Görüşme

Çalışmada; alımlama tekniğinden yararlanılır iken, öte yandan da yüz yüze görüşme ve derinlemesine analiz tekniklerinden de faydalanılmıştır. Alımlama çalışmasında Türk dizilerinin birebir izleyicileri ile yapılan görüşmeler sonucunda veriler elde edilmeye çalışılmıştır. İzleyiciler ile doğrudan bağlantı kurmanın zorlaştığı noktalarda, izleyiciler ile yakın ilişki içerisinde olabilen diğer izleyiciler ile bağlantıya geçilmiştir. Bu noktada kişisel ilişkiler ve bağlantılar ile fokus (odak) gruplar oluşturulmuştur. Fokus (odak) yönteminin, grup görüşmelerini ihtiva ediyor olmasından ötürü grupta yer alan bireylere, açık uçlu sorular yöneltilmek sureti ile katılımcıların yanıtlarının, detaylı ve kapsamlı mahiyette olması amaçlanmıştır.

108 Yanıtların eldesi sırasında, araştırmacı, katılımcıları araştırmanın gidişatı adına gerekli yanıtları almak üzere yönlendirmiş, ancak; bireylerin görüşlerini bildirmeleri aşamasında müdehalede bulunmamış ve tarafsız olma etiğini düstur edinmiştir.

Ayrıca; fokus (odak) grup içerisinde yer alan katılımcılarının da birbirleri ile görüşmeleri sağlanarak, yeni fikir ve görüşlerin doğumuna ve birbirlerinden etkilenen fikirlerin beslenmesine de imkan sağlanmıştır, fikir teattisi yakalanarak, beyin fırtınası olanağı da oluşturulmuştur. Ve dahi, görüşme esnasında görüşlerin tıkanma noktasına gelindiğinde, katılımcıların yaratmış olduğu fikir çeşitliliği ve sinerji ile görüşmelerin ivmesi artan yönde olmuştur. Bu sebeple, renkli, farklı ve çeşitli tespitlerin sağlanması olasılığı da yakalanmıştır.

Literatürde, fokus (odak) grup sayısı adına belirlenen mutad bir rakam veya görüş mevcut değildir. Çalışma kapsamında, oluşturulan fokus (odak) grup altı kişi ile sınırlandırılmıştır. Doğrudan izleyicilere ulaşılma noktasında sıkıntıya düşüldüğü durumlarda, internet kanalı ile sosyal medya aracılığı ile de görüşülebileceği planlanmıştır. Ancak; araştırma örneklemine uygun niteliğe sahip bireylere ulaşmakta herhangi bir güçlük ile karşılaşılmadığından, internet aracılığı ile görüşmeler yapılmasına gerek kalmamıştır. Böylece, bir taraftan doğru ve güvenilir bilgiler elde edilmesi sağlanırken; diğer taraftan da geri dönüşlerin gecikmesi gibi bir sorunun da yaşanmayacağı gözlemlenmiştir.

Görüşme öncesinde, fokus (odak) grup katılımcılarına, görüşmenin sebebi ve konusu hakkında yüzeysel bir bilgi verilmiş, konu başlıkları ve yöneltilecek sorular

109 gibi detaylar hususunda ayrıntılı bilgi verilmemiştir. Ayrıca; Türk dizilerinin izlenip izlenmediği sorusu yöneltilmiştir. En az üç Türk dizisini takip etmeyen ve günde en az üç saat süresince televizyon izlemeyen bireyler, çalışma kapsamına dahil edilmemiştir. Görüşme başlangıcında da; Türk dizilerinin Balkanlar’daki etkilerinin araştırıldığı ve görüşme süresince konunun Kültürlerarası İletişim bağlamında tartışılacağı şeklinde kısa bir bilgilendirme yapılarak, görüşmenin çerçevesi çizilmiş ve görüşme pusulası katılımcıların bilgilerine sunulmuştur.

