şekeri, açlık insülini,HgbA1c, hemogram, TIBC, demir, kalsiyum, ürik asit, kreatinin, TG, LDL, HDL, VLDL, tiroit fonksiyon testleri, B12, CRP düzeyleri kaydedildi.
Kontrol grubu olarak yaşları benzer özellikler gösteren kronik bir hastalığı bulunmayan, VKİ persentili kriterlerine göre obez olmayan 58 sağlıklı çocuktan oluştu. Kontrol grubunun 34’ ü kız, 24’ü erkek idi. Kontrol grubunda 9’u kız 8’i erkek olan 17 aşırı kilolu mevcuttu. ( Vücut kitle indeksi 85-95p arası olanlar aşırı kilolu olarak tanımlandı.)
Her iki grup yaş, cinsiyet, vücut kitle indeksi (VKİ), kan basınçları, bel ve kalça çevresi ölçümleri yapıldı.
Araştırmaya dahil edilen obez ve kontrol grubunun çıplak ayakla ayakta üzerlerinde hafif giysiler varken duvara monte Stadiometre ( Harperdin ) ile boyları, ağırlıkları ise dijital tartı cihazı ile ölçüldü. Obezite tanısı VKİ’ye göre kondu. VKİ esas alınarak hazırlanan persantillerden yararlanılarak, VKİ persantili; 95 persantil üzeri olan olgular obez gruba dahil edildi. Kontrol grubunda VKİ si 85-95 persantil arasında olanlar aşırı kilolu olarak nitelendirildi.
VKİ DSÖ’nün geliştirmiş olduğu formüle göre hesaplandı (Şekil 2). Persantil değerleri Olcay ve arkadaşlarının Türkiye’deki çocuklar için yapmış oldukları referans değerleri çalışmasına göre hesaplanmıştır (85).
Bel çevresi, arkus kosta ile spina iliaka anterior superior arası mesafenin orta noktasından geçecek şekilde mezura kullanılarak ölçüldü ve kalça çevresi ölçülerek
45 ‘cm’ olarak kaydedildi. Abdominal obezite bel çevresinin Türk çocukları için cinsiyet ve yaşa göre belirlenen çizelgelere göre ≥90 persantil olması olarak kabul edildi. Kalça ölçümleri ise kalça bölgesinin en geniş bölümünden alındı ve cm olarak değerlendirildi.
Bütün obez çocuklara tam bir fizik muayene yapıldı. Dikkatli bir anamnez alınıp, karşılıklı konuşma ve sistemik muayene yapılarak hiçbir olguda mental gerilik, hipogonadizm, pigmentasyon değişiklikleri, organomegali, ekstremite anomalileri ve gece korluğu gibi ek patolojilerinin olmadığı belirlendi.
Tüm obez ve normal gruptaki hastaların sistolik ve diastolik kan basınçları; saat 09:00-12:00 arasında 20 dakikalık istirahatten sonra aynı sfingomanometre kullanılarak, aynı kişi tarafından sol kolun 2/3’unu kaplayan manşon ile iki ayrı (10- 20 dakikalık aralarla) zamanda ölçülerek ortalamaları alındı. Sistolik basınç, sesin ilk başladığı andaki değer, diastolik basınç ise 5. Korotkow fazı olarak alındı. Değerler mmHg olarak kaydedildi.
Hastaların sistolik ve diastolik tansiyon arteryelleri yaşa ve boya göre oluşturulan kan basıncı persantil cetveline göre değerlendirildi, 95 persantil ve ustu hipertansif olarak değerlendirildi (150).
3.2. Laboratuvar Yöntemleri
3.2.1. Numunelerin alınma ve muhafaza koşulları
Çocuklardan 8-10 saat açlık sonrasında venöz kandan sabah saat 08.00-10:00 arası kan örnekleri alınarak biyokimyasal parametreler için seperatörlü pıhtı aktivatörü içeren serum tüpleri kullanıldı. Alınan kan numuneleri 20dk bekletildikten sonra 3000 rpm de 15 dk santrifüj edilerek serumlarına ayrıldı. Ayrılmış bu serumlardan plazma kan şekeri, insülin, hemogram, TIBC, demir, kalsiyum, ürik asit, kreatinin, TG, LDL, HDL, VLDL, karaciğer fonksiyon testleri, tiroit fonksiyon testleri, B12, CRP düzeyleri araştırıldı. Biyokimyasal parametreler Biyokimya Anabilim Dalı’nda analiz edildi.
3.2.2. İncelenen parametreler
Açlık insülini ve kan glikozu, HgbA1c, hemogram, demir, TIBC, kalsiyum, ürik asit, kreatinin, B12, CRP, kan yağları, karaciğer fonksiyon testleri, tiroit fonksiyon testleri,
46 insülin rezistansı için homeostasis model assesment (HOMA-IR) skoru parametrelerine göre değerlendirildi.
