Farklı problem tipleri

Bu kapsamda, bazı tipteki problemlere yönelik çözümlerin tasarlanması ve uygulanması gerek değişkenlerin fazlalıkları gerekse problemin boyutu gibi sebeplerden dolayı büyük zorluklar içerir. Yazılım sistemlerinin en basit şekli fonksiyonel olarak yapılandırılanlarıdır. Bunlar, bir girdiyi alır onu belli bir fonksiyon dâhilinde hesaplamaya tabi tutar ve çıktı olarak belli bir sonuç verirler. Derleyiciler fonksiyonel sistemlere verilebilecek en güzel örneklerden biridir.

Buna karşın çevresi ile sürekli bir etkileşimi devam ettiren reaktif sistemlerin tasarımı ve doğru olarak uygulanması doğal olarak daha zordur. Süreç kontrol sistemleri, bilgisayar işletim sistemleri ve bilgisayar ağ yönetim sistemleri en bilinen reaktif sistemler arasında yer almaktadır. Tüm bu sistemlerde uzun süreli olarak bağımsız işlem yürütecek bir bilgisayar sistemine ihtiyaç duyulmaktadır. Uzun bir süre boyunca reaktif sistemlerin tasarlanıp uygulamaya geçirilebilecek en karmaşık sistemler olduğu düşünülmüştür [90]. Bu nedenle de reaktif sistemlerdeki

karmaşıklığı yönetebilecek yazılım araçları, programlama dilleri ve yöntemler geliştirilmesine yoğun bir emek harcanmış, ancak, başarı sınırlı kalmıştır. Sonuç olarak bazı reaktif sistemler için uzmanlaşmış yazılımlar bile yetersiz kalmakta ve yeni tekniklere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sistemler:

- Açık sistemler

- Karmaşık (kompleks) sistemler ve - Hazır Bilgisayar Sistemleridir.

3.10.1.1. Açık Sistemler

Sistem yapısının dinamik değişim yeteneğine sahip olduğu sistemlere Dinamik Sistemler denir. Bu tür sistemlerin ana karakteristikleri arasında; bileşenlerinin ayrıntılı olarak tanınması, zaman içinde değişime açık olmaları ile heterojen yapılı olmaları sayılabilir (Başka bir ifadeyle farklı kişilerce, farklı zamanlarda ve farklı yazılım yöntem ve teknikleri kullanılarak uygulama yapılabilmektedirler.).

Tanımlanan ortamlarda çalışabilecek bilgisayar uygulamaları kullanıcılar tarafından yoğun bir biçimde talep edilmektedir. Açık yazılım sistemleri için bilinen en geniş kapsamlı örnek olarak gittikçe artan kullanıcı ve karmaşıklık ile gevşek ağ yapısı ile özdeşleşen İnternet verilebilir. İnternet ve ona bağlı teknolojilerin yarattığı büyük potansiyelden yararlanmak maksadıyla yazılımların geliştirilmesi işi 1990’lı yıllarda bilim insanlarının en çok uğraştığı konuların başında gelmekteydi. Konuya ilişkin gelişmeler ise henüz nihayetlenmemiştir. İnternet artan kullanım alanları ve getirdiği tüm yenilikler ile farklı düğüm noktalarından sisteme farklı amaçlar için katkıda bulunan birçok organizasyonun dâhil olduğu büyük ve dağıtık bir bilgi kaynağı olarak tanımlanabilir. Bu sisteme dâhil olacak her bir bilgisayar sistemi bu farklı kullanıcı ve zamanlamaları olan yapıyla bir kullanıcı desteği olmadan başa çıkmak zorundadır (iyi tanımlanmış sınırlar dâhilinde). Böyle bir işlevsellik ise müzakere ve iş birliği gereksinimini ortaya çıkarmakta ki bu bizi çoklu etmen sistemlerine götürür [91].

