Faktör Analizi ve Güvenilirlik Analizleri

Faktör analizi, değişkenler arasındaki ilişkilere dayanarak verilerin daha anlamlı ve özet bir biçimde sunulmasını sağlayan çok değişkenlerin açıklandığı boyutların

76

belirlenmesinde kullanılmaktadır (Durmuş ve arkadaşları, 2016). Faktör analizi uygulanırken bazı kurallar söz konusudur. Bu kurallar sırasıyla anti-image matrisinin oluşturulması, Kaser-Meyer-Olkin (KMO) testinin ve Bartlett Testlerinin hesaplanıp yorumlanmasıdır. Analiz sonuçlarına göre; değerlendirme yapabilmek için, soruların Anti-image değerlerinin 0,50’den yüksek olması, Bartlett testi anlamlılık seviyesinin 0,05 seviyesinden düşük olması ve KMO değerinin 0,50 den yüksek olması gereklidir. Bartlett ve KMO testleri ön koşul olup test sınır değerlerinin geçilmemesi durumunda faktör analizine devam edilemez. Anti-image değeri düşük olan sorular ise analizden çıkartılarak, analiz yinelenir (Kalaycı, 2010). Bu üç aşamadan sonraki adım ise, değişkenler arasındaki ilişkileri en yüksek derecede temsil edecek en az sayıda faktör elde edileceğine karar verilirken Özdeğer istatistiğine (Initial Eigen Values) bakılmaktadır. Özdeğer istatistiğinin 1 değerinden büyük olduğu durumlarda faktör anlamlı olarak kabul edilmekte olup 1 değerinden küçük olduğunda faktörler dikkate alınmamaktadır (Hair ve arkadaşları, 2010).

Faktör analizi yapıldıktan sonra faktörlerin güvenilirlik testleri

gerçekleştirilmektedir. Güvenilirlik analizi, sosyal bilimlerde yapı geçerliliğini test etmek için yapılan analizdir (Devellis, 2003). Güvenirlik analizinin istatistiksel değeri Cronbach α (Alpha) değeri ile ölçülür. Cronbach α değeri 0,70 ve üzeri değer aldığında faktörün

güvenilir olduğu anlamına gelmektedir ancak 0,60 sınırı da kullanılabilir (Hair, 2010).

Yukarıda verilen bilgilerden hareketle modelde kullanılan ölçeğe faktör analizi ve güvenilirlik analizi uygulanmıştır. Uygulanan faktör ve güvenilirlik analizi sonuçları tablolarla sunulmuştur.

77

Tablo 8: Tüm Değişkenlerin KMO ve Bartlett Küresellik Testi Sonuçları

Faktör İnternetten satın alma niyeti 0,752 0,000 Risk

0,870 0,000 Uygunluk

Güvenilirlik Tercih etme

Tablo 8’de görüldüğü gibi, tüm değişkenlerin KMO değerlerinin 0,50’nin üzerinde olduğu ve Bartlett testinin de 0,00 değeriyle anlamlı olduğu görülmektedir. Dolayısıyla veri seti faktör analizi uygulamasına uygun bulunmuştur.

Tüm değişkenler için temel bileşenler yöntemi ve Varimax döndürme yöntemi kullanılarak uygulanan faktör analizinde örneklem yeterliliği ölçüsü 0,50’nin altında kalan, faktör altında tek kalan, birbirine yakın faktör ağırlıkları olan ve faktör ağırlığı 0,50’nin altında kalan tüm sorular analizden çıkartılmış ( Soru 18 ve Soru 5), değişkenler tekrar analize tabi tutulmuştur. Yinelenen analiz sonucunda özdeğerleri 1 ve üzerinde olan faktörler değerlendirmeye alınmıştır. Faktör analizi yapılan değişkenlerin güvenilirlik analizi yapılmış, kabul edilebilir değer olan 0,60 Cronbach Alfa değeri altında kalan herhangi bir değişken olmadığı gözlemlenmiştir.

