Güç ve Hoşgörü

İbn Haldun’a göre asabiyet toplumsal bir güçtür. Soy birliği olanların bir araya gelip birleşmesiyle, topluluklar bir güç oluştururlar. Bu güç, halkıyla paylaşmak yerine despotça takım kurar, diğerlerini görmezden gelir, söz hakkı tanımaz, gittikçe büyüklenirse sonu yıkımdır.390 _{Eğer devlet despotça, aşırı baskı ve şiddet yoluyla}

toplumsal düzeni korumaya çalışırsa, bu, ne dinin ne de siyasetin uygun gördüğü bir yönetim biçimi olur.391 _{Çünkü insanlar hayatlarının adalet değeri çerçevesinde dizayn}

edilmesi taraftarıdırlar. İnsanların hüküm ve adaleti, Allah’ın hüküm ve adaletini taklit etmeye çabalamasıdır. İnsanların adaleti, niyetleri, eğilimleri, güdüleri ne kadar dikkate alınırsa, ilahi adalete de o kadar daha yakın olur.392 _{“Hata ile yaptıklarınızda size bir vebal}

yoktur; fakat kasten yaptıklarınızda vebal vardır.”393

Heterojen bir toplum yapısına sahip olan bu tarz toplumlarda devlet kurmak için güç sahibi olmak gerekir. Homojen yapılı toplumlarda ise çok fazla karışıklık olmadığı için bu iş çok fazla bir güç gerektirmez.394 _{Yönetimi elinde tutan kişi ne kadar kabul}

görüyorsa yönetim o kadar güçlenir. Yönetimin iradesiyle halkın iradesi arasındaki fark

387 _{Kant, age., s, 39.} 388 _{Kant, age., s, 36.} 389 _{Kant, age., s. 46.} 390 _{İbn Haldun, age., s. 234, 235.} 391 _{İbn Haldun, age., s. 270.} 392 _{Izzetbegoviç, age., s, 307} 393 _{Ahzab, 33/5} 394 _{İbn Haldun, age., s, 229}

ne kadar az ise yönetim o kadar sağlam demektir.395 _{Bu durum İyi insanların yönetime}

katkı sunması ile mümkün olabilecektir. Aksi takdirde iyi insanlar yönetime yaklaşmazlarsa kötü bir otoritenin yönetimi söz konusu olacaktır.396 _{Devleti yönetecek}

olan kral, başkan, hükümdar vb. halktan biri olmalıdır; adaletli olmalı aksi halde devleti keyfi sebeplerle savaşlara sürükleyebilir.397

Yönetici adaletli olmalı ve gücünü dengeleyebilmelidir. Gücünü adalet üzere kullanmalı ve halkının iyiliğini düşünmelidir. Tıpkı çobanlık sanatında çoban, güttüğü koyunlara en büyük iyiliği nasıl sağlayacağını düşünüyorsa, yönetenler de yönettiklerinin ihtiyaçlarını karşılama, problemlerini çözme işini üstlendiklerinden onların iyiliğini gözetmelidirler.398 _{Seneca‘ya göre, devleti yöneten kişi kendini iç denetimle dengede}

tutup; yetkilerini baskı, şiddet ve zulüm konusunda sınırlandırmalı, hesap vereceği sorumluluğuyla, halkına merhametli, sabırlı, adaletli hoşgörülü olmalıdır.399 _Yöneticinin

adaletli ve öz denetimli olması, onun hoşgörülü olmasını da beraberinde getirir.

Hükümdarın hoşgörüden uzak olması demek tüm halkın eziyete, baskıya ve şiddete maruz kalması demektir. Hükümdarın hoşgörüsü diğer erdemlerden daha üst bir yerdedir.400 Şiddet ve korku halk üzerinde olumsuz etki yapar. Yöneticiden korku ya da şiddete maruz kalma hissi insanı ya da halkı güvensizlik duygusuyla hareket ettirir. Her birey kendini güvende hissetmek için farklı yollar deneyebilir. Oysa yöneticinin ılımlı tavrı halkına güven verir. Hatta halk, o yönetici için her şeyi yapabilecek hale gelebilir. Yöneticinin hoşgörülü olması aslında kendisinin bekası için de401 _{gereklidir. Krallığının}