Glikoz, ürik asit, kreatinin, kalsiyum, AST, ALT, demir, TIBC, TG, LDL, HDL, VLDL laboratuvarımızda bulunan ROCHE COBAS 6000 Hitachi c501 (Roche diagnostics GmbH, Mannheim, Germany) otoanalizor cihazında ticari kitler (Roche Diagnostics, Germany) kullanılarak çalışıldı.
TSH, sT4, B12 laboratuvarımızda bulunan ROCHE COBAS 6000 Hitachi c501 (Roche diagnostics GmbH, Mannheim, Germany) otoanalizor cihazında ticari kitler (Roche Diagnostics, Germany) kullanılarak çalışıldı.
TSH’ ın 6 mIU/L altındaki değerler normal kabul edildi. B12’nin 200 pg/mL altındaki değerleri B12 eksikliği olarak değerlendirildi. Kortizol için 23 mikrog/dL üstündeki değerler yüksek kabul edildi. ALT ve AST için 45u/l üstündeki değerler yüksek kabul edildi.
Hemogram ise XE 2100 cihazında ticari kitler kullanılarak çalışıldı.
Hgb’nin 9 yaş altı için 11.5 gr/dl; 10-17 yaş arası için 12.5gr/dl altı değerleri anemi olarak değerlendirildi.
Plazma insülin düzeyi otomatik immünoassay yöntemi ile ölçüldü.
Açlık kan şekeri 100-125 mg/dL ise bozulmuş açlık glikozu, 125 mg/dL’nin üzeri ise diyabet olarak değerlendirildi. (161) İnsülin direnci ölçümünde Homeostasis Model Assessment-IR indeksine göre, 3’den büyük değerler insülin direnci için pozitif olarak kabul edildi (151).
47 Serum kolesterol düzeyi <170 mg/dL, LDL<110 mg/dL ise normal kolesterol, serum kolesterol düzeyi 170-190 mg/dL, LDL 110-129 mg/dL arasında ise sınırda hi- perkolesterolemi ve serum kolesterol düzeyi >200 mg/dL, LDL >130 mg/dL ise hiperkolesterolemi olarak değerlendirildi. Serum trigliserit düzeyi >150 mg/dL ise hipertrigliseridemi olarak değerlendirildi (153).
Ayrıca ölçümlerin referans değer aralıklarının bulunduğu tablo ekler kısmında gösterilmiştir (Ek-1).
3.3. İstatistiksel Analiz
Tanımlayıcı özellikler sayı, yüzde, ortalama ± standart sapma, ortanca (minimum- maksimum) değerlerden uygun olanı ile gösterilmiştir. Sürekli verilerin dağılımları Kolmogrov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri ile incelenmiştir. Ölçümlerin gruplar arasında karşılaştırılmasında parametrik verilerde bağımsız gruplarda T testi, nonparametrik verilerde Mann Whitney U testi kullanılmıştır. Kategorik verilerin karşılaştırılmasında Ki-kare testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık için p<0.05 kabul edilmiştir. Çalışmanın analizlerinde SPSS programı 20 sürümü kullanılmıştır.
48
4. BULGULAR
Çalışmaya alınan hastaların cinsiyetleri incelendiğinde kızların %68.2’si obez iken erkeklerin %51’i obezdir (p=0.055). Obez katılımcıların ortanca yaşı 15 (8-17) iken Kontrol grubunun ortanca yaşı 14 (8-17)’dir (p=0.107). Obez grubun ortalama ağırlığı 79.8 ± 18.6 kg bulunurken Kontrol grubunun ortalama ağırlığı 48.1 ± 18.6 kg bulundu (p<0.001). Obez grupta ortanca boy 160 (134-188) cm iken Kontrol grubunda ortanca boy 156 (115-187) cm’dir (p=0.042). Obez grupta ortanca vücut kitle indeksi (VKİ) 30.45 (20-45) iken Kontrol grubu ortanca vücut kitle indeksi 19.35 (13.60-26.60)'tir (p<0.001). Obez olguların ortanca bel çevresi 94 (64-123) cm iken Kontrol grubunda ortanca bel çevresi 71 (53-105) cm’dir (p<0.001). Obez grubun ortanca kalça çevresi 111 (73-156) cm iken Kontrol grubunun ortanca kalça çevresi 88.5 (58-120) cm'dir (p<0.001).(Tablo 12)
Tablo 12. Çalışmaya alınan olguların demografik özellikleri
Obez grup Kontrol grubu
P