Fatiha sûresini okuyup bitirince «âmin» demek

8 - Sübhâneke'yi sessiz okumak, eûzü ve besmeleyi sessiz çekmek ve sessiz olarak âmîn demek.

9 - Sağ eli, sol elin üzerine koymak.

10 - Namaz kılan erkeğin ellerini göbeğinin altına, namaz kılan kadının ise ellerini göğsünün üzerine koyması.

11 - Namaz arasındaki tekbirleri getirmek. Keza, tesmi' ve temhidleri söylemek de sünnettir.

12 - Rükû'da dizlerini elleri ile tutmak. Bu esnada parmak­ların birbirlerinden ayrı tutulması da sünnettir.

13 - Rükû'daki teşbihleri söylemek.

14 - Secdelerdeki teşbihleri söylemek.

15 - Namaz kılan erkeğin her iki ka'dede sol ayağını döşeyip onun üzerine oturması ve sağ ayağını dikip onun parmakları­nı kıbleye döndürmesi.

16 - Namaz kılan kadının, her iki ka'dede de ayaklarını sağ tarafa çıkararak, onların üzerine oturması.

17 - Son oturuşta teşehhüdden (et-Tahiyyat-ı okuduktan) sonra salevât duasını okumak, 18 - Namazın sonunda Kur'an lafızlarına benziyen lafızla-la ve me'sûr dualarla duâ etmek.

19 - et-Tahiyat'da iki şehâdetin zikri esnasında, bazı riva­yetlere göre, işaret parmağı ile işaret etmektir. Nitekim bu hu­susun «Namazın Sıhhati Bölümü»hde zikri geçmişti.

Bazıları: «Farz olan namazların sonraki iki rek'atlerinde fa­tiha okumak sünnettir,» demişlerdir. Zahir rivayet de böyledir. Bazıları buna «vâcib», bazıları ise «müstehab» demişlerdir.

Bazıları da : «Selâmdan selâm lafzı ile çıkmak sünnettir.» de­mişlerdir. Fakat sahih olan bunun vâcib' olduğudur. Bazı âlimler de : «Sağ tarafa selâm vermek vâcib, sol tarafa selâm vermek sün­nettir.» demişlerdir. Bu hususta sahili olan : Her iki tarafa selâm

vermek de vâcibdir.

Burada sünnet olarak zikredilenlerin dışında kalan, «Nama­zın Sıfatı Bölümü»nde sayılan; farz ve vâcib olmayan şeylerin ekserisi namazın edebleridir. [185]

Nafile Namazlar Beş Vakit Namazla Kîlınan Sünnetler Nevâül, nafile kelimesinin çoğuludur; nafileler demektir.

Nafile ise: Lügatte ziyade, fazla demektir, istilanda ise, farz ve­ya vacip olmayan ibâdete nafile denir.

Bu durumda nafile; sünnet, müstehab ve belli bir vakit ol­mayan tetayvu' ibâdetleri içine alır.

Sabah namazından önce iki rek'at sünnet vardır. Bu iki rek'at, müekked sünnetlerin en kuvvetli sidir.

Hatta İmâm-ı A'zam (R.A.) «Sabah namazının sünnetini, bir özrü olmadan oturduğu yerde kılmak caiz değildir.» demiştir.

Sabah namazından sonra, en kuvvetli olan süruıet, akşam namazından sonra kılman iki rek'at sünnettir.

Bundan sonra ise, öğle namazından sonra olan sünnettir. Sonra yatsı namazından sonraki sünnettir. Sonra, öğle namazından önce olan sünnettir.

Fakat, en sahih olan kavil şudur: Öğle namazmdan önceki sünnet, sabah namazından sonra en çok te'kidli olan sünnettir. Geri kalanlar ise, zikrettiğimiz tertib üzere, sıralanırlar.

Öğle namazından önce kılman sünnet dört sonra kılman sünnet ise iki rek'attir.

İkindinin farzından önceki sünnet dört rek'attir. Fakat namaz kılan kimse, dilerse bunu iki rek'at olarak da kılabilir, bu da caizdir. İkindinin sünneti müstehabdrr, müekked değildir.