devamı için kralın yetkisinin sivri ucunu köreltmesi demektir.402 _{Büyük kitlelerin ortak}

fikir olarak ortaya çıkardığı gücü, kitledeki herkes için kullanma yetkinliği olan devlet, gücü tebaasından almaktadır. Hükümdar da kendi tebaasından kimseye haksızlık yapmayacaktır. Halk sadece kendi iradesine tabidir ve bu irade aynı zamanda herkesin ortak iradesidir. Hükümdardan şikâyetçi olan kendisinden şikâyetçi olmuş gibi olacaktır.

395 _{Byung, Chul Han, Şiddetin Topolojisi Çev. Dilek Zaptçıoğlu, Metis Yayınları, İstanbul, 2016, s. 64.} 396 _{Eflatun age., s. 39.}

397 _{Kant, age., s. 20.} 398 _{Eflatun, age., s. 37.}

399 _{Seneca, Hoşgörü Üzerine, Çev, Bedia Demiriş, Doğu Batı Yayınları, Eylül, Ankara, 2014, s. 30.} 400 _{Seneca, age., s. 36.}

401 _{Seneca, age., s. 34.} 402 _{Seneca, age., s. 48.}

Pozitif normları sağlayan ortak iradedir ve meşruiyeti sağlar. Ortak irade, iktidarı şiddetten ayırır.403

Mısır firavunları, Romalı Sezarlar, Borjiyalar, Hitler, Stalin, Trujillo gibi yöneticilerin hepsinde benzer özellikler vardır. Bu insanlar mutlak güç elde etmişlerdir. Ağızlarından çıkan bir sözle yaşam ve ölüm konusunda olduğu gibi, hemen her konuda son kararı verirler. İstedikleri her şeyi yapabilme yetilerinin sınırı yok gibidir. Bu kişiler yalnızca hastalık, yaş ve ölümle sınırlandırılmış tanrılardır. Gücü elde eden insanın gücü nedeniyle kendisini tanrılaştırarak kanıtlamaya çalışması onu toplumdan soyutlar. Bu onu herkesin kendisinin düşmanı olduğu düşüncesine iter ve korkak bir yapıya bürünür. Bu korkuya dayanabilmek için daha da acımasızca davranır.404 _{Bu davranışlar bu bireylerin}

psikolojik zemininde hastalık olduğunu gösterir. Ontolojik olarak bireyin kendisi ile ilgili benlik algısı onun tüm davranışlarına yansır.

Birini hoş görmek bir güç eylemi iken; hoş görülmek de zayıflığı kabul etmektir.405 Güçlü olanın karşısındakine ceza vermemesi hoşgörü, zayıf olanın karşındakinden güçsüzlüğünden dolayı cezadan vazgeçmesi ise korkaklık olarak nitelendirilir.406 Oysaki baskıyla, zorlamayla insanları terbiye etmek iyi, disiplinli birer vatandaş yapsa da insani değildir.407 _{Yumuşak başlılıktan kaynaklanan dinginlik krallar}

için daha güvenilirdir, çünkü cezanın tekrarı çok az kişinin nefretini ortadan kaldırır, ama herkesin nefretini uyandırır. Öç alma sebebinden önce öç alma isteğinin ortadan kalkması gerekir, aksi halde tıpkı kesilen ağaçların pek çok dalından filiz sürmesi gibi, kralın zalimliği de düşmanların sayısını giderek artırır; çünkü katledilenlerin ana babaları ve çocukları, hatta yakınları ve arkadaşları da her bir katledilenin yerini alır ve intikam güder.408 _{Hoşgörü, başkanı güvende ve korkusuz olmaya yöneltir. Hoşgörü, başkanı}

sevimli ve hoşa gider kılar. Hoşgörülü bir yönetici haksızlık yapmayan, adaletsiz

403 _{Byung, age., s. 67.}

404 _{From, Erich, Sevginin ve Şiddetin Kaynağı, s. 66.} 405 _{Walzer, age., s. 68.}

