Şekil 4. Çalışmaya alınan hastaların VKİ persantillerine göre dağılımı
Çalışmaya alınan Obez hastaların ortanca sistolik arter basıncı (SAP) 120 (90- 158) mmHg iken Kontrol grubunun ortanca SAP’ı 110 (90-130) mmHg bulundu (p=0.078). Obez hastaların ortanca diastolik arter basıncı (DAP) 70 (55-104) mmHg iken Kontrol grubunun ortanca DAP’ı 70 (50-80) mmHg bulundu (p=0.012). Obez hastaların ortanca açlık kan şekeri (AKŞ) 90 (79-113) mg/dL iken Kontrol grubunun ortanca AKŞ’si 88 (70-111) mg/dL bulundu (p=0.003). (Tablo 13)
Tablo 13. Çalışmaya alınan olguların ve kontrol grubunun arteriyel kan basınçları ve açlık kan şekerleri
Obez grup Kontrol grubu
P Ortanca Min Maks Ortanca Min Maks
SAP (mmHg) 120 90 158 110 90 130 0.078 DAP (mmHg) 70 55 104 70 50 80 0.012*
AKŞ (mg/dL) 90.0 79.0 113.0 88.0 70.0 111.0 0.003*
*p<0.05
Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca açlık kan şekeri (AKŞ) değeri 88 (70-111) mg/dL iken obez grubun ortanca AKŞ değeri 90 (79-113) mg/dL'dır (p=0.003). Kontrol grubunun ortanca insulini 6.8 (0.96-67.7) mU/L iken obez grubun
%26,3 %10,9 %62,8 %0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70
85 altı (Normal VKİ) 85 ve üzeri 95 altı (Aşırı kilolu) 95 ve üzeri (Obez)
Çalışmaya alınan hastaların VKİ persantillerinin dağılımı
(%)
50 ortanca insulini 17.06 (2-70.91) mU/L'dir (p<0.001). Kontrol grubunun ortanca insülin rezistansı %1.45 (0.17-28.29) iken obez grubun ortanca insülin rezistansı %3.94 (0.43- 18.56)'dır (p<0.001). Kontrol grubunun ortanca HbA1c değeri %4.8 (3.5-6.1) iken obez grubun ortanca HbA1c değeri %5 (4-8.4)'dur. (p=0.023) Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca trigliseridi 87 (28-250) mg/dL iken obez grubun ortanca trigliseridi 105 (34-378) mg/dL'dir (p=0.020). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca HDL değeri 54.5 (42-85) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca HDL değeri 47 (27- 79) mg/dL 'dir (p<0.001). Kontrol grubunun ortanca LDL değeri 88.9 (40.8-294.6) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca LDL değeri 87.8 (54.8-172) mg/dL'dir (p=0.422). Kontrol grubunun toplam kolesterolünün ortancası 164 (109-361) mg/dL iken obez grubun toplam kolesterolünün ortancası 157 (107-233) mg/dL'dir (p=0.347). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca Hemoglobin (Hb) değeri 13.3 (9.7-16.6) g/dL iken obez katılımcıların ortanca Hb değeri 13.2 (7.7-16.3) g/dL'dir (p=0.766). Kontrol grubunun ortanca hematokriti (HTC) %39.6 (31.5-49.9) iken obez katılımcıların ortanca hematokriti %40 (25.7-49.5)'tır (p=0.818). Kontrol grubunun ortanca MCV değeri 86 (64-102) μm3 iken obez grubun ortanca MCV değeri %83.8
(61.4-93.6) μm3'dir (p=0.001). Kontrol grubunun ortanca RDW değeri %14.6 (12.7- 21) iken obez grubun ortanca RDW değeri %14.5 (10.8-23.8)'tir (p=0.597). Kontrol grubunda ortanca WBC değeri 6.7 (3.62-14.6) x1000/mm3 bulunurken obez grupta ortanca WBC değeri 7.92 (4.7-12.5) x1000/mm3 bulundu (p<0.001). Kontrol grubu
katılımcılarının ortanca nötrofil sayısı 3.52 (1.47-11.1) x1000/mm3 iken obez
katılımcıların ortanca nötrofil sayısı 4.15 (2.25-8.56) x1000/mm3'tir (p=0.071).
Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortalama nötrofil yüzde değeri %54.5 ± 11.8 iken obez grubun ortalama nötrofil yüzde değeri %55.9 ± 8.4 olarak bulundu (p=0.502). Kontrol grubunun ortalama lenfosit sayısı 2.34 ± 0.66 x1000/mm3 iken obez katılımcıların ortalama lenfosit sayısı 2.53 ± 0.75 x1000/mm3 olarak bulundu
(p=0.179). Kontrol grubunun ortalama lenfosit yüzdesi %34.5 ± 10.1 iken obez grubun ortalama lenfosit yüzdesi %32.4 ± 7.8 olarak bulundu (p=0.254). Kontrol grubunun ortalama trombositi (PLT) 291 ± 63 x1000/mm3 iken obezlerin ortalama trombositi
311 ± 59 x1000/mm3'dur (p=0.053). Çalışmadaki Kontrol grubu katılımcılarının
ortalama MPV değeri 8.28 ± 0.94 fL iken obez katılımcıların ortalama MPV değeri 8.18 ± 0.79 fL'dur (p=0.460). (Tablo 14)
51 Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca kortizol değeri 9.49 (3.8-22.54) μg/dL iken obez grubun ortanca kortizol değeri 11.7 (4.11-34.63) μg/dL 'dir (p=0.002). Kontrol grubunun ortanca TSH değeri 1.99 (0.7-8.9) mIU/L iken obez grubun ortanca TSH değeri 2.76 (0.56-15.9) mIU/L 'dır (p<0.001). Kontrol grubunun ortalama serbest T4 hormon (sT4) düzeyi 0.93 ± 0.14 ng/dL iken obez grubun ortalama sT4 düzeyi 1.11 ± 0.22'dir ng/dL (p<0.001). Kontrol grubunun ortalama AST değeri 24.9 ± 6.3 U/L iken obez grubun ortalama AST değeri 22.5 ± 9 U/L 'dur (p=0.166). Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca ALT değeri 13 (6-45) U/L iken obez grubun ortanca ALT değeri 18 (5.4-329) U/L 'dir (p<0.001). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca GGT değeri 12 (7-50) U/L iken obez katılımcıların ortanca GGT değeri 14.5 (6-59) U/L 'tir (p=0.261). Kontrol grubunun ortanca kreatinin değeri 0.62 (0.40-0.90) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca kreatinin değeri 0.60 (0.08-1.01) mg/dL 'tır (p=0.982). Kontrol grubunun ürik asit değerinin ortancası 4 (2.9-6.5) mg/dL iken obez grubun ürik asit değerinin ortancası 4.5 (2.5-7.6) mg/dL 'tür (p=0.013). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca kalsiyum değeri 10.1 (8.8-10.9) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca kalsiyum değeri 10 (8.1-10.7) mg/dL 'dir (p=0.124). Kontrol grubunun ortanca demir değeri 69.5 (13-215) μg/dL iken obez katılımcıların ortanca demir değeri 61 (15-172) μg/dL dir (p=0.216). Kontrol grubunun ortalama total demir bağlama kapasitesi (TDBK) 419 ± 69 µg/dL iken obez grubun ortalama TDBK değeri 396 ± 51 µg/dL 'dir (p=0.027). Kontrol grubunun ortanca ferritin değeri 23 (4-76) ng/dL iken obez grubun ortanca ferritin değeri 27.4 (7.1-72.2) ng/dL 'dir (p=0.245). Kontrol grubunda ortanca CRP değeri 0.06 (0.01-1.86) mg/dL bulunurken obez grupta ortanca CRP değeri 1.75 (0.03-15.30) mg/dL bulundu (p<0.001). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca B12 vitamini değeri 220 (95-681) pg/mL iken obez grupta ortanca B12 vitamin düzeyi 229.8 (131.5-576) pg/mL 'dir (p=0.336). (Tablo 14)
52 Tablo 14. Obez hastalar ile Kontrol grubundaki hastalarda hemogram değerlerinin ve biyokimyasal parametrelerin karşılaştırılması
Obez grup Kontrol grubu
P Ortanca Min Maks Ortanca Min Maks
AKŞ (mg/dL) 90 79 113 88 70 111 0.003* İnsülin (mU/L) 17.06 2 70.91 6.8 0.96 67.7 <0.001* İnsülin rezistansı (%) 3.94 0.43 18.56 1.45 0.17 28.29 <0.001* HbA1c (%) 5.0 4 8.4 4.8 3.5 6.1 0.023* Trigliserid (mg/dL) 105 34 378 87 28 250 0.020* HDL (mg/dL) 47 27 79 54.5 42 85 <0.001* LDL(mg/dL) 87.8 54.8 172 88.9 40.8 294.6 0.422 T. kolesterol (mg/dL) 157 107 233 164 109 361 0.347 Hb (g/dL) 13.2 7.7 16.3 13.3 9.7 16.6 0.766 HTC (%) 40 25.7 49.5 39.6 31.5 49.9 0.818 MCV (μm3) 83.8 61.4 93.6 86 64 102 0.001* RDW (%) 14.5 10.8 23.8 14.6 12.7 21 0.597 WBC (x1,000/mm3) 7.92 4.7 12.5 6.7 3.62 14.6 <0.001* Nötrofil (x1,000/mm3) 4.15 2.25 8.56 3.52 1.47 11.1 0.071 Nötrofil (%) 55.9 8.4 54.5 11.8 0.502 Lenfosit (x1,000 /mm3) 2.53 0.75 2.34 0.66 0.179 Lenfosit (%) 32.4 7.8 34.5 10.1 0.254 PLT (x1,000 /mm3) 311 59 291 63 0.053 MPV (fL) 8.18 0.79 8.28 0.94 0.460 Kortizol (μg/dL) 11.7 4.11 34.63 9.49 3.8 22.54 0.002* TSH (μIU/L) 2.76 0.56 15.9 1.99 0.7 8.9 <0.001* sT4 (ng/dL) 1.11 0.22 0.93 0.14 <0.001* AST (U/L) 22.5 9 24.9 6.3 0.166 ALT (U/L) 18 5.4 329 13 6 45 <0.001* GGT (U/L) 14.5 6 59 12 7 50 0.261 Kreatinin (mg/dL) 0.6 0.08 1.01 0.62 0.4 0.9 0.982 Ürik asit (mg/dL) 4.5 2.5 7.6 4 2.9 6.5 0.013* Kalsiyum (mg/dL) 10 8.1 10.7 10.1 8.8 10.9 0.124 Demir (μg/dL) 61 15 172 69.5 13 215 0.216 TDBK (μg/dL) 396 51 419 69 0.027* Ferritin (ng/dL) 27.4 7.1 72.2 23 4 76 0.245 CRP (mg/dL) 1.75 0.03 15.3 0.06 0.01 1.86 <0.001* Vitamin B12 (pg/mL) 229.8 131.5 576 220 95 681 0.336 *p<0.05