Çalışmada “internetten satın alma niyeti” ve internetten satın alma nedenleri olan

“risk, uygunluk, güvenilirlik ve tercih etme” değişkenlerine faktör analizi uygulanmış ve faktörlerin literature uygun bir şekilde dağıldığı görülmüştür. İnternetten satın alma niyeti, Risk, Uygunluk, Güvenilirlik ve Tercih etme değişkenlerinin sırasıyla Cronbach Alfa değerleri 0,901, 0,865, 0,884, 0,774 , 0,684 olarak sonuçlanmış ve güvenilir ölçekler olarak modelde yerini almıştır.

78

Tablo 9: İnternetten Satın alma niyeti Değişkeninin Faktör ve Güvenilirlik Analizi Sonuçları

S7 İnternetten alışverişin iyi bir fikir

olduğunu düşünüyorum 0,922

83,43 0,901

S10 İnternetten alışverişin akıllıca bir hareket olduğunu düşünüyorum 0,91 S13 İnternet üzerinden alışveriş

yapmayı düşünürüm 0,909

İnternetten satın alma niyeti değişkenine uygulanan faktör analizi sonucuna göre ölçek tek faktör altında toplanmış olup, elde edilen tek boyutun güvenilirlik analizi sonucu Cronbach Alfa değerinin 0,901 olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bu faktör iç tutarlılığı olan bir faktördür ve faktörün açıklayıcılık oranı %83,43 dür.

Tablo 10: Uygunluk Değişkeninin Faktör ve Güvenilirlik Analizi Sonuçları

Faktörün

açısından tasarruf sağlar 0,862

22,81 0,884

S12 İnternetten alışverişte ürün

çeşitliliği fazladır. 0,809 S8 İnternetten alışveriş kapıda

ödeme kolaylığı sağlar. 0,805 S11 İnternetten alışveriş eve teslimat

konusunda kolaylık sağlar. 0,791 S6 İnternetten alışveriş istenilen

herhangi bir zamanda yapılabilir 0,786

79 S20

İnternetteki fiyatlar mağazalardaki fiyatlara göre daha düşüktür.

0,668

Tablo 11: Risk Değişkeninin Faktör ve Güvenilirlik Analizi Sonuçları

Tablo 12 : Güvenilirlik Değişkeninin Faktör ve Güvenilirlik Analizi Sonuçları

Faktörün

İnternette satılan ürünlerin gerçekliğine dair bir belirsizlik söz konusudur.

0,788

13,94 0,774

s17 Ürün ile ilgili internet sitesinde

yer alan bilgiler yanlış olabilir. 0,773 s14 Ürün ile ilgili internet sitesinde

yer alan bilgiler yetersiz olabilir. 0,714 Faktörün

İnternet üzerinden alışveriş sürecinde kimlik bilgilerimin çalınabilecek olması bir risktir.

0,889

19,12 0,865

s3

İnternet üzerinden alışveriş sürecinde kredi kartı ile yapılan işlemler risklidir.

0,857

s1

İnternet üzerinden alışveriş sürecinde gizlilik ile ilgili riskler mevcuttur.

0,817

s15 Online gerçekleştirilen işlemler

güvenli değildir. 0,649

s4

İnternet üzerinden satın alınan üründen farklı bir ürünü teslim alma riski mevcuttur.

0,519

80

Tablo 13: Tercih Değişkeninin Faktör ve Güvenilirlik Analizi Sonuçları

İnternetten satın almayı etkileyen değişkene uygulanan faktör analizi sonucuna göre ölçek literatüre uygun bir şekilde dört faktör altında toplanmış olup, elde edilen dört

boyutun güvenilirlik analizi sonucu Cronbach Alfa değerlerinin 0,60’dan yüksek olduğu görülmektedir. Faktörlerin dağılımı literatüre uygunluk gösterdiğinden, faktör isimlerinde bir değişiklik yapılmamıştır. Dolayısıyla bu faktörler iç tutarlılığı olan faktörlerdir ve faktörlerin açıklayıcılık oranı sırasıyla Uygunluk, Risk, Güvenilirlik ve Tercih değişkenleri için %22,8, %19,1 %13,8, %11,4 tür.