Firma kapasitesini etkileyen faktörler

 Fabrikaların yerleĢimi

 Uydu fabrikaları

 Depolar

 Nakliye

 TaĢeronların kapasitesi

 Saha hizmet kapasitesi

 Yeniden iĢleme

4.3. Kapasite Planlama ve Kontrol

Kapasite ihtiyaç planlama planlanmıĢ sipariĢleri MRP çizelgelerinden çıkartıp rota planlarına göre iĢ merkezlerine atar. Daha sonra malzeme partilerini, iĢçi ve makine standartlarını kullanarak kapasite yükü verilerine dönüĢtürür ve her iĢ merkezi için bütün sipariĢleri gösteren haftalık yük çizelgelerini hazırlar. Kapasite ihtiyaç planlama sistemi ġekil 4.1 deki gibidir.

Kapasite planlama ve kontrol, eldeki imkânları en iyi Ģekilde kullanarak, oluĢan iĢ yüklerini dengeli bir Ģekilde dağıtmak olarak tanımlanabilir. Kapasite, malzeme gibi somut bir kavram olmadığından planlaması da malzeme ihtiyaç planlaması kadar açık ve kolay değildir.

Ürün yelpazesi ve daha birçok etken, kapasitenin, makinelerin bir özelliği olmaktan çok, duruma göre değiĢen bir büyüklük olarak görünmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.

EVET

HAYIR

Kapasite ekonomik olarak

değiĢtirilebilir mi?

EVET EVET

ġekil 4.1 Kapasite Ġhtiyaç Planlama(Cambazoğlu,T,2003)

Üretim ve Stok kontrol prosesi Ģu üç fonksiyonun etkili bir Ģekilde gerçekleĢmesini gerekli bir duruma getirmektedir.

 UlaĢılabilir bir ana üretim planının geliĢtirilmesi,

 Önceliklerin planlanması ve kontrolü,

 Kapasitenin planlanması ve kontrolü.

Öncelik planlaması, tedarik ve imalatın söz konusu olduğu tüm envanter kalemlerinin parti büyüklükleri ile ilgili emirlerin baĢlangıç ve bitiĢ tarihlerinin belirlenmesi prosesidir.

Kapasite kısıtları üzerine kurulmuĢ olan bir ana üretim planı oluĢturmak için kısıtlar dört

MRP çizelgeleri (bütün sipariĢler için planlanan sipariĢler)

Bütün sipariĢler için rotaları ve iĢ merkezleri tahsislerini belirle

Malzeme partilerini iĢ merkezlerindeki ĠĢgücü ve tezgâh yüklerine çevir

ĠĢgücü ve/veya tezgâh yük çizelgeleri

Fazla mesai, iĢ gücü artımı, fason imalat

Ana üretim programını kesinleĢtir

Rota planları fazla mesai, fason imalat planları

Kapasite Yeterli mi?

Kapasite düzenlemek için alternatif rotalar mevcut mu?

HAYIR

HAYIR

HAYIR

MPS‟yi değiĢtir, yük Seviyesine göre sipariĢleri programlama

Ana üretim Programı

40

seviyede incelenebilir. ġekil 4.2‟de bu seviyeler gösterilmiĢtir. Bu hiyerarĢi sayesinde yönetim değiĢik seviyelerde sistemin aldığı durumu uygun detayda izleyebilmektedir.

ġekil 4.2 MRP ve CRP Entegre Sisteminin AkıĢı(HoĢgör,2004)

TALEP TAHMĠNLERĠ

TOPLU PLANLAMA AYRIġTIRMA

KABA KAPASĠTE PLANLAMA ÖN ANA ÜRETĠM PLANLAMA

YÜK RAPORLARI

KAYNAK

PLANLAMA

KAPASĠTE YETERLĠ MĠ?

MALZEME ĠHTĠYAÇ PLANLAMA

ANA ÜRETĠM PLANLAMA

MALZEME YETERLĠ MĠ?

KAPASĠTE ĠHTĠYAÇ PLANLAMA

KAPASĠTE YETERLĠ MĠ?

Ġġ ĠSTASYONLARI DÜZELTĠLMĠġYÜKLERĠ

Ġġ EMĠLERĠ SUNUMU

EMĠR SUNUMLARI GĠRDĠ ÇIKTI

KONTROLÜ

ĠġĠ BAġLATMA

VERĠ TABANI DOSYALARI ENVANTER BĠLGĠLERĠ

ROTALAR ÜRÜN AĞAÇLARI

Ġġ EMĠRLERĠ

UYGULANABĠLĠR MĠ?

