Elektronik Ticaretin Tanımı ve Kapsamı

Ticaret ifadesi kavramsal olarak kazanç amacıyla yürütülen alım satım etkinliği

anlamına gelmektedir. Tarih boyunca çeşitli şekillerde gerçekleşen ticaret zaman içerisinde gelişmiş ve günümüzdeki halini almıştır. Bilgisayar teknolojisi, finans, nakliye, kitle iletişim araçlarında yaşanan gelişmeler ile dijital destekli bir ortamda web ve internetin kullanılması ile ticari işlemler elektronik bir ortamda da gerçekleşmeye başlamıştır (Özbay ve Devrim, 2000, ss. 12-14). Elektronik ticaret geçmiş yüzyıllarda bulunmuş bütün

teknolojilerden farklı ve daha güçlü bir yapıya sahiptir. Elektronik ticaret teknolojileri ticarette daha önce görülmemiş bazı değişiklerin oluşmasına neden olmuştur (Laudon &

Traver, 2008, s. 79).

Elektronik ticaret, yeni bir kavram olmasına karşın, geçerli olan esas ve ilkeler

bakımından, geleneksel ticari yöntemlerle benzerlikler içermekte ve geleneksel ticarete bir alternatif oluş turmaktan çok, onu bütünleyen ve birçok açıdan kolaylaştıran bir yöntem olarak görülmektedir. Elektronik ticaretin geniş bir kapsamı olup belli sınırlara sahip olmaması ve sürekli gelişen bir sistem olması nedeniyle tanımlamakta zorlanılmakta ve standart bir tanımı yapılamamaktadır. Dolayısıyla, bir elektronik iletişimde, elektronik ticaretin nerede baş layıp nerede bittiğini belirlemek oldukça güçtür. Bu nedenle, en geniş

anlamıyla, herhangi bir ticari sonuç doğuran bir elektronik iletişim, elektronik ticaret olarak kabul edilebilmektedir (Budak, 2010, s. 112).

Elektronik ticaret, hem bireyleri hem de kuruluş ları ilgilendiren, iletişim standartları belli telekomünikasyon ağları üzerinden ses, video, yazılı metin gibi verilerin sayısal olarak

5

iş lenmesini ve iletimi yoluyla fiziksel değiş tokuş işlemine gerek kalmadan tarafların iletiş im kurabildikleri ve bir değer yaratmayı amaçlayan ekonomik işlemlerin bütününe verilen addır (Erdağ ve Batuman, 2006, s. 1).

Elektronik ticaret ile ilgili yapılan çalışmalar ve literatür incelendiğinde karşılaşılan farklı tanımlamalar mevcuttur. Küresel örgütler, kuruluşlar ve ülkeler de genel olarak elektronik ticareti kendi ilgi alanları doğrultusunda incelemiş ve tanımlamıştır. İktisadi İşbirliği ve Çalışma Örgütü (OECD), Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) ve Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) elektronik ticaret ile ilgili çalışmalarını sürdüren başlıca küresel kuruluşlardır.

WTO'nun yaptığı tanıma göre elektronik ticaret; mal ve hizmetlerin üretim, pazarlama, satış, ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır (http://www.wto.org).

ITC, elektronik ticareti mal ve hizmetlerin dağıtım ve pazarlama satış işlemlerinin elektronik bir otamda yapılması şeklinde tanımlamaktadır. (Bucaklı, 2007, s. 42)

1997 yılında OECD, sayısallaştırılmış tüm yazılı metin, ses ve görüntünün işlenmesi ve iletilmesiyle kişileri ve kurumları ilgilendiren tüm ticari işlemleri elektronik ticaret olarak tanımlamış ve elektronik ticaretin aşamalarını şu şekilde ortaya koymuştur;

(Korkmaz, 2002, s. 51)

- Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi, - Firmaların elektronik ortamda buluşması,

- Ödeme sürecinin yerine getirilmesi,

- Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin müşteriye teslimi, - Satış sonrası bakım, destek, vb. hizmetlerin temin edilmesi.