53 Veriler insülin direnci olan ve olmayan hastalarda ayrı ayrı da incelendi. İnsülin direnci olmayan grup incelendiğinde çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca AKŞ değeri 87.5 (70-103) mg/dL iken obez grubun ortanca AKŞ değeri 89 (81-97)' mg/dL’dir (p=0.294). Kontrol grubunun ortanca insulini 5.87 (0.96-11.7) mU/L iken obez grubun ortanca insulini 9.52 (2-14.46) mU/L'dır (p<0.001). Kontrol grubunun ortanca HbA1c değeri %4.8 (3.7-6.1) iken obez grubun ortanca HbA1c değeri %4.9 (4-5.6)'dir (p=0.182). Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca trigliseridi 84.0 (28-166) mg/dL iken obez grubun ortanca trigliseridi 76 (34-378) mg/dL 'dır (p=0.974). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca HDL değeri 53.0 (42-85) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca HDL değeri 46 (35-79) mg/dL 'dir (p<0.001). Kontrol grubunun ortanca LDL değeri 90.6 (40.8-294.6) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca LDL değeri 84.8 (54.8-172) mg/dL 'dir (p=0.929). Kontrol grubunun toplam kolesterolünün ortancası 165 (109-361) mg/dL iken obez grubun toplam kolesterolünün ortancası 148.5 (107-205) mg/dL 'tir (p=0.092). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca Hemoglobin (Hb) değeri 13.3 (9.8-16.6) g/dL iken obez katılımcıların ortanca Hb değeri 13.1 (7.7-15.1) g/dL 'dir (p=0.495). Kontrol grubunun ortanca hematokriti (HTC) %39.6 (31.5-49.2) iken obez katılımcıların ortanca hematokriti %39.8 (25.7-47.3)'dir (p=0.871). Kontrol grubunun ortanca MCV değeri 85.8 (64-102) μm3 iken obez grubun ortanca MCV değeri 83.4 (61.4-93.6) μm3'dir (p=0.008). Kontrol grubunun ortanca RDW değeri %14.7 (12.7-21) iken obez grubun ortanca RDW değeri %14.7 (10.9-23.8)'dir (p=0.697). Kontrol grubunda ortanca WBC değeri 6.82 (3.62-14.6) x1000/mm3 bulunurken obez grupta ortanca WBC değeri 7.8
(5.37-12.4) x1000/mm3 bulundu (p=0.009). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca nötrofil sayısı 3.72 (1.47-11.1) x1000/mm3 iken obez katılımcıların ortanca nötrofil
sayısı 4.25 (2.45-8.48) x1000/mm3'tir (p=0.414). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun
ortalama nötrofil yüzde değeri %55.1 ± 12.7 iken obez grubun ortalama nötrofil yüzde değeri %55.9 ± 7.8 olarak bulundu (p=0.835). Kontrol grubunun ortalama lenfosit sayısı 2.33 ± 0.71 x1000/mm3 iken obez katılımcıların ortalama lenfosit sayısı 2.52 ± 0.77 x1000/mm3 olarak bulundu (p=0.393). Kontrol grubunun ortalama lenfosit yüzdesi %33.6 ± 10.8 iken obez grubun ortalama lenfosit yüzdesi %31.9 ± 8.6 olarak bulundu (p=0.587). Kontrol grubunun ortalama trombositi (PLT) 294 ± 66 x1000/mm3 iken obezlerin ortalama trombositi 313 ± 54 x1000/mm3'tir (p=0.183). Çalışmadaki
54 Kontrol grubu katılımcılarının ortalama MPV değeri 8.36 ± 0.99 fl iken obez katılımcıların ortalama MPV değeri 8.11 ± 0.73fl dir (p=0.221). (Tablo 15)
İnsülin rezistansı olmayan grupta, çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca kortizol değeri 9.49 (3.8-22.54) μg/dL iken obez grubun ortanca kortizol değeri 13.06 (4.11-29.85) μg/dL 'dır (p=0.019). Kontrol grubunun ortanca TSH değeri 1.92 (0.7- 5.98) mIU/L iken obez grubun ortanca TSH değeri 2.69 (0.56-10.49) mIU/L 'dur (p=0.015). Kontrol grubunun ortalama serbest T4 hormon (sT4) düzeyi 0.94 ± 0.13 ng/dL iken obez grubun ortalama sT4 düzeyi 1.18 ± 0.28 ng/dL'dir (p<0.001). Kontrol grubunun ortalama AST değeri 24.9 ± 6.7 U/L iken obez grubun ortalama AST değeri 22.7 ± 7.5 U/L 'tir (p=0.295). Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca ALT değeri 13 (6-26.8) U/L iken obez grubun ortanca ALT değeri 20 (7-66) U/L 'dir (p<0.001). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca GGT değeri 11 (7-20) U/L iken obez katılımcıların ortanca GGT değeri 14 (6-59) U/L 'tür (p=0.466). Kontrol grubunun ortanca kreatinin değeri 0.63 (0.40-0.90) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca kreatinin değeri 0.60 (0.08-1.01) mg/dL 'tır (p=0.252). Kontrol grubunun ürik asit değerinin ortancası 3.9 (2.9-6.5) mg/dL iken obez grubun ürik asit değerinin ortancası 4.3 (2.5-6.3) mg/dL 'dir (p=0.507). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca kalsiyum değeri 10.1 (8.8-10.9) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca kalsiyum değeri 9.9 (8.1-10.1) mg/dL 'dur (p=0.105). Kontrol grubunun ortanca demir değeri 76 (13-215) μg/dL iken obez katılımcıların ortanca demir değeri 64 (15-169) μg/dL 'dir (p=0.283). Kontrol grubunun ortalama total demir bağlama kapasitesi (TDBK) 415 ± 73 µg/dL iken obez grubun ortalama TDBK değeri 390 ± 54 µg/dL 'tür (p=0.119). Kontrol grubunun ortanca ferritin değeri 23 (6-73) ng/dL iken obez grubun ortanca ferritin değeri 43.7 (7.1-72.2) ng/dL 'dir (p=0.207). Kontrol grubunda ortanca CRP değeri 0.07 (0.01-1.86) mg/dL bulunurken obez grupta ortanca CRP değeri 1.40 (0.20- 15.30) mg/dL bulundu (p<0.001). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca B12 vitamini değeri 228 (96-681) pg/mL iken obez katılımcıların ortanca B12 vitamin düzeyi 233.8 (131.5-468.9) pg/mL 'dir (p=0.931). (Tablo 15)
55 Tablo 15. İnsülin rezistansı olmayan Obez hastalar ve Kontrol grubunda hemogram değerlerinin ve biyokimyasal parametrelerin karşılaştırılması
Obez grup Kontrol grubu
P Ortanca Min Maks Ortanca Min Maks
AKŞ (mg/dL) 89 81 97 87.5 70 103 0.294 İnsülin (mU/L) 9.52 2 14.46 5.87 0.96 11.7 <0.001* HbA1c (%) 4.9 4 5.6 4.8 3.7 6.1 0.182 Trigliserid (mg/dL) 76 34 378 84 28 166 0.974 HDL (mg/dL) 46 35 79 53 42 85 <0.001* LDL(mg/dL) 84.8 54.8 172 90.6 40.8 294.6 0.929 T. kolesterol (mg/dL) 148.5 107 205 165 109 361 0.092 Hb (g/dL) 13.1 7.7 15.1 13.3 9.8 16.6 0.495 HTC (%) 39.8 25.7 47.3 39.6 31.5 49.2 0.871 MCV (μm3) 83.4 61.4 93.6 85.8 64 102 0.008* RDW (%) 14.7 10.9 23.8 14.7 12.7 21 0.697 WBC (x1,000/mm3) 7.8 5.37 12.4 6.82 3.62 14.6 0.009* Nötrofil (x1,000/mm3) 4.25 2.45 8.48 3.72 1.47 11.1 0.414 Nötrofil (%) 55.9 7.8 55.1 12.7 0.835 Lenfosit (x1,000 /mm3) 2.52 0.77 2.33 0.71 0.393 Lenfosit (%) 31.9 8.6 33.6 10.8 0.587 PLT (x1,000 /mm3) 313 54 294 66 0.183 MPV (fl) 8.11 0.73 8.36 0.99 0.221 Kortizol (μg/dL) 13.06 4.11 29.85 9.49 3.8 22.54 0.019* TSH (μIU/L) 2.69 0.56 10.49 1.92 0.7 5.98 0.015* sT4 (ng/dL) 1.18 0.28 0.94 0.13 <0.001* AST (U/L) 22.7 7.5 24.9 6.7 0.295 ALT (U/L) 20 7 66 13 6 26.8 <0.001* GGT (U/L) 14 6 59 11 7 20 0.466 Kreatinin (mg/dL) 0.6 0.08 1.01 0.63 0.4 0.9 0.252 Ürik asit (mg/dL) 4.3 2.5 6.3 3.9 2.9 6.5 0.507 Kalsiyum (mg/dL) 9.9 8.1 10.1 10.1 8.8 10.9 0.105 Demir (μg/dL) 64 15 169 76 13 215 0.283 TDBK (μg/dL) 390 54 415 73 0.119 Ferritin (ng/dL) 43.7 7.1 72.2 23 6 73 0.207 CRP (mg/dL) 1.4 0.2 15.3 0.07 0.01 1.86 <0.001* Vitamin B12 (pg/mL) 233.8 131.5 468.9 228 96 681 0.931 *p<0.05
56 İnsülin rezistansı olan grupta ise, çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca AKŞ değeri 98 (72-111) mg/dL iken obez grubun ortanca AKŞ değeri 95.5 (79-113) mg/dL'dir (p=0.956). Kontrol grubunun ortanca insulini 16.32 (13.08-67.7) mU/L iken obez grubun ortanca insulini 23.45 (12-70.91) mU/L 'tir (p=0.160). Kontrol grubunun ortanca HbA1c değeri %5.2 (3.5-6) iken obez grubun ortanca HbA1c değeri %5.0 (4.6- 8.4)'tir. (p=0.663) Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca trigliseridi 92 (66-250) mg/dL iken obez grubun ortanca trigliseridi 106.5 (54-248) mg/dL 'tir (p=0.250). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca HDL değeri 59 (47-78) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca HDL değeri 47.5 (27-71) mg/dL 'tir (p=0.004). Kontrol grubunun ortanca LDL değeri 88.8 (61.2-151) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca LDL değeri 88.3 (57-154) mg/dL 'dir (p=0.755). Kontrol grubunun toplam kolesterolünün ortancası 164 (135-249) mg/dL iken obez grubun toplam kolesterolünün ortancası 159 (118-225) mg/dL'dir (p=0.339). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca Hemoglobin (Hb) değeri 13.5 (9.7-16.3) g/dL iken obez katılımcıların ortanca Hb değeri 13.3 (11.2-16.3) g/dL 'tür (p=0.739). Kontrol grubunun ortanca hematokriti (HTC) %40.2 (31.8-49.9) iken obez katılımcıların ortanca hematokriti %40.3 (33.8-49.5)'tür (p=0.908). Kontrol grubunun ortanca MCV değeri 87 (68-92.8) μm3 iken obez grubun ortanca MCV değeri 83.8 (74-93) μm3 'dir
(p=0.051). Kontrol grubunun ortanca RDW değeri %14 (13-18.2) iken obez grubun ortanca RDW değeri %14.3 (10.8-17.5)'tür (p=0.977). Kontrol grubunda ortanca WBC değeri 6.12 (4.8-8.1) x1000/mm3 bulunurken obez grupta ortanca WBC değeri 7.8
(5.25-12.5) x1000/mm3 bulundu (p=0.009). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca nötrofil sayısı 3.52 (2.21-4.43) x1000/mm3 iken obez katılımcıların ortanca nötrofil
sayısı 4.12 (2.34-8.56) x1000/mm3 'dir (p=0.094). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun
ortalama nötrofil yüzde değeri %52.6 ± 4.9 iken obez grubun ortalama nötrofil yüzde değeri %56.1 ± 8.9 olarak bulundu (p=0.352). Kontrol grubunun ortalama lenfosit sayısı 2.41 ± 0.46 x1000/mm3 iken obez katılımcıların ortalama lenfosit sayısı 2.54 ±
0.76 x1000/mm3 olarak bulundu (p=0.702). Kontrol grubunun ortalama lenfosit yüzdesi %38.5 ± 4.2 iken obez grubun ortalama lenfosit yüzdesi %32.3 ± 7.6 olarak
57 bulundu (p=0.060). Kontrol grubunun ortalama trombositi (PLT) 288 ± 56 x1000/mm3 iken obezlerin ortalama trombositi 312 ± 63 x1000/mm3 'tür (p=0.297). Çalışmadaki
Kontrol grubu katılımcılarının ortalama MPV değeri 7.83 ± 0.72 fl iken obez katılımcıların ortalama MPV değeri 8.22 ± 0.83 fl'dir (p=0.193). (Tablo 16)
İnsülin rezistansı olan grupta, çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca kortizol değeri 10.8 (4.9-19.22) μg/dL iken obez grubun ortanca kortizol değeri 11.41 (4.75-34.63) μg/dL 'dir (p=0.556). Kontrol grubunun ortanca TSH değeri 2.26 (0.92- 8.90) mIU/L iken obez grubun ortanca TSH değeri 2.94 (1.1-15.9) mIU/L 'tür (p=0.092). Kontrol grubunun ortalama serbest T4 hormon (sT4) düzeyi 0.87 ± 0.19 ng/dL iken obez grubun ortalama sT4 düzeyi 1.10 ± 0.18 mg/dL 'dir (p=0.027). Kontrol grubunun ortalama AST değeri 25.5 ± 6 U/L iken obez grubun ortalama AST değeri 22.8 ± 10.9 U/L 'dir (p=0.638). Çalışmaya katılan Kontrol grubunun ortanca ALT değeri 14.5 (8.6-45) U/L iken obez grubun ortanca ALT değeri 17.6 (5.4-329) U/L 'dır (p=0.320). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca GGT değeri 14 (12-50) U/L iken obez katılımcıların ortanca GGT değeri 16 (9-38) U/L 'dır (p=0.667). Kontrol grubunun ortanca kreatinin değeri 0.63 (0.52-0.86) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca kreatinin değeri 0.63 (0.45-0.90) mg/dL 'tür (p=0.889). Kontrol grubunun ürik asit değerinin ortancası 4.7 (3-5.8) mg/dL iken obez grubun ürik asit değerinin ortancası 4.6 (2.8-7.6) mg/dL 'dır (p=0.374). Çalışmaya alınan Kontrol grubunun ortanca kalsiyum değeri 10.1 (9.6-10.2) mg/dL iken obez katılımcıların ortanca kalsiyum değeri 10 (8.2-10.7) mg/dL 'dur (p=0.900). Kontrol grubunun ortanca demir değeri 48 (16-131) μg/dL iken obez katılımcıların ortanca demir değeri 59 (22-172) μg/dL'dur (p=0.573). Kontrol grubunun ortalama total demir bağlama kapasitesi (TDBK) 445 ± 45 µg/dL iken obez grubun ortalama TDBK değeri 398 ± 47 µg/dL 'dir (p=0.012). Kontrol grubunun ortanca ferritin değeri 22 (4-76) ng/dL iken obez grubun ortanca ferritin değeri 20.3 (9.5-68.3) ng/dL 'tür (p=1.000). Kontrol grubunda ortanca CRP değeri 0.08 (0.04-0.7) mg/dL bulunurken obez grupta ortanca CRP değeri 2.05 (0.03-12.30) mg/dL bulundu (p=0.003). Kontrol grubu katılımcılarının ortanca B12
58 vitamini değeri 206 (110.2-297.8) pg/mL iken obez katılımcıların ortanca B12 vitamin düzeyi 224.4 (144.2-525.4) pg/mL 'tür (p=0.169). (Tablo 16)
