Fertesa/Melik Kızı

Hikâyede Temîm Hz. Süleyman’ın cesedinin içinde bulunduğu saraydan çıkar, onun yüzüğünü alır ve yoluna devam eder. Yolda bir saraya daha rast gelir. Sarayın içerisinde birbirinden güzel kadınlar vardır. Bunlar arasında bir kadın en güzelidir ve Temîm onun yanına gider, başından geçenleri kadına anlatır. Daha sonra kadına kim olduğunu sorar. Kadın insanoğlu olduğunu, isminin Fertesa olduğunu ve kendisinin Hz. İsa zamanında yaşamış olan İmrag kızı Ferika’nın kızı olduğunu, babasının melik olduğunu, kendisini kaçıran cinin onu da kaçırdığını söyler. Çok önceleri okuduğu bir kitapta Hz. Muhammed’in son peygamber olarak gönderileceğini ve cinler âlemine onun ümmetinden bir insanın geleceğini ifade ettikten sonra

86

Temîm’e ismini sorar. “Temîmdârî” deyince kadın kelime-i şehȃdet getirir ve dört halifeyi sorarak onların yaşayıp yaşamadıklarını sorar. Daha sonra bu sarayda bulunanların meliki kendisi olduğunu, bunların içerisinde İfrit’in en çok kendisini sevdiğini, onun ölüm haberiyle kendilerinin çok mutlu olduklarını anlatır. Hikâyenin mensur ve manzum nüshalarında bazı farklılıklarla bu durum şöyle anlatılmaktadır:

çoķ müddetdür ol heves ile otururum sen geldiñ adın nedir ve neredensin ve kimiñ ümmetisin eyitdim adım Temįmdür şehrim Medinedür Peyġamberim Ĥażret‐i Muĥammed Śallallāhu Ǿaleyhi vesellemdür eyitdi şimdi Ĥażret‐i Muĥammed Śallallāhu Ǿaleyhi vesellem ĥayatta mıdır eyitdim Ĥaķ civarında eyitdi Ebubekir diri midir didüm yoķ eyitdiǾÖmer ǾOŝman ǾAlį diri midir didüm belį bu cevabları işitdükde barmaķ ķaldırup eyitdi lā ilāhe illallāh Muĥammedur Resūlullāh didi yā Medeni ol Ǿifrit ki öldi Ǿavradın gice saña laŧįfe idüp dut didi işte dutan bu melǾundur ve benim anam ki İmrag kızıdur Ferįķadur Ĥażret‐i Ǿİsa zamanında ķapup bunda getürdi bu yerde vücūda gelmişim eyitdim anan diri midür eyitdi ölmüşdür eyitdim

(AK: 6b‐7a)

Temîm, daha sonra Fertesa’ya kendisine yardımcı olup olamayacağını sorar. Fertesa, Hz. Peygamberin hürmetine kendisini kurtaracağını ifade ederek Temîm’i bir cine teslim edip onu bu gece evüne ulaştırmasını ister.

ey ħātun baña bir medediñ var mıdur eyitdi göñlünü ħoş dut seni Ĥażret‐i Muĥammed ĥürmetine ħalāś ideyim ol Ǿifritiñ yüzügini barmaġıña geçür kimseye virme ve senden anı güc ile daħı alamazlar anıñ bunda çoķ yārenleri var birine diyeyim seni evüñe irişdürsün ol yüzüg sende iken hiçbir Ǿifrit saña zaĥmet viremezler amma evüñe varıcaķ yüzigi baña gönderesin anda ravżaya varıcaķ selāmumı Ebūbekir ǾÖmer ve ǾOŝmān ǾAlįye ve aśĥābeye teblįġ eyle ben didüm ismiñ nedir eyitdi Fertesa bint‐i İsrāil çün ol ħātun bu tedbiri gösterdi Ǿifritin birine çaġırdı elimi eline virdi bunı bu gice evüne irişdir saña emānet yüzügi virir baña getür didi (AK: 6b‐7a)

İÜ nüshasında ise bu durum şu şekilde ifade edilmiştir: Vaśf‐ı ĥālüm aña bir bir söyledüm