SEVĠYE 1

SEVĠYE 2

SEVĠYE 3

HAYIR

EVET

HAYIR HAYIR

EVET

SATINALAMA EMĠRLERĠ

SEVĠYE 4

Ġġ EMĠRLERĠ

ÜRETĠM VEAKTĠVĠTE KONTROLÜ

EVET

UZUN DÖNEM

ORTA DÖNEM

ġekil 4.3 Kapasite Planlama ve Kontrolü(Sevinç,2002) Kapasite problemlerinin nedenleri genellikle

1.Ana üretim programından kaynaklanan problemler,

2.Kapasite ve iĢ yükü verilerinin analiz edilmemesi ve gerçek kapasite ile karĢılaĢtırılmaması, 3.Veri doğruluk problemleri,

4.SipariĢlerdeki dalgalanmalar, 5.Üretim sürelerindeki artıĢlardır.

Kapasite planlama araçları da denen yönetim teknikleri, ġekil 4.3‟de görülen üretim planlama ve kontrol sürecinin adımlarına destek vermek için uygulanmakta olup planlanacak dönemin uzunluğuna göre dört gruba ayrılabilir.

 Kaynak Ġhtiyaçları Planlama( Resource Requirements Planning )

 Kaba Kapasite Planlama ( Rough Cut Capacity Planning )

 Kapasite Ġhtiyaç Planlama( Capacity Requirements Planning )

 Girdi/Çıktı Kontrolü ( Ġnput / Output Control )

TALEP YÖNETĠM

ÜRETĠM PLANLAMA

KAYNAK ĠHTĠYAÇLARI PLANLAMA (RRP)

SON MONTAJ PROGRAMI (FAS)

ANA ÜRETĠM PROGRAMI (MPS)

KABA KAPASĠTE PLANLAMA (RCCP)

MALZEME ĠHTĠYAÇ

PLANLAMA (MRP)

KAPASĠTE ĠHTĠYAÇ PLANLAMA (CRP)

SATINALMA ÜRETĠM

AKTĠVĠTE KONTROLÜ

GĠRDĠ/ ÇIKTI KONTROLÜ

OPERASYON ÇĠZELGELEME (Ġġ E

MĠRLERĠ) KISA DÖNEM

42

4.4. Kaba kapasite Planlama (Rough Cut Capacity Planning)

MRP sistemlerinin çalıĢtırılmasından çok karĢılaĢılan problem abartılmıĢ bir Ana üretim Planının hazırlanmasıdır. AbartılmıĢ ana üretim, atölyenin yapabileceğinden daha fazla üretimi serbest bırakan emirleri içerir. Ana üretim planının kapasiteye dayanarak değerlendirmesi MRP mantığı içerisinde gerçekten çok önemli bir aĢamadır. Ana üretim planının gerektiği kapasiteye uyulup uyulmayacağının kaba olarak değerlendirilmesi Kaba Kapasite Planlama olarak adlandırılır.

SatıĢ Üretim Firma Envanter Tahminleri Planı SipariĢleri Düzeyi

ġekil 4.4 Kaba Kapasite Planlaması Prosesi AkıĢ Diyagramı(Davenport,2000) 4.5. Kapasite Ġhtiyaç Planlama

Kapasite düzeylerini / limitlerini oluĢturma, ölçme ve ayarlama iĢlevidir. Ana amaç üretim planlarını gerçekleĢtirmek için iĢ gücü ve makine kaynaklarına duyulan ihtiyacın belirlenmesidir. Hazır malzeme ihtiyaç planındaki kısıtların belirlenmesini amaçlar. Kapasite ihtiyacı analizleriyle, malzeme ihtiyaç planının yapılabilirliğini test eder ve kesinleĢtirir.

Deneme ana üretim planı

Kaba Kapasite Ġhtiyaç Programı

ĠĢ Yükleri Tanımlama Olurluk ?

Ġstenilen Yükleme Yapıldı mı?

Yükleme Kabulü veya Kapasite DeğiĢimi Ġdari Kararları ?

Optimal?

ANA PLAN

Kapasite Yeterli mi?

