ETKĐNLĐĞĐN MAKSĐMĐZASYONU AÇISINDAN KAMU HASTANELERĐNDE FĐNANSAL PERFORMANS
3.4. Finansal Performansın Arttırılması
Đç ve dış faktörlerin olumlu ya da olumsuz etkisi altındaki hastanelerde finansal performansın arttırabilmek için bir takım çalışmaların yapılması kaçınılmazdır. Bu aşamada yapılması gereken bazı uygulamalar aşağıdaki gibidir.
3.4.1. Etkin Maliyet Kontrolü
Etkin bir maliyet yönetimi ile maliyetlerin kontrol altında tutularak finansal performansın arttırılması sağlanabilir. Maliyet bilgilerini geliştirmek ve etkin maliyet kontrolü, daha rekabetçi hizmet fiyatı uygulama, maliyetleri azaltma ve kontrol etme ile stratejik planlama çabalarını iyileştirmektedir.99
Sağlık bakanlığı hastanelerinde ise maliyet kontrolü özel hastanelere oranla son derece zordur. Bunun en önemli sebebi kamu hastanelerinin üst yönetiminin bakanlık olması ve maliyetlendirme ile fiyatlandırma çalışmaların bakanlık nezdinde yapılmasıdır. Ancak sistemin bu şekilde işlemesi hastane yönetimlerinin sorumluluklarını azaltmamaktadır. Her işletmede olduğu gibi hastanelerde de maliyetleri sürekli düşürecek çalışmaların yapılması gerekmektedir.
99
3.4.2. Strateji Geliştirme
Strateji, işletme ile çevresi arasındaki ilişkileri analiz ederek işletmenin yönünün ve amaçlarının belirlenmesi, bunları gerçekleştirecek faaliyetlerin tespiti ve örgütün yeniden düzenlenerek gerekli kaynakların tahsis edilmesi biçiminde tanımlanmaktadır100 Stratejik yönetim ise işletmelerin yönetim, pazarlama, finansman, insan kaynakları, tedarik ve ar-ge gibi çeşitli fonksiyonları üzerinde yoğunlaşmaktadır.101 Hastane yönetimleri geliştirecekleri stratejilerle finansal performansa olumlu etkide bulunabilirler.
Örneğin, işletmelerde tahsilat süreci mal veya hizmet siparişinin alınmasından başlayıp mal veya hizmet tutarının işletme hesaplarına işlenmesine kadar geçen süreyi kapsar. Bu sürenin azaltılması için nakdin işletmeye giriş süresinin azaltılması demektir. Bu sürenin azaltılması faturaların hızlandırılması gerekmektedir.102 Faturaların daha hızlı hazırlanması nakit girişlerini hızlandırıcı bir özelliğe sahip olduğundan, hastanelerde faturaların hızlandırılması sağlayacak bir stratejinin geliştirilmesi finansal performansı arttırabilecektir.
3.4.3. Pazar Payının Arttırılması
Günümüzde büyük işletmelerin piyasa değerini, işletmelerin sermaye piyasasında işlem gören hisse senedi fiyatları belirlemektedir. Bu fiyatlar işletmelerin kârlılık beklentileri ile doğru orantılı olarak artmakta veya azalmaktadır.103 Çoğu işletme açısından Pazar payının arttırılması işletmenin ana amaçları arasında yer almaktadır. Pazar payının arttırılması ile birlikte piyasada işletmenin itibarı artacak ve özellikle kredi bulma konusunda daha iyi imkanlara sahip olabilecektir. Đşletme 0,01 puan daha düşük bir faiz ile borçlandığında bu durum finansal performansı olumlu etkileyecektir.
