Federal Devlet Yapısı

Meksika Anayasası’nın 40. maddesine göre; Meksika Birleşik Devletleri, Meksika halkının iradesiyle kendi içişlerinde her konuda serbest ve egemen olan fakat anayasada düzenlenen hükümlere göre federasyon olarak birleşmiş federe devletlerden oluşan ve

605 _{Mizrahi, Mexico: Decentralizaion From Above, sf. 138}

606 _{Grindle, Going Local, Decentralization, Democratization and The Promise of Good Governance, sf. 25} 607 _{Faletti, Decentralization and Subnational Politics in Latin America, sf. 191}

608 _{Grindle, Going Local, Decentralization, Democratization and The Promise of Good Governance, sf. 29 ; Rio, Decentralization and} Democratic Governance in Mexico, sf. 172-173 ; Ward, Peter M./ Rodriguez, Victoria E., "New Federalism, Intra-Governmental Relations and Co-Governance in Mexico", Journal of Latin America Studies, Vol.31 (No.3),1999, sf. 683

609 _{Mizrahi, Mexico: Decentralizaion From Above, sf. 146-152}

610 _{Gonzalez, Fabian/ Ochoa, Juan José,"Mexico A Case of Limited Deccentralization", Ed. Gustavo Gordillo de Anda Krister Andersson, Frank}

van Laerhoven(der.), Local Governments and Rural Development Comparing Lessons from Brazil, Chile, Mexico and Peru, The University of Arizona Press, Tucson 2009, sf. 91

140

demokratik, laik, federal, cumhuriyetçi ilkelere sahip bir devlettir612. Ayrıca Meksika Anayasası’nın 41. maddesine göre, egemenlik, federal devlet ve federe devletler tarafından federal anayasada ve federe devletlerin anayasalarında düzenlenen kendi yetki alanları içinde ve kendi yetkileriyle kullanılır. Bu maddeyle çift egemenlik kabul edilmiştir, federe devletler egemenliklerini kendi coğrafi sınırları içinde kullanırlar613_{. Meksika’nın başkenti olan ve} Federal Bölge olan Meksiko Şehri’nin statüsü federe devletlere benzerdir614_{. Federal yasama} organını, yürütme organını ve yargı organını kısaca incelemekte fayda görülmektedir.

Federal yasama organı olan Kongre, çift meclisli bir yapıya sahiptir ve Temsilciler Meclisi ve Senato’dan oluşmaktadır. Temsilciler Meclisi seçimleri 3 yılda bir yapılır, Senato seçimleri ise 6 yılda bir yapılmaktadır615_{. Temsilciler Meclisi’nin üye sayısı 500’dür.} Temsilciler Meclisi üyelerinin 300’ü tek milletvekili çıkaran ilçelerden oy çoğunluğu esasına göre, 200’ü ise birden çok milletvekili çıkaran ilçelerden nispi temsil esasına göre seçilir. Senato’nun üye sayısı ise 128’dir. Federe devletler ve Federal Bölge Senato’da temsil edilmektedir. Senatörler doğrudan halkoyuyla seçilirler. Bu kapsamda Meksika’da bulunan 31 federe devlet ve bir federal bölgeden üçer üye Senato’ya seçilir. 32 seçim bölgesinden ilk iki üyelik nispi seçim usulüne göre belirlenir, üçüncü üyelik ise en güçlü azınlık oyuna sahip olana verilir. Kalan diğer üye ise ulusal kapsamda seçim bölgesi işlevi gören listeye göre seçilir616_.

Federal yürütme organını Başkan oluşturmaktadır. Başkan doğrudan halkoyuyla 6 yıllığına seçilir, takip eden seçim döneminde tekrar seçilemez. Başkan’ın gerekli durumlarda yerini dolduracak başkan yardımcısının doğrudan seçilmesine yönelik bir hüküm Meksika Anayasası’nda bulunmaz. Ancak MAY md. 84 ve 85’e göre Kongre gerekli hallerde Başkan’ın yerini dolduracak geçici bir Başkan seçme yetkisine sahiptir617_{. Başkan’ın yetkileri ise;} kanunları yürürlüğe sokmak ve uygulamak; kabine sekreterlerini serbest bir şekilde atamak ve görevden almak; diplomatik temsilcileri görevden almak, maliye denetim çalışanlarını, Anayasa’da ve kanunlarda belirlenenler dışında tüm memurları atamak ve görevden almak, Senato’nun onayıyla kara, hava ve deniz kuvvetleri komutanlarını atamak, Senato’ya Federal Yüksek Mahkeme yargıç adaylarının bulunduğu listeyi iletmek vb. oluşmaktadır (MAY. md.