406 _{Seneca, age., s. 39.} 407 _{Izzetbegoviç, age., s. 81.} 408 _{Seneca, age., s. 40, 41.}

uygulamaları kaldıran, şahsına yapılan hakaretleri görmezden gelen, zarara uğrayanların güvenliğini sağlayandır.409

Tarihin bütün dönemlerinde İnsanın kendisine ve toplumun diğer katmanlarına karşı sorumlu tutuluyor olması onu değerli kılan bir durumdur. Sorumluluğun karşısında verilen ceza da insani, meşru bir insan hakları meselesidir ve inkârı veya reddi insan haklarının da reddi demektir. Ceza, ancak kısas olma durumunda suçlunun insan haysiyetiyle uyum içindedir ve sorumluluk insani değer ve saygınlığın en üst noktasıdır. Cezanın amacı yasak bir eylem karşısında ahlaki düzende bozulmuş olan dengenin yeniden kurulmasıdır. Ceza ahlaki olmayana verilen bir cevaptır ve uygulanması da zararlı değildir. Faydacı anlayış, büyük çıkarlar için küçük olanın feda edilmesini; bireyin çıkarlarının toplumun çıkarlarına tabi tutulmasını korumak amacı açısından gerekçe olarak göstermektedir. 410

Cezalandırmanın nadiren yapıldığı bir devlette dürüstlükle ilgili bir görüş birliği oluşur ve bu görüş birliği tıpkı ortak iyi için olduğu gibi hoşgörülüdür. Çünkü daha müsamahakâr bir biçimde yönetene daha iyi boyun eğilir. Çünkü insan doğası gereği inatçıdır ve zıtlaşma olursa, zahmetli olanı tercih eder. Kılavuzluk edilmektense peşi sıra gitmeye daha hazırdır; hatta üstün nitelikli ve soylu atların gevşek tutulan dizginle daha iyi yönetilmeleri gibi, özgür iradeyle hareket eden bir dürüstlük, hoşgörünün peşinden kendi dürtüsüyle gider, devlet de hoşgörüyü kendi adına korumaya değer bulur. Bu yolla devlet daha fazla ilerleme kaydeder.411 _{Tam tersi uygulama yıkımla sonuçlanır.}

Yönetici, halkına karşı katı olup çok şiddetli cezalar uygular, insanların gizli kusurlarını günahlarını araştırırsa, insanlar korkuya kapılır, hile ve aldatmaya başvururlar. Bu onların ahlaki yapılarını bozar ve yanlışlıkları ahlak edinirler. Devlet düzenini yıkmaya bile çalışırlar. Katı ve sert tutum düzeni bozar ve devlet, temelden zayıflar. Kendini koruyamaz hale gelir. Halkına şefkatli olan onların kusurlarını affeden bir yönetici olursa halkı ona sevgi ile bağlanır, uğruna yapamayacakları şey kalmaz.412

Çünkü yönetici gücünü halkından alır.413 _{Bir kral zalimce bir ceza vererek hiçbir şerefe}

409 _{Seneca, age., s. 47.} 410 _{Izzetbegoviç, age., s. 312, 313.} 411 _{Seneca, age., s. 64.} 412 _{İbn Haldun, age., s. 267.} 413 _{Seneca, age., s. 35.}

sahip olamaz, buna karşılık, kendi gücünü kontrol altında tutup, birçoklarını başkalarının gazabından kurtarırsa, kimseyi kendi öfkesinin kurbanı yapmazsa en büyük şerefi elde eder.414 _{Seneca hoşgörüyü, insanların içinde bir krala ya da bir başkana daha çok yaraşır}

bulur. Çünkü büyük güçler, eğer yararlı bir siyasal yetkiye sahipseler onur ve övünce de sahip olurlar. Zira elde edilen güç, bela getiren bir güç olacaktır. Hoşgörü kralda olması gereken bir özelliktir. Büyük ve yararlı işler yapmak istiyorlarsa bu gereklidir.415 _Ancak

