Fizikokimyasal Analiz Bulguları

Su kaynaklarının fiziksel ve kimyasal özellikleri, yeraltı-yerüstü su yönetimi ve kaynakların kullanımına bağlıdır. Bu durum insan etkisini ve alanın doğal fiziksel- kimyasal özelliklerinin dışarı atılmasını kapsamaktadır. Sonuç olarak, su numunelerinin fiziksel ve kimyasal analizleri aşağıdaki gibidir.

3.2.1. pH

pH doğadaki birçok kimyasal ve biyolojik süreci etkiler. Su ve kalite analizi için önemli bir araçtır. Çalışmada, S1, S2 ve S3 noktalarından alınan örneklerde göllerin

suyunun pH değeri sırasıyla S1: 8,91; S2: 9,88 ve S3: 8,96 olarak ölçülmüştür. Bu

değerler Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün standart değerleri ve Libya ülke standardı değerlernin kabul edilebilir sınırlarının üzerindedir. Alınan örneklere göre üç göl suyunun da değerleri alkalidir (Alsalman ve Ibrahim, 2004; Alsalman, Mahabbis, Elkartehi ve Ali, 2005).

3.2.2. İletkenlik (EC)

İletkenlik (EC); iyonları, konsantrasyon ve su saflığını hesaplamak için bir araç olarak kullanımaktadır. Alınan örneklerde göllerin suyunun EC değeri S1: 291,2 mS/cm; S2:

321,0 mS/cm ve S3: 212,3 mS/cm olarak ölçülmüştür. EC değeri WHO standartlarının

üzerinde olup, belirlenen sınırdan yaklaşık 200-300 kat daha yüksektir. Bu konuda Libya ülke standardı bulunmamakla birlikte; yüksek iyonize, inorganik özellikli bir su olarak değerlendirilebilir (Mousa, 2002).

3.2.3. Toplam Çözünmüş Katılar (TDS)

Toplam çözünmüş katılar (TDS) ve iletkenlik genellikle birbirleri ile koordineli şekilde değerler alır. Çalışmada ölçülen TDS değerleri S1: 199,23 g/L; S2: 217,42 g/L

ve S3: 144,20 g/L olarak bulunmuştur. WHO ve Libya ülke standartları bakımından

TDS değerleri aynıdır. Yaptığımız ölçümlerde TDS değerlerini kabul edilen bu değerlerin 145-217 kat fazlası olarak tespit edilmiştir. Elde ettiğimiz değerlerin kabul edilen standartlardan yüksek olmasının temel nededi daha önce de ifade edildiği gibi inorganik tuz konsatntrasyonunun bu göllerde çok yüksek olmasından kaynaklanmaktadır (Elssaidi, 2005).

3.2.4. Toplam Alkalinite (TA)

Göl suyunun alkalinitesi, çevresindeki topraktaki ve sedimentteki mineral türüne bağlıdır ve bu göl yatağını temsil eder. Göl yatağındaki farklı yardımcı iyonlar alkali karbonat, bikarbonat, borat, hidroksit, fosfat ve organik bileşiklerdir. Bunlar su kaynağının doğal niyteliklerini belirler ve farklı zamanlarda farklı değerler alabilir. Karbonat (CO3) ve bikarbonatın (HCO3-) nötürleştirilmesi için asit içeriğinin ölçümü,

sudaki iyonları ve tamponu ve su miktarını temsil eder. Yapılan ölçümlerde toplam alkanite değerleri, S1: 26,5 g/L; S2: 32,1 g/L ve S3: 15,2 g/L olarak tespit edilmiştir.

Bu değerler WHO ve Libya ülke standardının yaklaşık 75-160 katı kadar fazladır (Elssaidi, 2005; Awad, 1991).

3.2.5. Toplam Sertlik (TH)

Suların sertliği yapısında bulunan magnezyum ve kalsiyum iyonlarının varlığından kaynaklanmaktadır. Magnezyum ve kalsiyum mineralleri suda doğal olarak bulunur. Suyun sertliği suyun kaynağında sabun köpüğü oluşmasını önlemektedir. Yapılan ölçüm neticesinde alınan numunelerdeki suyun sertliği; S1: 6,76 g/L; S2: 3,87 g/L ve

S3: 1,4 g/L olarak belirlenmmiştir. Bu değerler WHO ve Libya ülke standardının

üstinde olup 2,8-13,5 katı kadar fazladır. Ölçülen değerlere göre göl suyu sınıflandırma bakımından sertlik değeri oldukça yüksek bir sudur (Helders, 2008).

