Genel Kurul

Sendikalar, niteliği gereği demokratik kuruluşlardır. Bunun anlamı sendikanın kuruluşundan işleyişine, hatta sona ermesine kadar söz sahibi olan tek gücün üyeler olmasıdır. Tüm organların oluşumunda olduğu kadar denetiminde de üyelerin eşit oy hakkına sahip olduğu genel kurul en önemli organdır. Genel kurulların olabildiğince sık toplanması ve üyelerin en etkin biçimde temsil edilmesi, işleyişinin demokratik kurallara uygun olması zorunludur. Mevcut yönetimin tüm icraatının genel kurulda en etkin biçimde denetlenmesi de sendika içi demokrasinin vazgeçilmez bir öğesidir (Kutal, 2005; 11-25).

Sendika genel kurullarının demokratik ilkelere uygun biçimde kurulması ve çalışması, sendika içi demokrasiyi gerçekleştirmeyi sağlar. Bu nedenle, sendika genel kurullarının toplanmasında ve delegelerin seçiminde uyulması gereken temel konuların, ortaya konulması ve yasa koyucu tarafından belirlenmesi zorunludur (Demircioğlu ve Centel, 1997; 186). Sendikal demokrasinin genel kurullardan başladığı gerçeğini ve önemini göz önünde tutan yasa koyucu, ‘işçi ve işveren kuruluşlarının tüzüklerinin, yönetim ve işleyişlerinin demokratik esaslara aykırı olamayacağına’ ilişkin Anayasa hükmüne uygun olarak, genel kurulların oluşmasını sadece sendika tüzüklerine bırakmamış, kendisi de delege seçim usullerine ilişkin bazı düzenlemelere gitmiştir (Demir, 2002; 178).

İşçi ve işveren sendikalarında genel kurul üyelerden oluşur (Çelik, 1996; 333). İşçiler ancak tabi olduğu işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabildiklerinden ancak üyesi bulundukları sendikanın zorunlu organında yer alabilirler. Zira, bir sendikanın zorunlu organına, sendikanın üyesi olmayan kişilerin seçilebilmesi yasada öngörülmüş olmadığı gibi, bir kimsenin sendika üyeliği geçersiz olunca zorunlu organlardaki görevlerinin de geçersiz olacağı Yargıtay ve öğreti tarafından kabul edilmektedir (Günay, 2004; 675).

Sendika tüzüklerine ‘delege seçilmeyi’ ve ‘seçilen delegelerin genel kurula katılmalarını ve oy kullanmalarını engelleyici’ hükümlerin konulamayacağı

belirtilmiş; ‘delegelik sıfatının müteakip olağan genel kurul için yapılacak delege seçimi tarihine kadar devam edeceği’ hükme bağlanmıştır (Demir, 2002; 178-179).

1.2.6.1.1. Genel Kurulun Toplanması

Sendika ve konfederasyonun genel kurul toplantıları kural olarak kanun ya da tüzükte belirlenmiş zaman aralıklarıyla yapılır. Bu zaman aralıklarına sendika genel kurulunun toplantı dönemleri denilmektedir ki buna olağan genel kurul toplantısı adı verilir. Genel kurulun bazı şartların gerçekleşmesiyle belirlenmiş dönem dışı toplanmasına da olağanüstü genel kurul toplantısı denir (Şahlanan, 1996; 88, Tuğ, 1992; 74).

4688 Sayılı Sendikalar Kanunu madde 10’a göre; Sendika veya konfederasyonun ilk genel kurulu tüzel kişilik kazanmasından başlayarak altı ay içinde yapılır.

İlk genel kurul toplantısının mümkün olduğu kadar erken yapılmasında yarar vardır. Sendikayı geçici olarak yönetenleri sendikanın kurucuları olup bunların bir an önce idareyi seçimle iş başına gelecek kişilere devretmeleri gerekir (Tunçomağ, 1985; 83).

Olağan genel kurul üç yılda bir toplanır. Tüzüklerinde belirtilmek koşulu ile daha kısa sürede de toplanabilir.

İki genel kurul toplantısı arasındaki döneme ilişkin faaliyet ve hesap raporu, denetleme kurulu veya denetçi raporu ile gelecek döneme ilişkin bütçe önerisinin, genel kurula katılacaklara toplantı tarihinden en az onbeş gün önce gönderilmesi zorunludur.