Görüşme öncesinde hazırlanan yönergede mevcut olan; Türk dizilerinin Balkan toplumları üzerinde yarattığı algı veya mevcut algıda meydana gelen değişim, algıların günlük yaşam pratiklerine yansıma şekilleri, Türk dizilerinde yer alan karakterlerin (dizi oyuncularının), dizi temalarının, mekanların ve kullanılan kod ve açılımlar ile pek çok simge ve objelerin Balkan toplumları tarafından özdeşleşme durumları, kültürel ve kültürlerarası iletişim konularında kurdukları veya kuramadıkları bağlar gibi katılımcıları görüşmeye adapte etme amaçlı sorular yönlendirilmiştir.

Fokus (odak) grubu oluşturan araştırmacı, görüşme sorularını, katılımcıları yanıt vermeye teşvik edecek ve araştırmanın bilinmeyen yönlerini ortaya çıkarabilecek nitelikte oluşturmuştur. Örneğin, kapalı uçlu sorulardan mümkün mertebe kaçınılmıştır. Zira; gereğinden fazla adette kapalı uçlu soru (evet-hayır yanıtı), görüşmenin bir noktada kitlenmesine yol açabilmekte ve görüşmenin verimini etkilemektedir. Açık uçlu sorular, fokus (odak) grubu çalışmaları adına daha uygun düşmek ile beraber, açık uçlu sorular aracılığı ile konu hakkında daha derin

110 bilgiler elde etmek mümkündür. Ancak; yöneltilecek açık uçlu soruların da adedini uygun şekilde belirlemek gereklidir. Olması gerektiği adetten fazla olan açık uçlu sorular, görüşmenin sınırlandırılması adına çeşitli zorluklar yaratabilmekte, konunun dağılmasına sebebiyet verebilmektedir. Daha detaylı ve daha derin bilgiler, analizin verimliliği adına daha uygundur.

3.1.3. Görüşülen Kişilerin Seçimi

Fokus (odak) grup görüşmelerinde, gruplara katılacak kişilerin sayısı hakkında tam olarak bir netlik sağlanmamıştır. Kişi sayılarında bir netliğin olmaması birçok tartışmayı da beraberinde getirmektedir. Katılımcı sayılarının azlığı veya tersi düşünüş ile çokluğunun olumlu ve olumsuz yönleri bulunmaktadır. Katılımcı sayısının azlığı görüşme esnasında konunun belirli bir noktada tıkanmasına neden olabilmektedir. Ayrıca; kişi sayısı az olan fokus (odak) gruplarda her soruya aynı kişi veya kişilerin yanıt veriyor olması da araştırmanın niteliğini –görece- etkileyebilmektedir. Öte yandan, görüşülen kişilere daha fazla zaman ayrılarak, daha derinlemesine görüşme ve analiz yapma imkanı sağlamak da mümkün olmaktadır.

Farklı bir düşünüşle, kişi sayısının fazla olduğu fokus (odak) grup görüşmelerinde de aynı kişi veya kişilerin söz alıyor olmaları, diğer katılımcıların sessiz kalması durumunun oluşması mümkündür. Ancak; görüşmenin tıkanması veya sessizliğin hakim olması durumunda pek çok farklı görüşün ortaya atılarak, katılımcıların daha aktif olmaları sağlanabilmektedir. Fokus (odak) grubu gerçekleştiren araştırmacının, görüşme esnasında konuşmacıları teşvik ederek,

111 konunun bütünlüğü dışında kalacak tartışmalara engel olması ve zaman kaybının yaşanmaması önemli bir husustur. Zira; araştırmacının grup içerisindeki etkisi, katılımcıların dikkatlerinin ve konuların dağılmaması adına da kuşkusuz büyük önem taşımaktadır.

Sırbistan, Karadağ ve Bosna Hersek ülkelerinde gerçekleştirilen her bir fokus (odak) grup çalışmasına, altı kişi katılmıştır. Sırbistan’da altışar kişiden oluşan, üç adet fokus (odak) grup çalışması yapılmıştır. Karadağ’da da yine Sırbistan fokus (odak) grup çalışmasına benzer bir durum yaşanmış ve üç adet fokus (odak) grup çalışması gerçekleşmiştir. Yine her bir grupta, altışar kişi katılım sağlamıştır. Bosna Hersek’te ise de üç adet fokus (odak) grup çalışması gerçekleştirilmiştir. İlgili fokus (odak) grup çalışmalarında da her bir gruba altışar kişi iştirak etmiştir.

