Finansal Kuruluşlarla İlişkiler - Küçük İşletmelerin Finansmana Erişimde Karşılaştığı Sorunlar

BÖLÜM 3 KÜÇÜK İŞLETMELERİN FİNANSMANA ERİŞİM SORUNU VE

3.2 Küçük İşletmelerin Finansmana Erişimde Karşılaştığı Sorunlar

3.2.2 Finansal Kuruluşlarla İlişkiler

Küçük olmaktan kaynaklanan sorunlar, finansal kuruluşlarla olan ilişkilerde de ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlar genel anlamda ölçek ekonomilerinden kaynaklanmaktadır. İşletme ölçeği küçüldükçe talep edilen kredi tutarları da küçülmekte ve birim kredi maliyetleri yükselmektedir.121_{Zira finansal kuruluşlar açısından her kredinin, kredi küçük}

tutarda da olsa bir maliyeti vardır. Bu sebeple, finansal kuruluşlar onlarca hatta yüzlerce

118_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.67-71. 11 Ocak 2015

119_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.67-71. 11 Ocak 2015

120_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.67-71. 11 Ocak 2015

121_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www-}

wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2012/12/13/000356161_2012121301033 2/Rendered/PDF/NonAsciiFileName0.pdf> s.20. 11 Ocak 2015

küçük kredinin maliyetine katlanmak ve çok sayıda küçük işletme ile muhatap olmak yerine, tutar olarak bu kredilerin pek çoğunu tek seferde karşılayacak büyük krediler kullandırmak ister. Finansal kuruluşların büyük ölçekli işletmelere yönelik yüksek, küçük işletmelere yönelik düşük ilgisinin sebebi temelde budur ve bu ilgi işletme ölçeği küçüldükçe daha da azalmaktadır (Müftüoğlu, 2013: 288). Nitekim gelişmiş ve gelişmekte olan 45 ülkeden 91 banka ile gerçekleştirilen bir araştırmada, bankalardan yalnızca %6’sı küçük işletmelerin kredilendirilmesinde talep eksikliğinden bahsetmiştir.122_{Bu sonuç,}

küçük işletme-finansal kuruluş ilişkisindeki düşük yoğunluğun arz kaynaklı, diğer bir deyişle finansal kuruluş kaynaklı olduğunu doğrulamaktadır. Her ne kadar son dönemde, bankacılık sektöründe azalan kar marjları dolayısıyla, kredi hacmini artırmak zorunda kalan bankalar, küçük işletmelere eskiye nazaran daha fazla ilgi gösterseler de bu işletmelere kullandırılan kredilerin toplam kredi tutarı içindeki payı halen yeterli seviyede değildir.

Küçük işletmelerin finansal kuruluşlarla olan ilişkilerinde karşılaşılan diğer önemli bir eksiklik ise bu işletmelerin pek çoğunun ayrı bir finans departmanına ve finans konusunda deneyim sahibi uzman personele sahip olmamasıdır (Müftüoğlu, 2013: 290- 291). Dolayısıyla küçük işletmeler, farklı finansman alternatiflerini değerlendirme, araştırma ve bunlara ulaşma konusunda mahir değildir. Bu özellikleriyle küçük işletmeler finansal kuruluşlara güven telkin edememekte ve bu kuruluşlarca yüksek riskli olarak değerlendirilmektedir. Örneğin bankalar, riskli müşterilerine ya yüksek faiz oranları uygulamakta ya da müşteriler yüksek faiz ödemeye razı olsalar dahi kredi sınırlamasına gitmektedir ki bu büyük ölçekli işletmelerden ziyade küçük işletmeleri olumsuz etkilemektedir.123_{Bankalarla küçük işletmeler arasındaki güven ilişkisinin zayıf olmasında}

söz konusu işletmelerin, finansal anlamda belirgin bir zorluğa düşmeden bankalara kredi başvurusunda bulunmamasının da etkisi bulunmaktadır (Tulgar, 2012). İşletmenin bankayla yalnızca işler kötü giderken iletişime geçmesi bankanın işletmeye güven duymasını engellemekte ve bu durum bankanın işletme taleplerine olumsuz cevap vermesine neden olmaktadır.

122_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www-}

wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2012/12/13/000356161_2012121301033 2/Rendered/PDF/NonAsciiFileName0.pdf> s.20. 11 Ocak 2015

123_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www-}

wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2012/12/13/000356161_2012121301033 2/Rendered/PDF/NonAsciiFileName0.pdf> s.20. 11 Ocak 2015

Küçük işletmelerin bankalarla olan ilişkilerinde küçüklükten kaynaklanan sorunların çözümü, işletmelerin büyüme yolunda atacağı adımlardadır. Ancak finansal kuruluşlardaki küçük işletmelerin riskli oldukları şeklindeki algı ve bu algı sebebiyle küçük işletmelerin finansman kaynaklarına erişememesi veya yüksek maliyetlerle erişmesi sorunu gelişmiş ülkelerde kredi raporlama sistemleriyle aşılmaktadır. Kredi büroları ve kredi sicilleri tarafından yapılan raporlamalar sayesinde, kredi sağlayanlar ile kredi talep edenler arasındaki bilgi asimetrisi ortadan kaldırılmakta, kredi kullananlar disiplin altına alınmakta, uygulanan faiz oranları düşmekte ve kredi riskinin izlenmesi kolaylaşmaktadır.124_{Araştırmalar, gelişmekte olan ülkelerde yeni raporlama sistemlerinin}

uygulanmasıyla birlikte küçük işletmelerce kullanılan kredilerin iki katına çıktığını göstermektedir.125