87 Yine ol dem ben daħı śordum aña Senüñ aĥvāliñ nedür eyidesin baña

Baña eydür vaśf‐ı ĥālim key işid Bir melikiñ ķızı idim yā yigit

Mā taķaddem kitābunı bir gice Oturup oķur idim ucdan uca

Kitābımda çünkim gördüm resūli Ol dįn‐i İslām yolunuñ uśūli

Birin daħı bu nev ile burda getürür Her birimiz bunca yıldır bunda oturur

Bunlaruñ ulucası benüm yigid

Beni yavlaķ sever idi ol pelįd (İÜ: 25a‐b/899‐910)

4.1.13. Ferîka/İmrag Kızı

Fertesa’nın annesidir. Hz. İsa zamanında ifrit tarafından kaçılıp cinler âlemine götürülmüştür.

“ve benim anam ki İmrag kızıdır Ferįķadur Ĥażret‐i Ǿİsa zamanında ķapup bunda getürdi Bu yerde vücūda gelmişem eyitdim anan diri midür eyitdi ölmüşdür “

(AK: 6b‐7a) 4.1.14. Ammur İbn Abbas

Müslüman cinlerin melikidir. Yılda bir kez kâfir cinlerin adasına gelir, onlarla savaşır. Bir kısmını öldürür, bir kısmını da esir alır.

88 Beni ǾĀmmur ķavmi derler anlara

Beni ǾĀmmur İbn ǾAbbās’dır adı Ol cezįrede mālikdir ol didi

Yılda bir kez gelür ilümüze odurur Birimüzü ķomaz ayaġın durur

Kimimizi helāk eyleyüp gider

Kimimüzi baġlayup esir ider (İÜ: 9 b/312‐315)

4.1.15. Berilȃ

Hikâyede, Temîm’in yolda karşılaştığı, ibadetle meşgul olan ve Hz. İsa zamanından beri orada bulunan bir havari olarak geçmektedir. “Ol Ǿibādet iden ķırġıl ĥavāriyyundur adı Berilā’dır” (AK: 9 a)

4.1.16. Keşiş

Hikâyede Hz. İsa’nın havȃrilerinden olan ve yaklaşık beş yüz yıldır orada yaşayan bir havȃri olarak anılmaktadır. Hikâyede, Temîm keşiş elbisesi giymiş bir kimseye rastlar. Keşiş, Temîm’e buralara insanlardan kimsenin gelmediğini, kendisinin nereden geldiğini ve kim olduğunu sorar. Temîm, başından geçenleri teker teker anlatır. Medine’den geldiğini ve Hz. Muhammed’in arkadaşı olduğunu söyler. Keşiş, Hz. Peygamberin yaşayıp yaşamadığını sorar. Temîm, vefat ettiğini söyleyince Keşiş, bir âh çekerek düşer bayılır. Temîm, Keşişe Hz. Peygamberi nereden bildiğini sorunca Keşiş, Hz. İsa’nın kendilerine haber verdiğini, Hz. Muhammed’in vasıflarının kendi kitaplarında yazılı olduğunu anlatır.