bu, beklenen olmakla beraber reel olan siyasi veya dini değere dayalı ortaya çıkmış olan kadim gelenekte otoritenin olduğu yerde korku tehdit ve şiddetin varlığı dikkat çeker. Tabi ki bundan bilimin otoritesini istisna etmemiz gerekir; açıktır ki aslında biliminki bir otorite değildir, çünkü bilimin hakikatleri doğrudan doğruya, hiçbir telkin, tehdit, propa- ganda aracına başvurmaz. Bilim, hakikatlerinin inandırma gücünü apaçık ve uygulanabilir olmayla sağlar. İçinde aklı aşan bir unsur bulunduran inanma, kelimenin gerçek anlamıyla otoriteyle bağlantılıdır. Yalnız dinin veya kilisenin otoritesi için değil, günlük hayattaki diğer otoriteler için de bu aynıdır. Otoritenin sorgulanamazlığı onun inanca dayanmasındandır. Otoritenin dayandığı temeller apaçık bir biçimde ilk bakışta akılla açıklanamaz ve kavranamaz. Aksi durumda otorite, otorite olmaktan çıkardı. İnanma otoritenin dayanağı, korku ise bu temeli sağlamlaştıran harçtır. Otoritenin etkisindeki sevgide bile korku vardır. Kişiler arasındaki mesafe arttıkça korku da artar, sevgi ise azalır.416 _{Güç ve mülkiyet ile orantılı olarak artan bu durum, beraberinde}

toplumda onulmaz yaralar açacaktır.

Güç, her ne karşında istenirse istensin, yakınınızdakiler ya da uzağınızdakiler için olsun, ya da siyasi amaç için olsun kötüdür. Çünkü hakikat ile ilgisi yoktur.417 _Cemil

Meriç’in yorumuna göre; Machiavelli, “mecbur kalınınca kuvvet haktır” der. Mecbur kalmak, istemektir. Aslında mecburiyet hissetmek şiddete bir bahanedir. Kullanılan şiddet şiddeti derinleştiriyor mu, yok mu ediyor; bizi geriye mi götürüyor, ileriye mi? Asıl mesele, şiddeti yok eden şiddet düşüncesidir. Bu ise yalanların en kötüsüdür. Her

414 _{Seneca, age., s. 58.}

415 _{Seneca, age., s. 33.}

416 _{Batuhan, Hüseyin, Semiyotik Fanatizm ve Tolerans, Derleyen, Turhan Yörükan, Nobel Yayınları,}

Ankara, 2007, s. 359.

üzüntünün, derdin baştan beri özrü, son kavga olmaktır.418 _{Güçlü kendi yararına değil}

güçsüzün yararına olanı yapar. Güçlü güçsüzü gözetir.419 _{Güçlü olana her hangi bir hak}

lazım değildir. Düşünce ve inanç, özgürlüğü her şeyden önce başka türlü düşünmek ve inanmak hakkı olduğu gibi, hak ise her zaman güçsüz olanın güçlüye karşı direniş tarzıdır. Her sosyal düzenin hukukiliğinin ölçütü, karşı çıkanlara ve azınlıklara karşı takındığı tavırdır. Güçlünün iktidarı bir gerçek olsa da hak değildir. Yönetim ne zaman sınırlandırılmaya başlarsa, o zaman ve yerde hukuk başlar. Bu sınırlamanın güçsüzlerin yararına olması gerekir.420 _{Şiddet, yok eder bitirir, sabır ise hakikate ulaşmaya bir adım}

daha yaklaşmaktır.421 _{Yaşamın bir parçası ve özgür bir toplumun işareti olan hoşgörü,}

asla gücü elinde bulunduranların bir kazanımı olamaz. Hoşgörü, çoğunluğun baskısını ortadan kaldırıp özgür, egemen bir çoğunluğun doğuşu için çalışmayla sağlanabilir. 422

Şiddet, hoşgörüsüzlük sonucunda ortaya çıkan uygulamalardır. “Şiddet uygulamak güç duygusunu artırır. Daha çok şiddet daha çok güç demektir.”423 Şiddet, güçsüzlüğü çaresizce güce dönüştürme çabasına girişmektir.424 _{Ötekini, nefret ettiği için}