Akşam namazından sonra kılınan sünnet, iki rek'attir.

Yatsıdan önceki sünnet ise, dört rek'attir. Bunu iki kılmak da caizdir. Bu dört rek'atlik sünnet de müstehâbdır.

Ratsı namazından sonra da dört rek'at kılmak müstehabmüstır.

Kezât Öğle namazının farzından sonra da dört rek'at kıl mak müstehabtır. Çünkü Peygamber (S.A.V) Efendimiz

«Kim eğle namazının farzından Önce dört rek'at.ve bu farzdan sonra da -yine- dört rek'at namazı kılmaya devam ederse, Allahu Teâlâ onu cehennem ateşine haram kılar.» buyur­muşlardır.

Öğle namazından sonra kılınacak bu dört rek'at namazı bir selârn. ile veya üci selâm ile kılınması caizdir. Fakat bir selâm­la kılınması, ittifakla daha efdaldir.

Yatsıdan sonraki dört rek'atinde bir selâmla kılınması, İmâm-ı A'zam (R.A.) 'ya göre efdaldir. İmâmeyn'e göre ise, bu na­mazın iki selâmla kılınması aaha efdaldir.

Akşam namazından sonra-altı. rek'at namaz, kılma! tehabdır.

?akat, akşamdan sonraki altı rek'aüe öğleden ve yatsı­dan sonraki dörder rek'atin, bu namazlardan sonra bulunan sün-net-i müekkedelerle birlikte mi yoksa onlardan avrı olarak mı al­tı veya dörder rek'at oldukları konusunda ihtilâf edilmiştir. Zâ-hirolan; bunların müekked sünnetlerle dört veya altı rek'at ol­masıdır,"

Güm'a namazından önce de sonra da dörder rekat sün­net vardır.

İinâm Ebû Yusuf: (R.A,) 'ya. göre, cum'adan sonra altı rekat sünnet vardır. Efdal olan, ihtilâfdan kurtulmak için dört rek'-ati kıldıktan sonra ayrıca ikirek'at daha kılmaktır. [186]

Nâiile Namazlarla İlgili Bazı Feri Mes'eleler

Bir kimse, sabah namazının sünnetini veya diğer müeıv-sünâetlerden oirini terk ederse, bazıları : «Günahkâr olur.» olan günahkâr olmamasıdır.

Fakat, o kimse sevabınllerecelennden mahrum olur. Ve müstehak olur.

bi ihtilaf, zikredilen sünnetlerin hakikâtlerini kabul edip onlara ıfcanan kimseler hakkındadır; Fakat, herhangi bir kimseonlara inanan bu sünnetleri hafife alarak, onları terk ederse Râfır olur. [187]

Kuşluk Namazı

Kuşluk namazının miktarı hakkında, ıkı rekatten on iki rek'ate varıncaya kadar hadis-i şerifler rivayet olunmuştur. Bu durumda, kuşluk namazını on iki rek'at kılmak müstehabtır.

Ebû Zerr Cradiyallahü Teâlâ anh) 'den şöyle rivayet olunmuş Ebû Zerr (radiyallahü Teâlâ anh)

«Yâ Resûlallah, bana bir tavsiyede bulun. Ben de onu işi­teyim ve onunla amel edeyim.» deyince, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz :

Yâ Ebû Zerr, eğer kuşluk namazını iki rek'at kılarsan ga­fillerden olmazsın. Eğer dört rek'at kılarsan âbidlerden olursun. Eğer altı rek'at kılarsan, o gün sana günâh ulaşmaz. Eğer sekiz rek'at kılarsan kânitlerden (ibâdet vazifesini yerine getirenler­den) olursun. Eğer on revat kılarsan Hak Teâlâ sana cennetde bir ev bina eder.» buyurmuşlardır.

Bir başka hadis-i şeriflerinde de Peygamber (S.A.V.) Efendi­mizin şöyle buyurduğu rivayet olunmuştur :

«Bir kimse kuşluk namazını on iki rek'at olarak kılarsa, AHahu Teâlâ, o kimseye cennette altından bir köşk bina eder.»

