Faktör Analizi Sonuçları

Faktör analizi yapabilmek için önce verilerin faktör analizine uygunluğunu test etmek gerekmektedir. Verilerin faktör analizine uygun olup, olmadığını test etmek için KMO Meyer-Olkin) ve Barlett testi kullanılmaktadır. KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) testi, faktör analizi yapmak için gereken örneklem büyüklüğünün yeterli olup olmadığını ölçmektedir. KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) bir oran olmakla birlikte, %60’ın üzerinde olması istenilir. Barlett testi ise, ana kütle içindeki değişkenler arasında bir ilişkinin var olup olmadığını test etmektedir (Nakip, 2006: 428-429).

Tablo 12. KMO ve Barlett’s Testi Sonuçları

Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) Örneklem Yeterlilik Testi

0,885

Bartlett’sTesti

Ki-Kare 4185,942

Df 351

Anlamlılık 0,000

Faktör analizi içerisinde ana kütle bütünlük testi olan Barlett ve örneklem yeterliliğini ölçen KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) testleri yapılmıştır. Barlett testinin sonucu 0.000 anlamlılık düzeyinde geçerli çıkmıştır. KMO testinin sonucu ise Tablo 12’de görüldüğü üzere 0,885 ile örneklem büyüklüğünün yeterliliğini göstermektedir.

Barlett Testinin anlamlılık düzeyinin ise, 0,05’den küçük bir değer aldığı görülmektedir. Bu iki test sonucuna göre, verilere faktör analizi yapmak için örneklem büyüklüğü yeterlidir ve değişkenler arasında güçlü bir ilişki vardır.

Araştırmalarda faktör analizinin birbirleriyle ilişkili çok sayıda değişkeni bir araya getirerek, kavramsal olarak anlamlı ve daha az sayıda yeni değişkenler bulması araştırmada tercih edilme gerekçelerindendir (Çokluk, vd, 2012: 177). Açıklanan varyans oranının yüksekliği, geliştirilen ölçeğin faktör yapısının gücünü

101

göstermektedir (Çokluk vd, 2012: 246). İstenilen varyans seviyesi %60’ın üzerinde olmalıdır.

Faktör analizinden elde edilen bulgulara göre (Tablo 13) anketin bağımsız değişkenlerinin 6 faktörden oluştuğu anlaşılmaktadır. Varyans değerleri incelendiğinde elde edilen 6 faktörün toplam varyansın %64,025’ini açıkladığı söylenebilir. Diğer bir ifade ile internet üzerinden alışveriş yapan tüketicilerin algılarını etki eden faktörleri % 64,025 oranında ölçtüğü söylenebilir.

Araştırmada kullanılan ölçeklerin faktör yapılarını ölçmek üzere 33 değişken kullanılarak hazırlanan anket formu için faktör analizi sonuçları ve her bir faktör grubunun kendi içerisindeki Cronbach’s Alpha katsayısı gösterilmiştir. Değişkenlerin faktör analizinin sonuçları Tablo ’de gösterilmiştir.

Tablo 13. Tüketicilerin İnternet Üzerinden Alışveriş Niyetlerini Etkileyen Değişkenlerin Faktör Analizi Tablosu

Faktörler İfadeler Faktör

Yükü Cronbach's Alpha Algılanan Kullanım Kolaylığı

İnternetteki alışveriş sitelerinde ürünleri daha ucuza bulabilirim. 0,817

0,902 İnternetteki alışveriş siteleri ürün aramada ve satın almada daha

kullanışlıdır. ^0,804

İnternetteki alışveriş sitelerini kullanmak kolaydır. 0,757

İnternet üzerinden alışveriş yapmak bana zaman kazandırır. 0,751 İnternet üzerinden alışverişte ürünler arasında karşılaştırma yapmak

kolaydır. ^0,743

İnternetteki alışveriş sitelerinin tüketiciler açısından faydalı olduğunu

düşünüyorum. ^0,710

İnternetteki alışveriş siteleri ürünler hakkında bilgi almak ve onları satın

almak için elverişlidir. ^0,699

Algılanan Haz

İnternet üzerinden alışveriş gerçek mağazadan alışverişe göre daha

zevklidir. ^0,916

0,832 İnternet üzerinden alışveriş gerçek mağazadan alışverişe göre daha

eğlencelidir. ^0,886

İnternet üzerinden alışveriş gerçek mağazadan alışverişe göre daha

ilginçtir ^0,799

İnternet üzerinden alışveriş yapmaktan keyif alırım. 0,602

102

Güven _{Alışveriş yaptığım alışveriş sitelerinin güvenliğinden eminim. 0,808} Alışveriş yaparken bilgilerin gizliliğinin korunduğunu düşünüyorum. 0,801 İnternetteki alışveriş sitelerinden ödeme yapmak güvenilirdir 0,769 Alışveriş yaptığım internet sitelerinin güvenilirliliği ile ilgili endişe

