Günümüzde mimarın tasarım üzerindeki kontrolü

Mimarın sorumluluğu konforlu, kullanışlı, sağlıklı ve ekonomik yapılar inşa etmek yanında, toplumun örgütlenmesini sağlamak olmalıdır. Bunun için de tek bir bireyi ve bütün toplumu olabildiğince karmaşık yapılanmasıyla birlikte ayrıca ilişkilendirmek gerekir.

“…(sanatta) her esin kendiliğindendir, bireyseldir... Sanatçının tek kaynağı kendisidir... Sadece kendi güvenliği için ayak direr. Çocuksuz ölür. Kendi kralı, kendi papazı, kendi tanrısı olmuştur.” Baudelaire, Kant’ı çok geride bırakan bir alışkanlığa sıçrar: bu sanatçı yürüyen bir Ding an sich (kendinde şey) oluverir (Berman, 1994).

40

Günümüzde mimarın, modern dönem veya sonrasında belirlenmiş olan kendi paradigmaları içinde çözüm üretmesi yanında, toplum, birey, teknoloji, kent, sanal dünya, iletişim, tarih, medya, yönetim, piyasa, ekonomi ve daha birçok veriyi de kendine girdi olarak alması gerekmektedir. Globalleşen ve popüler kültürün egemen olduğu çağımızda mimarın, kendini toplumdan dışlayamayarak tüm bu verilerden kendini soyutlaması mümkün olmamaktadır.

“Modern sanatçı evini çokluğun yüreğinde, devinimin ağında ve akışında, kaçışan ve sonsuz şeylerin ortasında” (metropol kalabalığının ortasında), kurmalıdır “onun tutkusu ve mesleği kalabalıkla yekvücut olmaktır” der Baudelaire. Bu “evrensel hayatın aşığı”, kalabalığın içine, o kalabalık sanki muazzam bir elektrik enerjisi kaynağıymış gibi girmelidir. Ya da bilinç bahşedilmiş bir kaleideskopa benzetebiliriz onu. Doğrudan yaşayanların tavır ve jestlerini ifade etmelidir ve ister yüce olsun isterse grotesk, onların uzamdaki ışıltılı patlamalarını...” (Berman, 1994)

Kentin düzensiz ve karmaşık olan görünümünün ardında, aslında kendi kendine, içinde barındırdığı her şeyle beraber oluşturduğu muhteşem bir düzen ve sistem vardır. Anlaşılması güç olan bu düzen sürekli hareket ve değişim üzerine kuruludur. Mimar artık tasarım üzerindeki kontrolünü tamamen bu hareket ve değişime bırakmaktadır ve bu konuda ne kadar esnek olursa o kadar beslenecek, bir yandan da o kadar kontrolü elinde tutacaktır. Mimarın artık yaşadığı çevreyle tamamen bütünleşmesi,Baudelaire’in dediği gibi “evlenmesi” gerekmektedir.

41 3. SONUÇ

18.yy’ ın başlarında mimarlıkta yerellik ve tarihselliğin savunulduğu yeni fikirlerin çıkışıyla, insanın deneyimlemesi ve deneyimleyerek kavraması inancı benimsenmeye başlanmıştır.

Devamında, insanın deneyimleyerek öğrenmesi inancını miras alan ve “Bireyin özgürleşmesi ve kendinin farkına varması” bakış açısıyla güdülenen modernizm dönemi mimarları, tasarım üzerindeki kontrolcü tavırlarını, kendi aldıkları kararların kullanıcının beklentilerinden daha faydalı ve öncelikli olduğu yanılsaması kapılarak, modernizmin temelinde yatan “bireyi özgürleştirme” felsefelerinden uzaklaşmışlardır. Dönem mimarlarının düşeyde ve steril olarak gelişen kent planları sonucu, gelenek ve yerellik kavramlarından dolayısıyla mimarlıktan da uzaklaşan bireyin, kentle olan sosyal bağları zayıflamıştır.

Modernizmin dönüşüm sürecinde, mimarlar, modernizmin temelindeki insancıl bakış açısından yola çıkarak, modernizmin yetersiz olduğunu düşündükleri çevre, toplum, kent, tarih, insan psikolojisi, gelenek gibi konularla daha yoğun ilgilenmişlerdir. Zaman zaman, aşırı eleştirel tutumlarıyla modernizmin baskıcı, zorlayıcı, kısıtlayıcı, köreltici buldukları yönlerini vurgulamışlar ve insanın tasarım özgürlüğünün farkına varmasına çalışmışlardır. Mimarlığı alta alma, insana daha fazla saygı duyma gibi çabalarda bulunmuşlardır.

Popüler kültürün, medyanın egemen olduğu çağımızda ise, mimarın, kendini toplumdan, teknolojiden, kentten, sanal dünyadan, iletişimden, tarihten, medyadan, politikadan, piyasadan, ekonomiden soyutlaması mümkün değildir. Kent artık tam da bunların anlaşılması güç bütünlüğü ve uyumuyla yaşamaktadır. Mimar artık tasarım üzerindeki kontrolünü tamamen bu hareket ve uyuma bırakmaktadır ve bu konuda ne kadar esnek olursa o kadar beslenecek, bir yandan da o kadar kontrolü elinde tutacaktır. Mimarlık artık sanat değil, yaşamın kendisidir.