Kuşluk namazının vakti, güneşin yükselmeye başlamasın­dan, zeval vaktinin öncesine kadardır. Kuşluk namazının muhtar olan vakti ise, gündüzün dörtte birinin geçmiş olduğu vakittir. [188]

Diğer Bâzı Mes'eleler

Gece Veya gündüz vakitlerinde kılman mutlak tetavvu'da efdal olan, bir ifti.tâh tekbîri ve bir selâm ile dört rek'at kılmaktır. Bu İmâm-ı A'zam (R.A.) 'ya göredir. İmâmeyn'e göre ise efdâl olan, gece namazında bir iftitâh tekbîri ile iki rek'at kılmaktır.

Gece kılman tetavvu'larda bir selâm ile sekiz rek'atten fazla, gündüz tetavvu'larında ise bir selâmda dört rek'atten fazla namaz kılmak Hanefi imamlarının ittifakı îte mekruhtur.

Bir kimse nafile bir namaza veya nafile bir oruca başla­yıp, sonra onlar bozsa, Hanefî İmamlarına ve İmâm Mâlik'e göre bunları kaza eder.

Bir kimse dört rek'at.kılmak niyyeti ile nafile bir namaza başlar fakat henüz iki rek'atini tamamlamadan bu namazı bozar­sa, sadece iki. rek'ati kaza etmesi lâzımdır. Bu rivayet îmâm-ı A'zam (R.A.) ve İmâm Muhammed (R.A.) 'e göredir. İmâm Ebû Yûsuf (R.A.) 'dan gelen bir rivayette de, bu durumda dört rek'at kaza etmek lâzımdır.

Fakat bu durumda, ilk iki rek'ati tamamladıktan sonra namazı bozarsa, eğer üçüncü rek'ate kalkmadan bozmuşsa. İmânvı A'zam (R.A.)'a göre bir şefe' (iki rek'at) kaza etmesi lâ­zımdır. Bu durumda İmâmeyn'e göre ise, hiç bir şey kaza etmesi lâzım gelmez.

Fakat namazı, üçüncü rek'ate kalktıktan sonra bozmuş­sa, ittifakla bir şefe' (iki rek'at) kaza etmesi lâzım -gelir.

Zikredilen bu hüküm, yani dört rek'at niyyeti ile başla diktan sonra, namazı bozarak, iki rek'atin kaza edilmesinin lâ-zıiri gelmesi, revâtib olan sünnetlerin dışında kalan nafileler hak­kındadır. İkindinin ve yatsının dört rek'atli sünnetleri gibi...

Revâtib sünnetlerden öğleden önceki dört rek'at, cum'a-dan önceki ve sonraki dör.derrek'at sünnetleri kılmaya başlayıp, sonra ilk iki rek'atte veya sonraki iki rek'atte, bu namazı bozsa, ittifakla yine dört rek'at olarak kaza etmesi lâzımdır. Çünkü bun­ların meşrûiyyeti, bir selâmlık dört rek'at kılmaktadır.

Bu sebeplerden dolayıdır ki, bu namazlarda birinci ka'de-de teşehhüdden sonra salavât duası okunmaz ve üçüncü rek'ate kalkılınca da «sübhâneke»

okunmaz. Çünkü, bunların dört rek'at-lerinin tamamı tek bir namazdır.

Bir kimse sünnet veya sünnet olmayan dört rekatli bir nafile namazı kılmaya başlayıp, birinci ka'deyi terk ederse, bu durumda İmâm Muhammed (R.A.) ve İmâm Zûfer (R.A.)'e gö­re, o namaz fâsid olur. Çünkü onlara göre, nafilelerin her iki rek'ati bir namaz olduğu için, birinci ka'de nafilelerde farz olur. O kimse de farzı terketmiş olur ve farzı terketmiş olduğu için de namazı fâsid olur.