Tablo 16. İnsülin rezistansı olan Obez hastalar ve Kontrol grubunda hemogram değerlerinin ve biyokimyasal parametrelerin karşılaştırılması
Obez grup Kontrol grubu
P Ortanca Min Maks Ortanca Min Maks
AKŞ (mg/dL) 95.5 79 113 98 72 111 0.956 İnsülin (mU/L) 23.45 12 70.91 16.32 13.08 67.7 0.160 HbA1c (%) 5 4.6 8.4 5.2 3.5 6 0.663 Trigliserid (mg/dL) 106.5 54 248 92 66 250 0.250 HDL (mg/dL) 47.5 27 71 59 47 78 0.004* LDL(mg/dL) 88.3 57 154 88.8 61.2 151 0.755 T. kolesterol (mg/dL) 159 118 225 164 135 249 0.339 Hb (g/dL) 13.3 11.2 16.3 13.5 9.7 16.3 0.739 HTC (%) 40.3 33.8 49.5 40.2 31.8 49.9 0.908 MCV (μm3) 83.8 74 93 87 68 92.8 0.051 RDW (%) 14.3 10.8 17.5 14 13 18.2 0.977 WBC (x1,000/mm3) 7.8 5.25 12.5 6.12 4.8 8.1 0.009* Nötrofil (x1,000/mm3) 4.12 2.34 8.56 3.52 2.21 4.43 0.094 Nötrofil (%) 56.1 8.9 52.6 4.9 0.352 Lenfosit (x1,000 /mm3) 2.54 0.76 2.41 0.46 0.702 Lenfosit (%) 32.3 7.6 38.5 4.2 0.060 PLT (x1,000 /mm3) 312 63 288 56 0.297 MPV (fl) 8.22 0.83 7.83 0.72 0.193 Kortizol (μg/dL) 11.41 4.75 34.63 10.8 4.9 19.22 0.556 TSH (μIU/L) 2.94 1.1 15.9 2.26 0.92 8.9 0.092 sT4 (ng/dL) 1.1 0.18 0.87 0.19 0.027* AST (U/L) 22.8 10.9 25.5 6 0.638 ALT (U/L) 17.6 5.4 329 14.5 8.6 45 0.320 GGT (U/L) 16 9 38 14 12 50 0.667 Kreatinin (mg/dL) 0.63 0.45 0.9 0.63 0.52 0.86 0.889 Ürik asit (mg/dL) 4.6 2.8 7.6 4.7 3 5.8 0.374 Kalsiyum (mg/dL) 10 8.2 10.7 10.1 9.6 10.2 0.900 Demir (μg/dL) 59 22 172 48 16 131 0.573 TDBK (μg/dL) 398 47 445 45 0.012* Ferritin (ng/dL) 20.3 9.5 68.3 22 4 76 1.000 CRP (mg/dL) 2.05 0.03 12.3 0.08 0.04 0.7 0.003* Vitamin B12 (pg/mL) 224.4 144.2 525.4 206 110.2 297.8 0.169 *p<0.05
59 Obezite parametreleri ile glikoz ve lipid parametrelerinin korelasyonu incelendiğinde; AKŞ ile vücut kitle indeksi (VKİ) arasında zayıf düzeyde pozitif korelasyon saptandı. (r=0.295 ve p<0.001) İnsülin değerleri ile VKİ arasında orta düzeyde pozitif korelasyon bulundu. (r=0.559 ve p<0.001) İnsülin rezistans değerleri ile VKİ arasında orta düzeyde pozitif korelasyon bulunurken (r=0.559 ve p<0.001), aynı zamanda trigliserid ile VKİ arasında da zayıf düzeyde pozitif korelasyon saptandı (r=0.217 ve p=0.008). VKİ ile zayıf-orta düzeyde negatif korelasyon gösteren değer ise HDL’dir. (r=-0.367 ve p<0.001) LDL ile VKİ arasında anlamlı düzeyde korelasyon görülmemektedir (r=0.111 ve p=0.179). VKİ ile anlamlı düzeyde korelasyon göstermeyen bir diğer değer ise toplam kolesteroldür (r=0.024 ve p=0.772). (Tablo 17) Bel çevresi ile AKŞ arasında zayıf düzeyde pozitif korelasyon saptandı (r=0.318 ve p<0.001). Bel çevresi ile insülin arasında orta düzeyde pozitif korelasyon saptandı (r=0.576 ve p<0.001). Bel çevresi ile orta düzeyde pozitif korelasyon saptanan bir diğer parametre ise insülin rezistansıdır. (r=0.586 ve p<0.001). Trigliserid ile bel çevresi arasında ise zayıf düzeyde pozitif bir korelasyon bulunurken (r=0.216 ve p=0.009), HDL ile bel çevresi arasında zayıf-orta düzeyde negatif korelasyon bulunmaktadır (r=-0.329 ve p<0.001). Bel çevresi ile LDL arasında anlamlı düzeyde korelasyon saptanmadı (r=0.099 ve p=0.237). Yine bel çevresi ile toplam kolesterol arasında da anlamlı düzeyde korelasyon bulunmamaktadır(r=0.028 ve p=0.742). (Tablo 17)
Ağırlık ile AKŞ arasında zayıf-orta düzeyde pozitif korelasyon saptandı (r=-0.301 ve p<0.001). Ağırlık ile insülin arasındaysa orta düzeyde pozitif korelasyon vardır (r=0.594 ve p<0.001). Aynı zamanda insülin rezistansı ile de ağırlık arasında orta düzeyde pozitif korelasyon bulunmaktadır (r=0.590 ve p<0.001). Trigliserid ile ağırlık arasında ise istitsitksel olarak anlamlı düzeyde bir korelasyon bulunmazken (r=0.119 ve p=0.154), HDL ile zayıf düzeyde negatif korelasyon bulunmaktadır (r=-0.232 ve p=0.005). Ağırlık ile LDL arasında anlamlı düzeyde korelasyon saptanmadı (r=0.078 ve p=0.355). Yine ağırlık ile toplam kolesterol arasında da anlamlı düzeyde korelasyon bulunmamaktadır (r=0.017 ve p=0.844). (Tablo 17)
60 Tablo 17. Obezite parametreleri ile glikoz ve lipid parametrelerinin korelasyonu
VKİ Bel çevresi (cm) Ağırlık (kg)