Her bir ülkede gerçekleştirilen fokus (odak) grup çalışmalarında kişi sayısının fazla veya az olması sebebiyle muhtemel gözüken hiçbir sıkıntı yaşanmamıştır. Her bir grup içerisinde ideal sayılabilecek ölçüde kişi sayısının dahil edilmesi, araştırmanın bulgularının elde edilmesi esnasında daha net tespitlerin sağlanmasına olanak vermiştir. Fokus (odak) grup çalışmalarında, genel itibariyle, katılımcıların farklı etnik kökenlere, farklı inançlara, farklı meslek gruplarına mensup olmaları, farklı eğitim alt yapısına sahip olmaları, farklı yaş grupları da dahil olmak üzere birbirlerinden farklı demografik özelliklere haiz olmaları, araştırmanın niteliğinin zenginleşmesini sağlar iken öte yandan da farklı fikirlerin ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır. Ayrıca; ‘’Türk Dizilerinin Balkanlar’daki Etkileri’’nin pek çok açıdan da değerlendirilmesine imkan sağlamıştır.

112 Fokus (odak) grup katılımcıları, her üç ülkede de, özellikle dizilere ilgileri yoğun olan, en az lisans düzeyinde eğitime sahip, ev hanımları ile gerçekleştirilmiştir. Diğer üç fokus (odak) grup çalışmalarını, Bosna Hersek’te Saraybosna Üniversitesi, Karadağ’da Karadağ Üniversitesi ve Sırbistan’da da Belgrad Üniversitesi öğretim üyelerinin de içerisinde olduğu bir grup oluşturmuştur. Diğer üç fokus (odak) grubu da; yine Bosna Hersek’te Saraybosna Üniversitesi, Karadağ’da Karadağ Üniversitesi ve Sırbistan’da da Belgrad Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrenciler oluşturmuştur. Ayrıca; genel itibariyle Sosyal Bilimler alanında öğrenim görmüş ve halihazırda da öğrenim görmeye devam eden bireylerin varlığı zengin meslek gruplarına haiz fokus (odak) grupların oluşmasına katkı sağlamıştır. İlgili durum, her bir bireyin metin okuma durumunun farklılığının da gözler önüne serilmesine neden olarak, araştırmanın zenginleşmesine olanak tanımıştır. Fokus (odak) grup çalışmaları, üç ülkede, dokuz ayrı grup ve ellidört kişinin katılım sağlaması ile tamamlanmıştır.

Fokus (odak) grup çalışmasında, ortalama 90-120 dakika olarak önerilen görüşmelere riayet edilmiştir. Oluşturulan fokus (odak) gruplar ile 100 dakikayı geçmeyen görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Fokus (odak) görüşmelerde ses kaydı veya video alınması salık verilir. Ancak; pek çok kişide video ve ses kayıtlarına dair oluşan bir hassasiyet mevcuttur. Oluşturulan toplam 9 (dokuz) fokus (odak) grubun katılımcıları çok gerekli ve elzem bir durum değil ise video çekimine pek de sıcak bakmadıklarını iletmişlerdir. Katılımcılar; ses kayıt cihazı ile video çekimine nazaran daha uygun bulduklarını ifade ettiklerinden, araştırmanın etik kurallara uygun şekilde

113 gerçekleşmesi adına, araştırma süresince görüşmelerin sadece ses kayıtları alınmıştır. Kişisel hak ve özgürlüklere saygının korunması adına da araştırmaya katılan katılımcıların isimleri kişisel mahremiyet çerçevesinde gizli tutulmuştur.

Görüşmecilerden sağlanan görüşlerden yapılan alıntılar tariflenirken, G1, G2, G3.... G53, G54 şeklinde kodlanarak ifade edilmiştir. İlgili kodların yanına, görüşmecilerin daha net betimlenmesi adına parantez içerisinde cinsiyeti, yaşı ve mesleği ( E, 33, Öğrenci) belirtilmiştir. Her bir görüşme A, B, C, D, E, F, G, H, I şeklinde (A=1. Fokus (odak) tariflemektedir.) kodlanmıştır.