İçeriden çıķa geldi bir ķoca Giydüğü keşiş donı uçdan uca

Ol ķoca keşiş yüzüni görürem Gelürem ķatına selām virürem

89 Çünki benüm selāmumı ol alur

Dönüben baña suāl ķılur

Yā yigit der neredendür gelişiñ Bu ıssızlıķ yazıda nedür işiñ

Bunda ādem geldigi yoķdur daħı Seni bunda kim getürdi ey aħı

Vaśf‐ı ĥālüm aña bir bir söyledüm Her ne kim gördüm ise şerĥ eyledüm

Ana didüm Medįne şehrim durur Ol Muĥammed Muśŧafā yārimdürür

Keşiş eydür Muśŧafānıñ ĥāli ne Diri midür ol henüz aĥvāli ne

Ben aña eydürem sen ol beķā

Bil Muĥammed teslįm olmuşdur Ĥaķķa

Keşiş anı işidicek āh ider Yire düşer Ǿaķlı başından gider

Yine Ǿaķlı gelicek ŧurdı uru Yine andan bir ħaber śordum uru

Ne bülürsün sen didüm Muĥammedi Ol iki cihān güneşi Aĥmedi

90 Oķumuşuz evśāfını adını

Anın içün bilür olduķ biz anı Ǿİsî bize maǾlūm itdi anı

Yine didüm keşįşe andan ey yār Ne ķavimdensin baña virgil ħaber

Keşiş eydür ben ĥavāriyyundanam Ol Ǿİsā peyġamberiñ yāri benem

Ol zaman kim ǾĮsa çıķdı göge Bir çalabıñ ismini öge öge

Müfsid oldı çün ħalāyıķ görürem MaǾzūl olup içlerinde yürürem

Gelüben bu edāda ķıldım ķarār Ħayli müddetdür ki bundayım ey yār

Yine didüm idiviriñ siz bize

Ne ķadardur bunda durursun digil bize

Didi beş yüz yıl bir sāǾatdurur Kim duǾācıñ buracıķda oturur

Gice gündüz dilegüm budur benüm

Ĥaķ resūlüne fedā olsun canum (İÜ: 16b‐17a/570‐591) 4.1.17. Bevvâb/Kapıcı

Hikâyede Müslüman cinlerin meliki Temîm’i evüne götürmesi için bir cini görevlendirmek ister. Bu cini zindandan çıkarma görevüni ise kapıcıya verir.

91 Döndi eydür ol ķapucıya yüri

Ol Medįne cinnįlerün al beri

Cinlerüñ büyügün getür baña Ĥacetüm vardur benüm bitür baña Gördi bevvāb ulu divler alur Pādişāhıñ ķatına girü gelür

Geldi sulŧāna ħizmet ķıldılar

Ŧapu ķıldılar bellerin iki ķat ķıldılar (B: 17b/419‐422)

4.1.18. Kadın/Avrat

Temîm, hikȃyede gün boyunca aç, susuz olarak yürür ve bir derede çok güzel bir kadın görür. Yanına gidip selam verir fakat kadın onun selamını almaz. Temîm bu duruma bir anlam veremez ve yoluna devam eder.

Yalıñuz bir gün bir gice yürürem Bir dereye yolum irdi görürem

Anda bir Ǿavrat aya beñzer yüzi Hulle giymiş ĥūriye beñzer özi

Geldim anuñ ķatına virdim selām

Ne Ǿaleyke aldı ne ħod söyler kelam (B: 37b‐ 38b/947‐949)

4.1.19. Koca

Hikâyede Temîm üç gün üç gece yürümeye devam eder ve bir meşeliğe rast gelir. Çeşit çeşit çiçeklerle dolu ve içersinde pek çok aslanın bulunduğu bir bahçeye girer. Aslanlar arasında oturan bir koca yani ihtiyar bir adama rastlar. Yanına gidip selam verir, Koca onun selamını alıp Temîm’e nerden gelip nereye gittiğini sorar. Temîm başından geçenleri teker teker anlatır. İhtiyar, ona şaşılacak şeyler yaşadığını ancak yolunun çok az kaldığını söylerek ona yol gösterir.

92 Gitdüm andan geçdim üç gün üç gice Bilmezem ĥalüm aĥvālüm nice

Yalıñuz ķayġu ile ben yürürem Bir meşeye irdi yolum görürem

Ħoş çayır çemen sünbül zaǾferān Dört yana dökülür āb‐ı revān

Ŧolu arślan mişede ucdan uca Oturur ortalarında bir ķoca

Geldüm anuñ ķatına virdim selām Selāmumı alur çünki yā imām

Döndi eydür yā yigit ĥāliñ nedür Gelişiñ nireden aĥvāliñ nedür

Vaśf‐ı ĥālim bir bir söyledüm aña İşidicek sözümi ķıldı ŧaña

Döndi eydür ki Ǿaceb olmış ĥālüñ Nice vāķıǾalara düşmüş yoluñ

Yaķın oldı yoluñuz imdi yürį

Geçdim andan işüme gitdüm gerü (B: 37b‐38b/950‐959)