Kapasite Ġhtiyaç Planlama, kullanabilir kapasiteyle Malzeme ihtiyaç Planlama sonucu ortaya çıkan iĢ yükünün detaylı bir karĢılaĢtırmasını yapar. Bu karĢılaĢtırma sonucu ana üretim planının son Ģekliyle kabul veya reddedilmesi sonucunu doğurur. Eğer kabul edilirse, dönem boyunca her iĢ merkezinde oluĢan iĢ yükleri saptanarak raporlanır ve buna göre iĢ emirleri hazırlanır. Reddedilmesi durumunda ise çeĢitli kapasite düzenleyici faaliyetlere baĢvurulur. Ġhtiyaç duyulan kapasite ile kullanılabilir kapasiteler arasında uyumsuzluk olduğunda bunu gidermek için yapılan faaliyetlere kapasite düzenleyici faaliyetler denir.

Bunlar:

1) Fazla mesai, vardiya, iĢgücü/makine alımı, alternatif rotalar ve fason üretim yardımıyla kullanılabilir kapasite düzeyini ayarlamak.

3) Ana üretim planında değiĢiklik yapmak suretiyle iĢ yüklerini ayarlamak(Fakat Ana üretim Planını değiĢtirmek pek istenmez çünkü bu durum müĢteri isteklerini değiĢtirmek demektir.

3) 1 ve 2 maddelerinin kombinasyonları.

Girdi / Çıktı Kontrolü, bir iĢ merkezinde gerçekleĢen çıktının kapasite ihtiyaç planlamada belirlenmiĢ çıktı düzeyi ile karĢılaĢtırıldığı bir kapasite kontrol tekniğidir.

GerçekleĢen kapasite kullanım düzeyinin planlandığı gibi gidip gitmediğini kontrol eder.

4.6. Dağıtım Kaynakları Planlaması (DRP)

Dağıtım kaynakları Planlaması (Distribution Resource Planning-DRP) MRP‟den esinlenerek envanterin dağıtımında optimizasyon sağlamaya çalıĢan bir yöntemdir.

Literatürde ilk kez 1975 yılında Kanada‟da bulunan Abbott laboratuarında kullanılıĢtır.(Yegül,2002)

Envanter dağıtımının yönetiminde amaç doğru malın , doğru yerde , doğru miktar ve zamanda, en uygun maliyette teslimidir.

Firmaların çoğunun sahip olduğu bir ana deposu vardır. Bu depoda ürünler stoklanır, bir alt seviyedeki bölge deposu veya ana bayilere, buradan toptancı bayilere, buradan da müĢteri ile malın karĢı karĢıya geleceği perakendecilere gönderilir. Ürünün her seferinde stoklandığı ve sonra bir baĢka yere gönderildiği bu birimlerin her birine dağıtım merkezi adı verilir.

44

DRP‟nin temelinde etkin ve hızlı bilgi akıĢı yatar. SipariĢ ve satıĢlara ait bu bilgi akıĢları satıĢın yapıldığı noktadan yukarıya doğru toplanarak gelir. Manüel sistemlerin kullanımı söz konusu olduğunda eĢ zamanlı bilgi akıĢı bozulacak ve planlamadaki faydaları azalacaktır. Bu sebeple dağıtım merkezleri ve firma arasında bir bilgi ağı kurulmalıdır.

DRP‟nin üretim sistemi içersindeki yeri ve sistemin akıĢı ġekil 4.5 „de verilmiĢtir.

DAĞTIM MERKEZĠ A DAĞITIM MERKEZĠ B DAĞITIM MERKEZĠ C DAĞITIM MERKEZĠ D

DAĞITIM SĠPARĠġLERĠ DAĞITIM TALEBĠ TAHMĠNĠ

DAĞITIM ĠHTĠYAÇ PLANLAMA

ANA ÜRETĠM PLANLAMA

KABA ÜRETĠM KAPASĠTE

ANALĠZĠ

KABA DAĞITIM KAPASĠTE

ANALĠZĠ

DAĞITIM KAPASĠTE ĠHTĠYAÇ PLANLAMA MALZEME

ĠHTĠYAÇ PLANLAMA

ÜRETĠM KAPASĠTE ĠHTĠYAÇ PLANLAMA

DETAYLI ÜRETĠM KAPASĠTE ANALĠZĠ

DETAYLI DAĞITIM KAPASĠTE ANALĠZĠ

ÜRETĠM PROGRAMLARI

SATINALMA PROGRAMLARI

YÜKLEME BOġALTMA PROGRAMLARI

NAKLĠYE PROGRAMLARI UYGUN DEĞĠL

UYGUN DEĞĠL UYGUN DEĞĠL

UYGUN DEĞĠL

UYGUN UYGUN

ġekil 4.5 Dağıtım kaynakları Planlaması (DRP (HoĢgor,2004))

Belgede YILDIZ TEKNĠK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ (sayfa 38-46)