Fen Çalışmalarının İçeriği

2.2.1. Yaşam Bilimi (Ekoloji):

Yaşam Bilimi; duyuların keşfiyle birlikte, bitki ve hayvan gibi canlı varlıkların ve çevrede bir nesne olarak bulunan cansız varlıkların, organizmaların özelliklerinin, organizmaların yaşam döngüsünün, organizmalar ve içinde bulundukları ortamların araştırılması ve organizmalar ve nesnelerin sınıflandırılmasını kapsar (Kandır vd.,

2010: 70). Canlılar çocuklara daha somut yaşantılarla karşılaştırma ve sınıflandırma, uzun süreli gözlem ve araştırma fırsatı sağlarlar (Brunton ve Thornton, 2010: 49). Örneğin çocuklardan farklı dergi ve gazetelerdeki hayvan resimlerini toplamalarını istenip, çocukların, canlıların özellikleri konusunda fikir edinmelerini sağlanabilir. Bu resimlerle çocukların pek çok bilgi edinmesi sağlanabilir. Farklı resimlerle kuşların yem bulmak için özel gagaları olduğu, yırtıcı hayvanların güçlü çeneleri, keskin tırnakları ve pençeleri olduğu, soğuk iklimlerde yaşayan hayvanların geniş ve tüylü pençeleri olduğu fark etmeleri sağlanabilir ve bu farklılık sorgulanarak adaptasyon kavramı çocuklarda kazandırılabilir (Ticotsky, 2006: 17). Çünkü çocuklar gözlemlerinde canlıların özelliklerini düşünür, tartışır ve ölçerler. Ayrıca tohum ekmek ve gelişim sürecini incelemek, farklı bitkilerin gelişim süreçlerini gözlemlemek, sınıf içerisinde herhangi bir canlı hayvan bulundurulması çocukların canlıları anlamasına ve farklı düşünceler geliştirmesine yardımcı olur (Uyanık Balat, 2010: 4).

Sınıf ortamında canlı bir varlığın bakımının üstlenilmesi ve ona dair çalışmaların yapılması çocukların yaşayan diğer canlılara karşı saygı duyması ve diğer canlıların günlük gereksinimlerini öğrenmesi için iyi bir yoldur. Çocuklar canlı bir varlığın bakımını üstlendiklerinde; çocuklarda çevreye karşı duyarlı olma hissi uyanmakta ve etraflarındaki canlılara karşı sorumluluk duygusu gelişmektedir (Charlesworth ve Lind, 2012: 458).

2.2.2. Fizik Bilimi:

Fizik Bilimi nesne ve materyaller, enerji, ısı, ışık, hareket, mıknatıslar, ağırlık, renklerin oluşumu gibi konuları içermektedir. Fizik bilimi çocukların güneş, yıldızlar ve gezegenlerin farkına varmasına yardımcı olur. Fizikle ilgili bilim etkinlikleri nesnelerin benzerlik ve farklılıklara göre sınıflandırılmasını, nesneleri belirli özelliklere göre eşleştirmeyi, nesnelerdeki fiziksel değişimlerle ilgili

Hayatımız bilimle ilgili birçok kavram ve kuraldan etkilenir. Sabunun küvette yüzmesi, mutfakta konserve açacağının kullanılması vb. günlük hayatta yapılan basit bilimsel deneylerdir ve bunların hepsi fiziksel bilimin hayatımızı düzenlediğini vurgulamaktadır (Fredericks,1998: 3). Örneğin çocuklarla ısı ve elektriğin varlıkları nasıl değiştirdiğiyle ilgili etkinliklerle farklı deneyimler sağlanabilir. Yemek pişirme aktiviteleri sırasında ısının; eritmede, kaynatmada ve pişirmede nasıl kullanıldığı çocuklara gösterilebilir (Şahin, 2000: 18–19). Öğretmen çocukları parka çıkardığında tahterevalliye binerlerken tahterevallinin ortasına yakın bir yere oturduklarında ne olduğunu ya da ortadan uzaklaştıkça dengenin nasıl değiştiğini sorarak çocukların denge kavramını öğrenmesini sağlayabilir (Şahin, 2000: 20). Düzenlenmiş bir blok köşesinde kuleler yapılması, blokların farklı yollarla hareket ettirilmesi, dengede kalması ya da devrilmesi gibi birçok şey çocukların hareket ve kuvveti anlamasını sağlayabilir. Öğretmen çocuklara ‘Blokların neden yere düştü?, ‘Bloklar çok yüksek olduğu halde neden yere

düşmüyor?’ ya da ‘Bloklarını ayakta kalması için önemli olan nedir?’ gibi sorular

sorarak çocukların dikkatini çekerek öğrenmesini sağlayabilir (Worth ve Grollman, 2003).