3.2.6. Klorür (Cl)

Sularda geniş bir konsantrasyon aralığna sahip olan klorür, genellikle NaCl, CaCl2,

MgCl2 gibi tuzlar ve bileşikler şeklinde bulunur. Klorürün konsantrasyonu, büyük

85,04 g/L ve S3: 66,52 g/L olarak ölçülen klor konsantrasyonu, Dünya Sağlık Örgütü

ve Libyülke standartlarından takribi olarak 266-340 kat daha yüksek bulunmuştur (Kumar ve Kumar, 2011).

3.2.7. Sodyum (Na)

Sularda en fazla NaCl biçiminde bulunan sodyumun istasyonlardan ölçülen değerleri S1: 45,0 g/L; S2: 47,5 g/L ve S3: 37,5 g/L olarak tespit edilmiştir. Yapılan ölçüm

sonuçları WHO ve Libya ülke standartlarının 185-235 katı daha fazla değerderdedir.

3.2.8. Potasyum (K)

Göl sularındaki büyük miktardaki potasyum, kayaların yıpranmasıyla ortaya çıkar ancak su kaynaklarına atık su boşaltılmasından dolayı da sudaki potasyum miktarı artmaktadır. Örnekleme noktalarından ölçülen potasyum iyonlarının konsantrasyonu, S1: 6,21 g/L; S2: 6,42 g/L ve S3: 5,3 g/L olarak belirlenmiştir ve bu değerler Libya ülke

standartlarının 132-160 katı fazladır. Baz aldığımız kritelere gre WHO’nun bu konuda bildirmiş olduğu bir seviye mevcut değildir.

Yapılan analizler neticesinde alınan su numunelerine göre göl suyunun alkali özellikte olduğu belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar literatür çalışmaları ile de uyumludur (Trivedy ve Goel, 1984). Elde edilen değerlerin yüksek olması göl suyunda bulunan metal karbonat, hidrojen karbonat, hidroksit, fosfat varlığından kaynaklandığı düşünülmektedir. Alkali özellikteki göller, suyun mineralleri bırakarak buharlaşmasından dolayı parlak bir görünüme sahiptirler. Bu göller başta sodyum ve potasyum kaynağı olmanın yanısıra mineral içeriklerinin zenginliklerinden dolayı cilt ve zührevi hastalıklar konusunda tedavi edici özelliğe sahiptirler. Gaberoun ve Umm Al-Maa gölleri bu özellikleri nedeni ile bölge halkı tarafından tedavi amaçlı da kullanılmaktadır. Normalde göllerde birçok canlı türü yaşar ve bunların pH toleransları 6,5-8,0 arasındadır (Boros, 2003). Bu göllerde ise pH’nın yüksek olmasından dolayı yaşayan organizma sayısı azdır ve pH’nın yüksek olması birçok canlı türünün de çoğlamasını kısıtlamaktadır.

Alınan örnekledeki sodyum ve klor konsantrasyonunun yüksek olması göl suyunda yüksek nitelikte tuz bulunduğunun göstergesidir. Daha önceki çalışmalarda da göl suyunun alkali göl ve tuzlu olduğu rapor edilmiştir (Dalton, 2007). Göller; jeolojik, iklimsel ve biyojeokimyasal koşulları arasındaki karmaşık ilişkiler nedeni ile zorlu koşullarda oluşur. Özellikle kurak iklim bölgelerinde, yüksek sıcaklık ve onu hızlandıran buharlaşma göllerin oluşumuna etki eden en önemli faktördür. Kurak iklim bölgelerinin çoğunda, yüksek miktarlarda sodyum karbonat (Na2C03 + NaHC03)

yatakları olduğu değerlendirilmektedir. Bu nedenle, yüksek ışık yoğunluğu ve sınırsız CO3 arzı sebebiyle göl suyundaki pH değeri de sürekli artmaktadır. Kuru iklimde

yüksek buhar akışının olması, yüksek konsantrasyonda tortu birikmesine neden olur. Bulgularımızın çoğu, önceki araştırmacıların fikirlerini ve raporlarını destekler niteliktedir. Göl suyunun fizikokimyasal analiz sonuçları Tablo 3.2’de verilmiştir.

Tablo 3.2. Göl suyunun fiziko kimyasal analiz bulguları

Parametre Örnekleme Noktaları WHO

Standardı Libya Ülke Standardı S1 S2 S3 pH 8,91 9,88 8,96 6,5-8,5 6,5-8,5 EC (mS cm-1) 291,2 321,0 212,3 1,4 * TDS (g L-1) 199,23 217,42 144,20 1,0 1,0 TA (g L-1_{) 26,5 32,1 15,2 0,12 0,2} TH (g L-1_{) 6,76 3,87 1,40 0,5 0,5} Cl (g L-1_{) 83,13 85,04 66,52 0,25 0,25} Na (g L-1_{) 45,0 47,5 37,5 0,2 0,2} K (g L-1) 6,21 6,42 5,3 * 0,4 *: Değer belirtilmemiş.