r p R p r P AKŞ (mg/dL) 0.295 <0.001* 0.318 <0.001* 0.301 <0.001* İnsülin (mU/L) 0.559 <0.001* 0.576 <0.001* 0.594 <0.001* İnsülin rezistansı (%) 0.559 <0.001* 0.586 <0.001* 0.590 <0.001* Trigliserid (mg/dL) 0.217 0.008* 0.216 0.009* 0.119 0.154 HDL (mg/dL) -0.367 <0.001* -0.329 <0.001* -0.232 0.005* LDL(mg/dL) 0.111 0.179 0.099 0.237 0.078 0.355 T. kolesterol (mg/dL) 0.024 0.772 0.028 0.742 0.017 0.844 *p<0.05 r: korelasyon katsayısı
61
5. TARTIŞMA
DSÖ 2012 yılı verilerine göre dünya genelinde 170 milyon çocuğun aşırı kilolu ya da obez olduğu öngörülmektedir. Aynı rapor sonuçlarına göre üst gelir grubundaki ülkelerde çocukluk çağı obezitesi en yüksek değerlerde iken düşük gelir grubundaki ülkelerde en düşük düzeylerdedir (154). Ülkemizde ise çocuklardaki obezitenin ailelerde oluşturduğu farklı algı nedeni ile aileler bu durumu bir sorun olarak görmeyebilmektedirler. Bu duruma bağlı olarak ise obezite nedeni ile sağlık kuruluşlarına başvuru gecikebilmektedir (155).
Amerika’da 1973-1996 yıllarında yapılan büyük ölçekli bir kohort çalışması olan Bogulosa Heart Study’ de adölesan dönemdeki obeziteye ek olarak çocukluk çağındaki obezitenin yetişkinlik dönemindeki adiposite (yağlanma) ile de ilişkili olduğu gösterilmiştir (1). Obez çocuklarda diyabet ve kardiyovasküler hastaların taranması olası metabolik sendrom tanılı çocukların erken yakalanması için de önem arz etmektedir.
Erişkinlerde yapılan çalışmalarda obezite ve insülin direnci arasında iki yönlü bir ilişki olduğunu göstermektedir. İnsülin direncine bağlı olarak obezite gelişebildiği gibi obeziteye bağlı olarak da insülin direnci gelişebilmektedir. Bu direnç büyük ölçüde viseral yağ dokusundan kaynaklanmakla beraber kas hücrelerinde de yağ birikimi kasların insüline duyarlılığını azaltarak dirence neden olabilmektedir (22, 23). Hiperinsülinemi uzun vadede ise vasküler dirençte artışa ve vasküler düz kaslarda proliferasyona neden olabilmektedir. Bu durum neticesinde ise hipertansiyon gelişmektedir. İnsülinin hipertansiyon gelişimine tek katkısı bu olmayıp hücre membranındaki iyon transport mekanizmasını etkilemesi sonucunda hücre içi iyon yoğunluğunu değiştirmesi ikincil bir mekanizmadır. Ayrıca insülinin kendisi de bir büyüme faktörü olduğu için vasküler duvarın hipertrofisine neden olup, damar iç çapını daraltarak artmış kan basıncına katkıda bulunmaktadır (92).
Obezitede görülen dislipidemi, artmış viseral yağ hücrelerinin lipolizi ve bunun sonucunda üretilen serbest yağ asitlerinin artışı ile açıklanabilmektedir. Bu durumun obezitede görülen bir diğer değişiklik olan periferik insülin direnci ile ilgili olduğu da bildirilmiştir. Çalışmalarda, insülin düzeyi ile trigliserid, total kolesterol, LDL-
62 kolesterol değerleri arasında doğrusal, buna karşın HDL-kolesterol düzeyi ile ise ters bir ilişkinin olduğu saptanmıştır (156).
Çalışmamızın sonuçları yorumlandığında ise çocukların demografik özellikleri (yaş, cinsiyet) arasında fark olmadığı görülmektedir (p>0.05) (Tablo 12).
Obez hastalar ile Kontrol grubu karşılaştırıldığında ise tüm glikoz metabolizması parametreleri (AKŞ, insülin, insülin rezistansı, HbA1c) obez hastalarda daha yüksek bulunmuştur (İstatistiksel önemlilik değerleri; AKŞ için p=0.003, insülin miktarı için p<0.001, insülin rezistansı için p<0.001, HbA1c için p=0.023) (Tablo 14). Bu sonuçlar obezitenin glikoz metabolizması üzerine negatif etkisi olduğunu göstermektedir. Obez hastalarda trigliserid düzeyi daha yüksek (p=0.020), HDL düzeyi daha düşük (p<0.001) bulunmuştur (Tablo 14). Bu sonuçlar ise obezitenin kolesterol metabolizması üzerine olumsuz etkileri olduğu göstermektedir. Obez hastalarda WBC düzeyi (p<0.001) ve CRP düzeyi (p<0.001) daha yüksek bulunmuştur ( Tablo 14 ). Bu sonuçlar obezitenin inflamasyonu artırıcı bir etkisinin olabileceğini göstermektedir. Ayrıca obez hastalarda TSH, sT4, ALT ve ürik asit düzeyleri Kontrol grubundan daha yüksek bulunmuştur (İstatistiksel önemlilik değeri; TSH için p<0.001, sT4 için p<0.001, ALT için p<0.001 ve ürik asit için p=0.013). Bu sonuçlar obezitenin diğer metabolik süreçleri de etkilediğini göstermektedir.