Bir diğer yandan çocuklar da günlük hayatlarında farklı yollarla fiziksel bilimle ilgili etkinlikler içinde yer almaktadırlar. Çocukların uygun oyuncaklarla kurduğu oyunlar çocukların ağırlık, yer çekimi, hacim, güç vb. farklı konularda ön bilgi sahibi olmalarını ve farkındalık oluşturmalarını sağlar (Uyanık Balat, 2010: 4).

2.2.3. Dünya ve Uzay Bilimi:

Uzay Bilimi her zaman çok heyecan vericidir. Evren, uydular, yıldızlar, meteorlar her zaman insanların ilgisini çekmiş ve insanlar her zaman uzayda neler olduğundan merak etmiş; teleskoplarla, gözlem evleriyle ve çeşitli araştırmalarla evrenin gizemini anlamaya çalışmışlardır (Fredericks, 1998:3). Dünya ve Uzay Bilimi doğal çevrenin keşfiyle ilgilidir. Doğa olayları (mevsimler, deprem,

gökkuşağı vb.), doğal materyaller (kum,su,çamur vb.), güneş, ay, yıldızlar,bulutlar,gece-gündüz oluşumu, hava, su ,kara, kaya ve mineraller bu kapsamda ele alınabilecek bilim konularıdır (Genç Kumtepe, 2011a: 145; Kandır vd., 2010: 69).

Uzay ile ilgili kavramlar günümüzde çocukların en sık karşılaştığı kavramlardır. Çocuklar uzayla ilgili konularla iç içedirler. Açık alanlarda yürüdüklerinde uzayı fark ederler. Evrenin çok büyük olduğunu tecrübeleri ile öğrenirler. Bir çocuk farklı yerler gördükçe dünyanın dolayısı ile uzayın büyüklüğünü anlamaya başlar. Dört beş yaşlarındaki çocuklar gökyüzünde giden uçakları, ayı, yıldızları, güneşi ve bulutları gözlemleyerek evreni tanımaya başlar (Şahin, 2000: 18).

Çocukların uzayla ilgili ilk öğrendiği kavramlar gökyüzü, güneş ve aydır. Gece ve gündüz kavramları, yıldızlar ve mevsimsel değişimler vb. birçok doğa olayı çocuklar için gözlemlenebilir doğa konularıdır (Genç Kumtepe, 2011a: 145). Örneğin çocuklar gecenin gündüzü, gündüzün geceyi takip ettiğinin farkındadırlar. Gündüz ve gece vakti yaptıkları etkinliklerle bu ikisinin ayırımına rahatlıkla ulaşabilirler (Payne, 2008: 301). Bu sayede çocuklar zaman kavramının da farkına varırlar. Zaman kavramı soyut kavram olduğu için okul öncesi çocukları tarafından diğer kavramlara göre daha zor kazanılır. Çocuk soyut bilgiyi somutlaştırarak öğrenmeye çalışır. Çocuk zihinsel gelişim sürecinden zaman kavramlarını bilgi olarak öğrenir fakat kavramsal olarak bunun farkına varamazlar (Kol, 2010:895). Zaman kavramı, çocuğun günlük hayatından örneklerle verildiğinde daha kolay öğretilebilir. Bu sayede çocuklar, ne yaptıklarını, yaptıkları işten önceki hazırlıklarını ve işin sonucunu değerlendirebilirler (Şahin, 2000: 18). Bu konu kapsamında, çocuklara gündüz ve gece kavramları ve bu zaman dilimlerinde gökyüzünde neler görecekleri anlatılabilir. Mevsimler değişikler ve evrende meydana gelen değişiklikler hakkında çocuklara gözlem yapma fırsatı sağlanabilir (Genç Kumtepe, 2011b: 237). Gece gökyüzünde nelerin olduğu, gündüz gökyüzünde nelerin olduğu çocukların rahatlıkla gözlemleyebileceği olaylardır

kaydedebilirler. Rüzgarlı bir havada rüzgarın yönünü bulabilirler. Su ve kum oyunlarıyla dünya yüzeyi hakkında bilgi sahibi olabilirler (Uyanık Balat, 2010: 4). Bu fen alanı, canlılar dünyası alanında olduğu gibi çocuklarda çevre bilincinin geliştirilip, bunun yaşam biçimi şekline dönüştürülmesinde önemli bir basamaktır (Genç Kumtepe, 2011a: 145).