100 Ömer Dinçer, Stratejik Yönetim ve Đşletme Politikası, Đz Yayıncılık, Đstanbul, 1994, ss.4-7 101
Nedim Yüzbaşıoğlu, “Đşletmelerde Stratejik Yönetim ve Planlama Açısından Stratejik Maliyet Yönetimi ve
Enstrümanları”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, 2004, s. 389
102 Alper Veli ÇAM, “Đşletmelerde Nakit Yönetimi Stratejilerinin Firma Karlılığı Üzerine Etkisi: Đ.M.KB’de
Bir Uygulama”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006, s.37
103
3.4.4. Fiyatlandırma
Ülkemizdeki sağlık hizmetleri ağırlıklı olarak bir sosyal devlet anlayışı içinde yerine getirilmekte ve bu hizmetlerin önemli bir kısmı da kamu hastanelerince sunulmaktadır. Sosyal devlet anlayışının esas olması sebebiyle, söz konusu hastanelerde fiyatlar maliyete göre değil; Sağlık Bakanlığı’nca belirlenen tarifeye göre oluşturulmaktadır.104
Özel hastanelerin fiyatlandırma olarak müdahale şansı katkı payı oranlarında olmaktadır. Hastalardan alınan katkı payı oranı % 0 ila 25 arasında değişmektedir. Bu durum katkı payını yüksek tutan hastanelerin satış kaybına yol açacak ve finansal performansını olumsuz etkileyecektir. Bunun yanında hastane yönetimi sağlıklı maliyet bilgilerine sahip olduğunda fiyatlandırma konusunda daha etkin kararlar alabilecektir. Bu sebeple fiyatlandırma özel hastaneler açısından bir rekabet aracı olarak kullanılabilmekte iken, kamu hastanelerinin mevcut sağlık sistemi içerisinde böyle bir şansı bulunmamaktadır.
3.4.5. Etkin Nakit Yönetimi
Bir firmanın nakit yönetimi firmanın operasyonel ve finansal başarısı için hayati önem taşımaktadır.105 Nakdin etkin kullanımı iş hayatında başarı ve hayatta kalma açısından bir zorunluluktur.106 Đşletmelerde nakit dengesinin bozulmasının ana nedeni iç nakit akışı ile (tahsilâtlar), dış nakit akışı (ödemeler) arasındaki eş zamanlılık eksikliğinden kaynaklanmaktadır.107 Bu sebeple nakit yönetiminin etkinliği finansal performans açısından önemlidir.
Hastaneler nakit giriş ve çıkışları arasında oluşabilecek olumlu (nakit fazlası) farkı kısa süreli yatırım araçlarında değerlendirerek gelir elde edebilirler. Bir işletme kısa süreli yatırım için stratejileri belirlerken, seçilecek yatırım araçlarından
104
Azzem Özkan, “Hastane Đşletmelerinde Maliyetleme Yaklaşımları”, Uludağ Üniversitesi Đ.Đ.B. Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı:2 , 2003, s. 114
105 I.M, Premachandra, “A Diffusion Approximation Model For Managing Cah Đn Firms: An Alternatif
Approach to The Miller-Orr Model”, European Journal of Operational Research, 2001, s.218
106
Rob REĐDER,“Understanding Effective Cash Management”, The Journal of Corporate Accounting
and Finance, 2005, www.interscience.wiley.com.doı/jcaf.20161 Erişim Tarihi: 10.09.2005
107M. Badell, ve diğerleri, “Modeling Joint Performance of Financial Budgets and Operative Plans in Supply
Chains” Journal of Production Economics, 2005
beklenen getiri doğrultusunda zaman ve risk faktörlerini göz önünde bulundurarak karar vermelidir. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin önemli problemlerinden biri olan enflasyon ve ekonomik koşulların belirsizliği stratejilerin belirlenip, bu doğrultuda kararlar alınmasını oldukça zorlaştırmaktadır.