612 _{Meksiko Ulusal Özerk Üniversitesi ve Meksika Kongresi tarafından resmi olarak İngilizce’ye çevrilmiş 1917 Tarihli Meksika Anayasası,}

İlgili anayasa maddelerine yapılan atıflar için bu metin esas alınacaktır.

https://www2.juridicas.unam.mx/constitucion-reordenada-consolidada/en/vigente (E.T. 13.04.2018)

613 _{Romero, Miguel Acosta, "Mexican Federalism: Conception and Reality", Public Administration Review, Vol. 42 (No. 5),Eylül-Ekim 1982,}

sf. 401

614 _{Graizbord, United Mexican States, sf. 199}

615 _{T.C. Meksiko Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Meksika Ülke Raporu -2013-, sf. 6-7}

616 _{Gonzalez, United Mexican States,sf. 220; Mecek, Meksika Başkanlık Sistemi, sf. 202-203; Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri Siyaset,}

Coğrafya, Kültür(Çev. Bahattin Seçilmişoğlu), sf. 611 ; Oropeza, Manuel Gozalez,"United Mexican States", Ed. Douglas M. Brown Ronald L. Watts, John Kincaid(der.), A Global Dialogue on Federalism Volume II Distribution of Powers and Responsibilities in Federal Countries, McGİll-Queen's University Pres, Québec 2007, sf. 185-186

141

89). Ayrıca, Başkanın partisiyle ilişkisinin devam etmesi, yasama organı üyeliği için partisinin adaylarını ve kendisinden sonraki başkan adayını belirlemesi ve kanun teklif edebilmesi ve veto yetkisi nazara alındığında Meksika Başkanının parlamenter sistemdeki başbakanın ve cumhurbaşkanın yetkilerini kendi üzerinde birleştirdiği görülmektedir. Bu durumda denetleme imkanının bulunmadığı, kontrolsüz güce sahip bir başkandan söz edilebilir618_.

Federal yargının üst düzey mahkemesi Federal Yüksek Mahkemesidir619_{. Federal} Yüksek Mahkeme 11 yüksek hakimden oluşmaktadır. Bu kişiler Başkan’ın Senato’ya sunduğu listeden Senato tarafından seçilirler. Yüksek hakimler, 15 yıllığına görev başına gelirler. Diğer alt düzey federal mahkemelerin hakimleri Federal Yüksek Mahkeme’nin Yargı Konseyi aracılığıyla atanır620_{. Yüksek Federal Mahkemenin en önemli yetkisi federal devlet ile bir} federe devlet veya federal bölge, federal devlet ile bir belediye, federal bölge ve federe devlet, federal yürütme organı ve Kongre, iki federe devlet, federal bölge ve federe devletler, federal bölge ve bir belediye, farklı federe devletlerde bulunan iki belediye arasındaki uyuşmazlıkların ve bir federe devlet ve federe devlete bağlı belediye arasındaki yasalarının veya düzenlemelerinin anayasaya uygunluğuyla ile ilgili, bir federe devlet ve başka bir federe devlete bağlı bir belediye arasındaki genel kanunların anayasaya uygunluğuyla ilgili uyuşmazlıkları çözüme bağlamaktır (MAY. md. 105). Federal Yüksek Mahkeme’nin uyguladığı bu özel dava yoluna “anayasal ihtilaf” ismi verilmektedir. Bu dava yolu daha önceleri federal devlet ve federe devletler arasındaki yetki uyuşmazlıklarını çözmek için kullanılırken, 1994 Anayasa Değişikliğiyle birlikte belediyelerin de bu yolu kullanması düzenlenmiştir621_{. Ayrıca Federal Yüksek Mahkeme, federal mahkemeler ve federe devlet} mahkemeleri arasındaki yetki uyuşmazlıklarını da çözüme bağlamaktadır (MAY. md. 105). Diğer alt düzey federal mahkemeler ise; federal ve federe devlet kanunlarının, belediye yönetmeliklerinin kişilerin haklarını ihlal edip etmediği, federal yasaların federe devletlerin egemenliğini sınırlandırıp sınırlandırmadığı veya gasp edip etmediği ve federe devlet yasalarının federal yetki alanını ihlal edip etmediği ile ilgili uyuşmazlıklar hakkında karar verir622.

618 _{Mecek, Meksika Başkanlık Sistemi , sf. 211-212}

619 _{T.C. Meksiko Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Meksika Ülke Raporu -2013-, sf. 8} 620 _{Gonzalez, United Mexican States, sf. 221}

621 _{Oropeza, United Mexican States, sf. 200} 622 _{Gonzalez, United Mexican States, sf. 221}

142