Kredi büroları ile kredi sicilleri, kredi riskinin azalması ve küçük işletmelerin finansmana erişim imkânlarının artması için, gelişmiş büro ve sicillerde olduğu gibi olabildiğince çok kredi kullanıcısına ilişkin olumlu ve olumsuz finansal geçmişi barındırmalıdır.126_{Ayrıca büroya ya da sicile üye olan bankaların-finansal kuruluşların bu}

sitemlere çevrimiçi ya da karşılıklı olarak sistemlerini entegre ederek ulaşabilmeleri gerekmektedir.127_{Son olarak söz konusu sistemler, yalnızca kredi geçmişini göstermekle}

kalmamalı, kredi sağlayanlara yönelik olarak kredi kullanıcılarını skorlamalıdır.128_Bu

sayede kredi sağlayanlar kredi kullananlara ilişkin daha net değerlendirmeler yapma fırsatı bulacak ve özellikle de küçük işletmelerin finansmana erişim imkânları genişleyecektir.

124_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.71. 11 Ocak 2015

125_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.71-72. 11 Ocak 2015

126_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB14-Full-Report.pdf> s.90-91. 11 Ocak 2015

127_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.73. 11 Ocak 2015

128_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.74. 11 Ocak 2015

Türkiye’de 1995 yılında 11 bankanın ortaklığında kurulan Kredi Kayıt Bürosu129

(KKB) ile 2013 yılının ortasında Türkiye Bankalar Birliği (TBB) bünyesinde faaliyet göstermeye başlayan Risk Merkezi130_{, kredi büroları ve sicillerine örnek teşkil etmektedir.}

KKB verileri, bu sistemlerde bulunması gereken özelliklerden hem olumlu hem olumsuz finansal geçmişi içerme, sistemlerin entegre edilmesi yoluyla finansal kuruluşlara bilgi sağlama gibi özelliklerine sahiptir. Ancak bu verilerde yalnızca gerçek kişilerce yapılan işlemler yer almaktadır.131_{KKB, 2013 yılında kapsamındaki kişiler için kredi notu}

belirlemeye başlamıştır. Bu uygulama kredi sağlayıcılara yönelik skorlama hizmeti olarak değerlendirilebilir.132

Risk Merkezi ise hem gerçek kişiler hem de tüzel kişileri kapsamında barındıran bir kredi sicilidir.133_{Risk Merkezi tarafından üretilen raporlarda çoğunlukla kişilerin olumsuz}

finansal geçmişine yer verilmekte olup, bu raporlar kredi sağlayıcıların hatta reel sektörün elektronik ortamda erişimine açıktır. Risk Merkezi de KKB gibi 2013 yılında ticari kredi notu belirlemeye başlamış olup, bu uygulama da kredi sağlayıcılara yönelik skorlama hizmeti olarak değerlendirilebilir. Türkiye’de kredi büro ve sicil sisteminin gelişimi, gelişmiş ülkelerdeki seyirle uyumludur. Nitekim Doing Business 2015 raporunda bahse konu sistemler üzerinden bilgi edinilmesi konusunda Türkiye’nin notu 8 üzerinden 6 olup bu puan gelişmiş bir ülke olan Japonya’nınki ile aynıdır.134_{Ancak bu sistemler,}

Türkiye’deki kredi kullanıcılarının henüz %63,6’sını kapsamaktadır.135_{Risklerin bertaraf}

edilmesi için bu oran mümkün mertebe %100’e yaklaştırılmalıdır.

129_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www.kkb.com.tr/kkb-hakk%C4%B1nda/kkbyi-}

tan%C4%B1y%C4%B1n/tarih%C3%A7e.aspx> 8 Ocak 2015

130_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www.riskmerkezi.org//tr-TR/hakkinda/5.aspx> 8 Ocak 2015} 131_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www-}

wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2012/12/13/000356161_2012121301033 2/Rendered/PDF/NonAsciiFileName0.pdf> s.29. 11 Ocak 2015

132_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www.kkb.com.tr/kkb-hakk%C4%B1nda/kkbyi-}

tan%C4%B1y%C4%B1n/tarih%C3%A7e.aspx> 8 Ocak 2015

133_{Ayrıntılı bilgi için bkz. <http://www-}

wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2012/12/13/000356161_2012121301033 2/Rendered/PDF/NonAsciiFileName0.pdf> s.29. 11 Ocak 2015

134_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.194, 225. 11 Ocak 2015

135_{Ayrıntılı bilgi için bkz.}

<http://www.doingbusiness.org/~/media/GIAWB/Doing%20Business/Documents/Annual- Reports/English/DB15-Full-Report.pdf> s.225. 11 Ocak 2015

Belgede Küçük işletmelerinin finansmana erişimi ve teminat sicil sistemleri (sayfa 90-94)