Sonuçlar insülin rezistansı olan ve olmayan çocuklarda ayrı ayrı incelendiğinde ise grup genelinde glikoz ve kolesterol metabolizmasında bulunan anlamlı ilişkiler bu alt gruplarda bulunamamıştır. Sonuçlara yönelik literatürde bulunan yayınlar aşağıda tartışılmıştır.
Çalışmamız incelendiğinde obez çocukların diastolik kan basınçlarının daha yüksek (p=0.012) olduğu görülmüştür (Tablo 13).
2007 yılında Ergüven ve ark. (157) İstanbul’da obez çocuklarla kontrol grubunun özelliklerini karşılaştırırken kan basınçlarını da incelemişlerdir. Çalışmada obez çocuklarda hem sistolik hem de diastolik kan basınçlarını kontrol grubundan daha yüksek bulmuşlardır.
63 2008 yılında Kadıoğlu ve ark. (158) İstanbul’da yaptıkları çalışmada obez çocuklarda sistolik ve diastolik kan basınçlarını kontrol grubundan daha yüksek bulunmuştur.
2010 yılında Şimşek ve ark. (159) Ankara’da yapmış oldukları çalışmada obez çocuklarda sistolik ve diastolik kan basınçlarını kontrol grubundan daha yüksek bulunmuştur.
Ding ve ark. (160) ise literatürde bulunan çalışmaları 2015 yılında derleyerek obezitenin hipertansiyonla olan ilişkisini göstermiştir. Obezite sonucunda azalmış glomerüler filtrasyonun, azalmış nitrik oksit salınımının, artmış renin-anjiyotensin aldosteron aktivitesinin, artmış proinflamatuvar sitokinlerin ve insülin direncinin oluştuğunu bu nedenlere bağlı olarak da kronik böbrek hasarına neden olduğunu göstermişlerdir.
2015 yılında Shikha ve ark. (161) New York-Amerika’da çocuklarda ambulatuar kan basıncını obez ve diyabetik çocuklardaki değişimini incelemişlerdir. Çalışma sonucunda sistolik arter basıncını obez çocuklarda kontrol grubundan daha yüksek bulmuşlardır. Bizim çalışmamızda da diastolik arter basıncı obez çocuklarda kontrol grubundan daha yüksek (p=0.012) bulunmuştur (Tablo 13).
Çalışma sonuçlarımızdaki kan basıncı bulguları literatür bulguları ile karşılaştırıldığında Ergüven ve ark., Kadıoğlu ve ark, Şimşek ve ark., Ding ve ark, Shika ve ark. çalışmalarıyla benzer diastolik kan basıncı sonuçları elde edilmiştir. Sistolik kan basıncına yönelik bulgularımızda ise literatürde bulunan anlamlı ilişki gözlenememiştir.
2008 yılında Kadıoğlu ve ark. (158) İstanbul’da yaptıkları çalışmalarında obez çocuklarda trigliserid düzeylerini kontrol grubundan daha yüksek, HDL daha düşük bulmuşlardır. Gruplar arasında Toplam Kolesterol, LDL ve VLDL anlamlı bir fark bulamamışlardır. Çalışmamızın sonuçları bu çalışma benzerlik göstermektedir (Tablo 14).
2009 yılında Araslı-Yılmaz ve ark. (162) Ankara’da yapmış oldukları çalışmada obez adölesanların özelliklerini incelemişlerdir. Çalışmada elde edilen
64 sonuçlarda HDL ve LDL düzeyleri bizim çalışmamızdaki obez hastaların verileri ile oldukça benzerlik göstermektedir (Tablo 14). Yine aynı çalışmada anlamlı VKI ile trigliserid düzeyi ve toplam kolesterol düzeyi ile zayıf orta düzeylerde pozitif, HDL ile zayıf düzeyde negatif korelasyon bulmuşlardır. Bizim çalışmamızda de VKİ trigliserid düzeyi (p=0.008) ve HDL düzeyi (p<0.001) arasında zayıf düzeylerde anlamlı korelasyonlar elde edilmiş olup sonuçlarımız benzerlik göstermektedir (Tablo 17).
2009 yılında Abacı ve ark. (163) Ankara’da yaptıkları çalışmada toplam kolesterol düzeyini obez çocuklarda daha yüksek bulunur iken HDL düzeyi daha düşük bulunmuştur. LDL düzeyi ile ise anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Sonuçlarımız bu çalışmada incelenen parametreler ile de benzerlik göstermiştir (Tablo 14).
2010 yılında Şimşek ve ark. (159) Ankara’da yapmış oldukları çalışmada obez çocuklarda trigliserid düzeyi ve Total Kolesterol düzeyi kontrol grubundan daha yüksek bulunurken, HDL kolestrol düzeyi kontrol grubundan daha düşük bulunmuştur.
2012 yılında Rizk ve Yousef (164) Katar’da yaptıkları çalışmalarında çocuklarda bel çevresi, lipid profili ve pediatrik kardiyovasküler risk faktörlerini