Bu durumda, İmâm Muhammed (R.A.) ve İmâm Zûfer göre, o imse önceki iki rek'ati kaza eder; sonraki iki rek'ati kaza etmez. Çünkü, bunlar sahih olmuş olur.

İmânvı A'zam (B.A.) ile İmâm Ebû Yûsuf (R.A.)a göre ise, bu durumda o kimsenin namazı fâsid olmadığı için, hiç bir şeyi kaza etmesi lâzım gelmez.

Nafile namazlarda, her iki rek'at tam bir namaz olduğu için, çok rek'atli nafilelerde iki rek'ati ifsâd eden kimse, ancak o ifsâd ettiği iki rek'ati keza eder. Yoksa, o iki rek'atten önce ve­ya sonra kılmış olduğu ve ifsâd, olmayanlardan hiç bir şeyi kaza

Ancak, bir kimse dört rek'at nafile kılmaya niyet eder,.-başlar ve ilk oturuştan önce namazı ifsâd ederse, İmâm Ebû.Yûsuf (R.A)'a göre, dört rek'ati kaza etmesinin lâzım daha; önce zikrolunmuştu. [189]

Kıraatin Terkedilmiş Olduğu Nâfle Nâmazlaîi

Sekizle lakablanan nıes'eleye gelince': Bir kimse dörtrek'atli bir nafile kılsa, fakat onun tamamında veya bazi rek'atlerinde kıraati terketmiş olsa, bu durumda sekil şekil söz konusuolur. .

Bu mes'ele hakkında Kanefi İmamları arasında bulunan , yine onların arasında, ihtilâf konusu olan bir ;kâideden do­layıdır.

İhtilâf konusu olan kaide şudur : Nafilelerin iki' rek^atinde kı­raati terketraek, İmâm Muhammed iftitâh tekbîri­nin batıl olmasını icâb ettirir. Bu durumda Ö'na göre, kıraati terkeden o kimsenin ikinci iki rek'ate başlaması sahih;oünaz. Bu:. durumda eğer ikinci şefe'i (yani iMncfcikE rek'at) ifsact eclerse,' İmâm Muhammed (R.A.)'e göre, o kimseye kâza lâzıtı olmaz.

Fakat İmâm Ebû Yûsuf (R.A.)a göre, bu ktms; terk etmesi, if titâh tekbîrinin bâtıl olmasını îcâ-b ettiKtnfzt Ancaİü edâsmm fâsid olmasını icâb ettirir, Bunun için, ikinci refe'ate başlaması sahih olur. İkinci iki rek'ati ifsâd ederse, "ona-kâza lâzım olur.

Bu hususta Imâm-ı A'zam (R.A.) 'ra kavli ise : Eğer. bu tûınse

kıraati, o nafile namazın iki rek'atinde de terk ederse, İmâm. Mu­hammed (R.A.) 'in kavli gibidir. Eğer, yalnız bir rek'atte kıraati terketmişse, Ebû Yûsuf (R.A.) kavli gibidir[190]

Nafilede Kıraati Terketmekten Doğan 15 Mes'ele

Bu mes'ele, Hidâye ve diğer kitablarda sekiz şekil üzere zikr-oîunmuştur. Fakat, bu mes'ele on altı şekle baliğ olmuştur. Bu on altı şeklin sâdece birinde kaza lâzım olmaz. Kalan o beş şekli, imamlar arasında bulunan mezkûr kaide üzerine bina edilmiştir;

Kaza lâzım olmayan şekil, bütün rek'atierinde Kur1 nandir.

Kalan on beş şekil şunlardır :

1) Dört rek'atm, hepsinde kıraati terk ederse, iki rek'atiriî kaza etmesi lâzım gelir. Fakat, İmâm Ebû Yûsuf (R.A.)'a göre,, döfdühü de kaza etmesi lâzım gelir.

2) Kıraati sadece birinci rek'atte terk ederse, dört rek'ati de kaza eder. İmâm Muhammed (R.A.)'e göre, iki rek'ati kaza eder.

3) Sâdece ikinci rek'atte kıraat ederse, hüküm ikinci şekil­deki gibidir.