öldürmek, varlığını yok etmek amacı gütmek, bir şiddet eylemidir. Şiddette diyalog yoktur. Yıkıcı ve bölücü olduğundan simgesel olarak zayıftır. Şiddetin dili mühürlüdür.425 Şiddet ardında boşluk bırakır. Biçimleri yok eder, sınırları ortadan kaldırır. Ölçüsüzdür. Verili olan ve ölçüyü aşan şeyler, bu nedenle şiddetlidir ve şiddete neden olur. Şiddet bireye, topluluğa, düzene ya da sisteme yönelik olabilir. Şiddet yıkıcılığı sebebiyle dengeleri sarsar, oturmuş düzeni bozucudur.426 _{Bu bahsettiğimiz şiddet olumsuzluk içerir}

ve şiddet olduğunu birey rahatlıkla fark eder. Ancak şiddet kendini olumlu gibi gösterirse onu fark etmek çok da kolay olmayacaktır.

Günümüzde giderek hayata damgasını vuran benzeşme, bağışıklığın zıddıdır. Aşırı duyarlılık, benzeşmeye izin vermez. Olumsuzluğun olmaması, dayanıklı tepkiyle

418 _{Meriç, age., s. 209.}

419_{Eflatun age., s. 38.} 420 _{Izzetbegoviç, age., s. 299.} 421 _{Meriç, age., s. 217.}

422 _{Marcuse, Herbert, age., s. 111.} 423 _{Byung, age., s. 25.}

424 _{Byung, age., s, 75.} 425 _{Byung, age., s. 76.} 426 _{Byung, age., s. 77.}

karşılaşmayan bir olumluluğun her yere yayılması ve ölçüsüzce çoğalmasına neden olmaktadır. Bu, aynılığın terörüdür.427 _{Bireyler çok fazla aynılılığa hiç tepki}

göstermeyebilirler. Bu, aynılığın olumluluğu sebebiyle şiddet olarak algılanmasını engeller. Bu sebeple olumsuzluğun şiddetinden daha tehlikelidir. Bu durumda birey, hem şiddeti uygulayan hem de şiddete maruz kalan olur.428

Yukarıdaki ifadeler çerçevesinde hoşgörü ve otorite arasındaki değerin nasıl olması gerektiği hususunda şunları söylemek mümkündür: yüksek otorite sahibi ağır tahrikle incindiği halde yüce ruhlu olduğu için karşılık vermez. Haksızlıklara katlanır ve bir başkasının zarar görmesindense rencide edilmeyi kabul ederse, hoşgörülü olarak adlandırılır. Çünkü bir başkan için esas olan kudretidir. İntikam duygusu ya da gücünü kullanarak saygınlığını korumaya çalışması çok basit bir davranış olur.429 _Senaca,

vücudun zayıf organlarının korumasıyla, kınanması gerekenleri affetmeyi aynı değerlendirir. Hoşgörü bütün insanlar için doğayla uyum içindedir. Yüce olanın etkisi her zaman daha büyüktür. Yönetici olan daha fazla koruyucu kuşatıcıdır. Sıradan bir bireyin acımasızlığı ne kadar az zarar verir. Ama başkanların öfkesi savaş demektir.430

Gücü elinde bulunduranlar, kitap yayıncılığı yoluyla en çok satacak kitapları kararlaştırırlar. Basın, yayın, radyo ve televizyon tekdüzeliği sağlamak için kullanılır. Yapılan pahalı filmler ve sinema, tekdüzeliği gerçekleştirmek için çabalar. Bu yüzden düşünce ve haberlerin bir merkezden yönetimi sağlanmakta, yalnızca güç odaklarının onayladığı inanç ve felsefelerin yayılmasına imkan tanınmaktadır.431 _{Güç paylaşımı}

devletlerarası savaşların da devam edeceğini göstermektedir. İnsanların gereksinimleri hiçbir zaman eşit pay edilmemiştir. Oturmuş sosyal sistemlerde, şanssız olanların kaderlerine razı gelmesine dair bir inanca dayanarak bir sistem oluşturulmamıştır.432

427 _{Byung, age., s. 80.} 428 _{Byung, age., s. 88.} 429 _{Seneca, age., s. 61.} 430 _{Seneca, age., s. 36.} 431 _{Russell, age., 222.} 432 _{Russell, age.,s. 218.}