63 3.10.1.2. Karmaşık (Kompleks) sistemler

Yazılım geliştirmede karmaşıklıkla başa çıkmanın en güçlü yöntemi modülerlik ve soyutlamadır. Etmenler sistemleri modüler hale getirmek için güçlü yapılardır. Eğer bir problem ortamı karmaşık, büyük veya tahmin edilemez ise o problem ortamına çözüm getirmenin en kolay yolu onu çözülebilecek modüler yapılara ayırmaktır. Bu durumlarda birbirine bağımlı durumlar oluştuğunda da yaratılan etmenler problemin etkin olarak çözümlenebilmesi için birbiri ile iş birliği yapmakta durumunda kalacaklardır. Netice olarak böyle bir ortama ilişkin geliştirilecek etmen tabanlı yaklaşımla ilgili olarak problemin daha küçük parçalara bölümlenebildiği, bu alt program parçalarına ilişkin çözümlenmenin basit olarak ve bu konuda uzmanlaşmış yapılar ile yapılacağı söylenebilir.

Bu yaklaşımla sağlanan basitleştirme ile her bir alt probleme ilişkin en uygun çözüm yolu bulunması kolaylaşmakta ve sadece sistemin tamamını optimize edecek genel programlama yaklaşımlarını kullanmaya gerek kalmaz. Zira bazen alt sistem optimizasyonu uzun vadede sistemin tamamının optimize edilmesi anlamına gelmektedir. Otonom etmenler doğaları gereği aynı zamanda soyutlamaya da olanak sağlarlar. Zira geliştiriciye sistemi iş birliği halindeki otonom problem çözücülerden oluşan bir yapıda tanımlamaya olanak sağlar. Birçok uygulama için bu üst seviye bakış açısı alternatif yaklaşımlara göre daha kullanışlıdır.

3.10.1.3. Hazır olma

Yıllar içinde kullanıcı-bilgisayar ara yüzlerinde birçok gelişme yapılmış ve kullanımı son derece basit ara yüzler geliştirilmiş olmasına rağmen hâlen bazı kullanıcılara bilgisayar ile etkileşmek zor gelmektedir. Bunun başlıca sebebi ise ortalama bir yazılımda problemi çözmek için kullanıcının bilgisayarın yapması gereken her faaliyeti en ince ayrıntısına kadar sisteme tanımlaması gerekliliğidir. Söz konusu

tanımlama yapılarak verimli bir kullanım gerçekleştikten sonra ise bilgisayar ile insan arasındaki etkileşimin sorgulanmasına gerektiği aşikârdır. Bu bağlamda makine sadece kendisine verilen görevleri sırasıyla yapan bir durumdan hedefine ulaşmak için etkileşimli ve iş biriliği yapan bir duruma getirilmelidir. Negropote ‘nin dediği gibi geleceğin bilgisayar sistemleri edilgen olmaktan çok %100 yetki devredilen yani etken olacaklardır [92]. Bu işlevi yerine getirebilecek yazılım uygulamaları ise;

- Otonom: Verilen yetersiz ve kesin olmayan bilgi ile yazılım, kullanıcıdan yardım almaksızın problemi en iyi nasıl çözebileceğini belirleyip çözmeli,

- Proaktif: Müteakiben yapılacak faaliyetlin belirlenmesini beklememeli bunun yerine kullanıcıya öneri getirebilmeli,

- Tepkisel: değişen kullanıcı ihtiyaçları ile çevre ve görev uzayındaki değişimleri dikkate alabilmeli ve

- Uyarlanabilir: Kullanıcı tercihlerini bilmeli ve buna uygun etkileşime girebilmelidir [64].

Başka bir ifade ile yazılım zeki etmen davranışları sergilemelidir. Bu irdelemelerden de anlaşılacağı üzere etmenlerin bazı alanlarda uzman yardımcısı olarak davranmaları düşüncesi oluşmuş ve çalışmalar da bu yönde sürdürülmektedir.