6

UNCTAD'ın yaptığı tanıma göre elektronik ticaret; mal ve hizmetlerin bilgisayar aracılığındaki internet ve diğer ağlar üzerinden yapılan farklı ekonomik birimler arası alım veya satımıdır (Bucaklı, 2007, s. 43).

İhracat Geliştirme Etüt Merkezi (İGEME) elektronik ticareti; doğrudan fiziksel bağlantı kurmaya ya da fiziksel değiş tokuş işlemine gerek kalmadan, tarafların ekonomik olarak iletiş im kurdukları her türlü iş etkinliği şeklinde tanımlamıştır.

Görüldüğü üzere elektronik ticaretin birçok farklı tanımı yapılmıştır ancak yapılan bütün bu tanımlardan yola çıkarak elektronik ticareti; ticari ilişkileri çevrimiçi bir ortamda kurmak, yönetmek ve geliştirmek şeklinde tanımlamak mümkündür (Kienan, 2002, s. 4).

Elektronik ticaret ile bilgisayar ağları üzerinden her türlü ürün ve hizmet tasarımı, üretimi, tanıtımı ve bunlarla ilgili ticari işlemler yapılabilmektedir. Dolayısıyla elektronik ticaretin sınırlarını belirlemek zor olsa da elektronik ticaret ile yapılabilecek iş ve ticaret aktiviteleri yani elektronik ticaretin kapsamı şu şekilde sıralanabilir (Ekici, 2013, ss. 41-42):

- Ürün ve hizmetlerin elektronik alışverişi,

- Üretim planlaması yapma ve üretim zinciri oluşturma, - Tanıtım, reklam ve bilgilendirme,

- Sipariş verme, - Anlaşma yapma,

- Elektronik banka işlemleri ve fon transferleri, - Elektronik konşimento gönderme,

- Gümrükleme,

- Elektronik ortamda üretim izleme, - Elektronik ortamda sevkiyat izleme, - Ortak tasarım geliştirme ve mühendislik, - Elektronik ortamda kamu alımları, - Elektronik Para ile ilgili işlemler,

7 - Elektronik hisse alışverişi ve borsa, - Ticari kayıtların tutulması ve izlenmesi, - Doğrudan tüketiciye pazarlama,

- Sayısal imza, elektronik noter vb. Güvenilir Üçüncü Taraf işlemleri, - Sayısal içeriğin anında dağıtımı,

- Anında bilgi oluşturma ve aktarma, - Elektronik ortamda vergilendirme, - Fikri mülkiyet haklarının transferi.

Elektronik ticaretin önemi ve kullanım oranı hem küresel boyutta hem de ülkemizde giderek artmaktadır. Elektronik ticaret işlemlerinin de içerisinde yer aldığı internet

kullanım oranlarına bakıldığında 2016 yılında yaklaşık olarak 7,5 milyar olan dünya nüfusunun 3,6 milyarı yani %49.2'si internet kullanıcısı haline gelmiştir. Ülkemizin ise 2016 yılı verilerine göre 80,2 milyon olan toplam nüfusunun 46,1 milyonu yani %57.5'i aktif olarak internet kullanmaktadır. (http://www.internetworldstats.com/europa2.htm#tr, Erişim Tarihi: 05.01.2017)

Elektronik ticaret geçmişi en eski olan ülke Amerika Birleşik Devletleri'dir. 2014 yılı rakamlarına göre elektronik ticaret satışlarının 345 milyar dolar civarında olduğu görülmektedir (Aydın ve Derer, 2015, s. 130).

Bankalararası Kart Merkezi tarafından internetten yapılan kartlı ödeme işlemleri raporu verilerine göre Türkiye'de 2016 yılında yerli kartların yurt içi ve yurt dışı toplam kullanım işlem adedi 306.851.459 işlem tutarı ise 68.883,49 milyon tl'dir. Yerli ve yabancı kartların yurt içi kullanımı işlem adedi toplam 263.969.971, işlem tutarı ise 68.368,52 milyon tl'dir (Bankalararası Kart Merkezi, 2016).