42 KAYNAKLAR

[1] Barthes, R., 1990. Çağdaş Söylenler, Hürriyet Vakıf Yayınları, İstanbul. [2] Berman, M., 1994. Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, İletişim Yayınları,

İstanbul.

[3] Cook, P., 1999. Archigram. Princeton Architectural Press, New York. [4] Corbusier, L., 1999. Bir Mimarlığa Doğru, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. [5] Çernişevski, N.G., 1828, 1889. Nasıl Yapmalı.

[6] Dostoyevski, F., 2004, Yeraltından Notlar, İletişim Yayınları, İstanbul.

[7] Giedion, S., 1946. Space, Time and Architecture, The Harvard University Press, USA.

[8] Goethe, J.W., 1960, Faust, Fatih Yayınevi, İstanbul.

[9] Hakkı, İ., 1934, Şehirler İlmi, “Sanat”, Suhulet Kütüphanesi, İstanbul. [10] Harries, K., 1993, “Thoughts on a non-arbitrory Architecture: Dwelling”.

Seeing and designing, State University of New York Press, Albany. [11] Jacobs, J., 1993, The Death and Life of Great American Cities, Random

House, Toronto.

[12] Koolhaas, R., 1994, Delirious New York: A Retroactive Manifesto for Manhattan, Monacelli, USA.

[13] Lerup, L., 2000. After The City, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts. [14] Maslow, A., (1954), Motivation and Personality, Harper and Row, New York. [15] Rudofsky, B., 1964. Architecture Without Architects, Academy Editions,

London.

[16] Venturi, R., 1966. Complexity and Contradiction In Architecture, The Museum of Modern Art, New York.

[17] Zegher. C., and Wigley, M., 1999. The Activist Drawing: Retracing

43

The Drawing Center, New York and The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, London.

[18] Franc, O.A., 2000, Mimarlık ve Sanal Gerçeklik, Arradamento Mimarlık, 100+30, 74-88.

[19] Koolhaas, R., 1996, Conservation With Students, Rice University and Princton

Architectural Press, 41.

[20] Polat, M. Ve Polat E.O., 2003. Mimarlık İdeoloji ve Rekonstrüksiyon, İki Sarayın Hikayesi, Arradamento Mimarlık, 100+64, 92-113. [21] Rudolf, P., 1961, Perspecta 7, The Yale Architectural Journal, 51.

[22] Şenyapılı, T., 2003. Kapalı Yerleşmeler, Kapalı Banliyöler, Kapalı Siteler, Arradamento Mimarlık, 100+60, 56-61.

[23] Tümer, G., 2001, Mimarsız Modern Mimarlık, Arradamento Mimarlık, 100+42, 122-128.

[24] Uludağ, O., 2007, Gölgesiz Kent Las Vegas, Atlas, 173, 112-124.

[25] Uluoğlu, B., 2003. Kitlesel ve Gündelik Tekil ve Özele Karşı, Arradamento Mimarlık, 100+60, 77-81.

[26] Yırtıcı, H., 2003. Kapitalizm ve Mimarlık, Mekanın Altyapısal Dönüşümünün Ekonomi Politiği, Arradamento Mimarlık, 100+59, 72-76.

[27] http://arkitera.com/h8871-jane-jacobs-1916-2006-yasam-icin-kentler.html, 30.04.2008. [28] http://www.arkitera.com/v1/diyalog/gunkutakin/yazi3.htm, 04.05.2008. [29] http://www.moov.tk/, 25.03.2008. [30] http://www.archigram.net/, 04.04.2008. [31] http://www.spunk.org/texts/misc/sp000962.txt, 04.05.2008. [32] http://www.evkultur.com/mimarlik/konutcevresi/konutcevresi.htm, 09.09.2008 [33] http://tr.wikipedia.org/wiki/Dubai, 13.09.2008 [34] http://movementarian.com/2007/09/09/time-elapsed-photos-from-the- east/,13.09.2008. [35] http://www.dubai.ae/en.portal, 13.09.2008. [36] http://burak-arikan.com/2007/metacontrol/index.html, 13.09.2008. [37] http://www.math.umn.edu/~alayont/turkiye/guneydoguanadolu/mardin.html, 14.09.2008.

44 [38] http://www.neredennereye.com/galeri/displayimage.php?album=21&pos=1, 14.09.2008. [39] http://img.blogcu.com/uploads/mardindagkentli_mardin2416bm%5B1%5D.jpg, 14.09.2008. [40] http://vimeo.com/675887, 01.04.2008.

45 ÖZGEÇMİŞ

1982 İzmir doğumlu olan Ekin Aytaç ilk ve orta öğrenimini Kütahya’da tamamlamıştır. 2000 yılında T.C.Z.B. Balıkesir Fen Lisesini bitirerek İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü’nde lisans eğitimine başlamıştır. 2005 yılında İstanbul Teknik Üniversitesinde Mimari Tasarım Yüksek Lisans eğitimine başlamıştır. Çeşitli mimarlık ofislerinde çalışmıştır. Halen mimarlık mesleğini sürdürmektedir.