Nakdin etkenliği açısından ticari kredilerde büyük öneme sahiptir. Ticari krediler, banka kredilerine göre daha kolay elde edilebilir ve esnektirler.108 Bu yüzden hastaneler nakit çıkışlarını yavaşlatıcı bir strateji olarak ticari kredilerden yararlanabilirler. Bunun yanında ticari kredileri her zaman başvurulabilecek bir yöntem olarak algılamak son derece yanlış olacaktır. Bir mal ve hizmet alımında ticari kredi kullanmak, nakit ödemede elde edilecek nakit iskontosundan vazgeçilmesidir. Bu durumda kredili mal alımının maliyeti ile nakit mal alımı maliyeti birbirinden farklı olacaktır. Đşletmeler bu aradaki maliyet farkını, lehlerinde kullanabilirlerse kredili mal veya hizmet alımı bir anlam ifade edecektir.
Günümüzde işletmelerin çoğunluğu borçlarını bilinçli bir şekilde mal ve hizmet satanları darıltmadan olabildiğince geç öderler.109 Tedarikçileri ile arası iyi olan işletmelerin bu durumdan yararlanması kaçınılmaz bir stratejidir.
3.4.6. Dış Kaynak Kullanımı
Birçok işletme, yemekhane, temizlik, kafeterya gibi ikincil hizmetli dışarıdan bir tedarikçiye vererek kalan diğer faaliyetleri kendileri gerçekleştirmektedir. Bu
şekilde ana faaliyet çalışmalarına daha iyi odaklanma fırsatı ortaya çıkmaktadır.110 Günümüzün kompleks organizasyonlarından olan hastaneler daha etkin ve verimli olabilmek için temel yeteneklerine odaklanmalı ve temel yetenekleri dışında kalan hizmetleri bir taşerona yaptırılması verimliği arttıracaktır.111 Hastanelerde özellikle hastaların ve çalışanların yemek ihtiyaçları dış kaynak kullanımı ile rahatlıkla sağlanabilir. Bunun yanında temizlik işleri de dış kaynak kullanımı yöntemi ile taşeron bir firmaya yüklenebilir. Bu ve benzeri durumlarda hastaneler
108 Mehmet Bolak, Đşletme Finansı, Birsen Yayınevi, Đstanbul, 2000, s.221
109 Robert Kolb, , Ricardo J. W, Rodriguez, Finansal Yönetim, Çev: Karacan Ali Đhsan, Sermaye Piyasası
Kurulu Yayın No: 35, Ankara, 1996, s. 72
110 Osman Nuri Özdoğan, “Otel Đşletmelerinde Faaliyet Alanları Açısından Dış Kaynak Kullanımı
(Outsourcing) ve Finansal Performans Üzerine Etkisi” Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Đzmir, 2006, s. 10
111
sadece kendi iyi bildikleri işleri yani sağlık hizmeti sunumuna odaklanacaklardır. Bu durum bir taraftan verimliği arttırırken diğer taraftan büyük ölçüde maliyet tasarrufu sağlayarak finansal performansı arttıracaktır.
Son yıllarda kamu hastanelerinde dış kaynak kullanımı artmaya başlamıştır. Yemek ve temizlik hizmetleri alımında dış kaynak kullanımının artmasının faaliyet giderlerini de düşürmesi beklenmektedir. Bunun yanında bazı hastaneler tetkik cihazlarının yüksek maliyetinden dolayı, tetkik hizmetlerini diğer hastanelerden alabilmektedir. Bu tür bir hizmet alımını da dış kaynak kullanımına örnek olarak gösterebiliriz.
3.4.7. Finansal Performansı Arttırmada Diğer Yöntemler
Yukarıda saydıklarımıza ek olarak, kredi stratejileri, ana faaliyet konusu dışındaki gelirlerin arttırılması, çeşitlendirme yapılması gibi daha birçok strateji finansal performansın arttırılmasında bir araç olarak kullanılabilir. Finansal performansın ölçümünde kullanılan yöntemlerin belirlenmesi ve bu yöntemlerdeki değişkenlerin tespiti finansal performansın arttırılmasında uygulanacak yöntemlere de yön verecektir.