Olağanüstü genel kurul, yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü durumlarda yada genel kurul üye veya delegelerinin beşte birinin yazılı isteği üzerine en geç altmış gün içinde toplanır.

Genel kurula çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır.Toplantı yeter sayısı üye yada delege tamsayısının salt çoğunluğudur. İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa, ikinci toplantı en çok onbeş gün sonraya bırakılabilir. Bu toplantıda salt çoğunluk

aranmaz.Karar yeter sayısı toplantıya katılan üye veya delege sayısının salt çoğunluğudur.

Yukarıdaki hükümlere aykırı hareket eden sendika şubesi, sendika veya konfederasyon yönetim kuruluna; üyelerinden birinin veya durumu tespit eden Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının başvurusu üzerine, iş davalarına bakmakla görevli mahkeme kararı ile işten el çektirilir. Bu takdirde görevli mahkeme, genel kurulu kanun ve tüzük hükümleri gereğince en kısa zamanda toplamak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye kadar cari işleri yürütmekle görevli olmak üzere Medenî Kanun hükümleri gereğince bir veya üç kayyım tayin eder.

Genel kurulda karar yetersayısı, toplantıya katılan üye veya delege tamsayısının salt çoğunluğudur. Ancak, bu sayı, üye veya delege tamsayısının dörtte birinden az olamaz. Her üyenin sadece tek oy hakkı vardır. Tüzük olanak tanımışsa, oy hakkını bir temsilci aracılığıyla kullanabilmesi mümkündür. Ancak, bu temsilcinin de, genel kurula katılma hakkı bulunan bir kişi olması zorunludur (Tunçomağ ve Centel, 1999; 260, Erkul, 1986; 207-229).

1.2.6.1.2. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri

Genel kurullar, temsil yönünden en geniş ve demokratik katılımlı toplantılardır. Sendikanın en üst organı olarak üstün yetkilere sahiptir. Bu yetkileri en yüksek kararları alma yetkisi, en yüksek işleri görme yetkisi ve en yüksek denetleme yetkisi başlıklarıyla toplanabilir (Şahlanan, 1996; 130).

•

Sendikanın feshine karar verme yetkisi, sendika tüzüğünde değişiklik yapma yetkisi, genel kurula aittir. Bununla birlikte, genel kurul, çoğunluk kararıyla sendika tüzüğünde her türlü değişikliği yapamaz. Nitekim, sendikanın amacı (konusu); sendika tüzüğü değiştirilmek suretiyle, ancak kısmen değiştirilebilir.

Sendikaların ulusal veya uluslar arası üst sendikal kuruluşlara üye olma veya üyelikten ayrılma, birleşme, şube açma veya bu konuda yönetim kuruluna yetki verme, birleşme veya kapama kararları alma yetkileri de, genel kurulun yetkileri arasındadır.

•

Yönetim kurulunu, denetleme kurulunu ve disiplin kurulunu genel kurul seçer ve yönetim, denetleme kurulları raporlarının görüşülmesi ve de yönetim ile denetleme kurullarının ibra edilmesi işleri, genel kurula aittir. Genel kurul, yönetim kuruluna yol gösterir ve gerekli taşınmaz satın alınması veya mevcut taşınmazların satılması konusunda, yönetim kuruluna yetki verir. Ayrıca başka bir organa verilmemiş işleri görme yetkisi de, genel kurulundur. Üyelerin kabulü ve çıkarılması kararını da, genel kurul alır.

•

Genel kurul, sendika bütçesini inceleyip, aynen veya değiştirerek kabul eder. Ayrıca, sendikanın yöneticilerine verilecek ücretler ile her türlü ödenek, yolluk ve tazminatlar, genel kurul tarafından tespit olunur. Genel kurulun sendikanın tüm organları karşısında bir azil yetkisi de vardır. Nitekim, tüzükte bir organın, sözgelimi yönetim kurulunun azil nedenleri gösterilmiş olabilir. Ancak, tüzükte bu konuda bir hüküm bulunmasa da, genel kurulun haklı nedenlere dayanarak azletme yetkisi vardır (Tunçoğmağ ve Centel, 1999; 262-263).