duymam. ^0,743

Algılanan Kullanışlılık

Alışveriş siteleri satın alma işlemlerini hızlı ve etkin yürütür. 0,762

0,775 Alışveriş yaptığım sitelerin web tasarımları rahat işlem yapmaya

uygundur. ^0,752

Alışveriş sitesi üzerinden satın alma işlemlerini yapmak çok kolaydır. 0,689

Alışveriş sitelerinin müşteri hizmetleri etkilidir. 0,630

İnternet üzerinden yaptığım alışverişlerde siteyle ilgili herhangi bir sorun

yaşamadım. ^0,571

Öznel Norm

İnternetten alışveriş yapacağım zaman başkalarının tavsiyelerini dikkate

alırım ^0,877

0,813 İnternetten alışveriş yapmamda arkadaş çevremin etkisi vardır. 0,818

Düşüncelerine önem verdiğim kişilerin internet üzerinden alışveriş

deneyimleri tercihlerimi etkiler. ^0,809

Algılanan Davranışsal

Kontrol

İnternetten alışveriş yaparken tüketici haklarımın neler olduğunu

biliyorum. ^0,725 _0,639

İnternetten alışveriş yaparken kontrol tamamen bendedir. 0,573

Toplam Açıklanan Varyans: %64,025

Tablo 13 ‘de göre, faktör analizi sonucunda toplam bağımsız değişken olarak 6 faktör ortaya çıkmıştır. Bu faktörler toplam varyansın %64,025’ini açıklamaktadır. Faktör analizi sonucunda ortaya çıkan faktörleri şu şekilde ifade edebiliriz:

Faktör 1; Algılanan Kullanım Kolaylığı: “İnternetteki alışveriş sitelerinde ürünleri daha ucuza bulabilirim, İnternetteki alışveriş siteleri ürün aramada ve satın almada daha kullanışlıdır, İnternetteki alışveriş sitelerini kullanmak kolaydır, İnternet üzerinden alışveriş yapmak bana zaman kazandırır, İnternet üzerinden alışverişte ürünler arasında karşılaştırma yapmak kolaydır, İnternetteki alışveriş sitelerinin tüketiciler açısından faydalı olduğunu düşünüyorum, İnternetteki alışveriş siteleri ürünler hakkında bilgi almak ve onları satın almak için elverişlidir.” değişkenleri 1. Faktörü oluşturmaktadır. Yedi değişkenin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Algılanan Kullanım Kolaylığı” olarak adlandırılmıştır. Faktör 1 grubunun kendi içindeki Cronbach Alpha katsayısı 0,902 olup grup içinde yer alan faktörlerin yüksek

103

derecede güvenilir olduğunu göstermektedir. Alfa katsayısının yüksek olması tüketicilerin internetten yaptıkları alışverişte algılanan kullanım kolaylığı gibi değişkenlerden birinci derecede etkilendiklerini ifade etmektedir.

Faktör 2; Algılanan Haz: “İnternet üzerinden alışveriş gerçek mağazadan alışverişe göre daha zevklidir, İnternet üzerinden alışveriş gerçek mağazadan alışverişe göre daha eğlencelidir, İnternet üzerinden alışveriş gerçek mağazadan alışverişe göre daha ilginçtir, İnternet üzerinden alışveriş yapmaktan keyif alırım.” değişkenleri 2. Faktörü oluşturmaktadır. Dört değişkenin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Algılanan Haz” olarak adlandırılmıştır. Faktör 2 grubunun kendi içindeki Cronbach Alpha katsayısı 0,832 olup faktörler grubunun yüksek derecede güvenilir olduğu düşünülmektedir.

Faktör 3; Algılanan Güven: E-ticaretin büyümesini ve gelişmesini etkileyen en önemli faktörlerden birisi güvenlik eksikliğidir. “İnternette alışveriş sitelerinde yeterli güvenlik önlemleri bulunmaktadır, Alışveriş yaptığım alışveriş sitelerinin güvenliğinden eminim, Alışveriş yaparken bilgilerin gizliliğinin korunduğunu düşünüyorum, İnternetteki alışveriş sitelerinden ödeme yapmak güvenilirdir, Alışveriş yaptığım internet sitelerinin güvenilirliği ile ilgili endişe duymam.” değişkenleri 3. Faktörü oluşturmaktadır. Beş değişkenin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Güven” olarak adlandırılmıştır. Faktör 3 grubunun kendi içindeki Cronbach Alpha katsayısı 0,891 olup faktörler grubunun yüksek derecede güvenilir olduğu düşünülmektedir.

Faktör 4; Algılanan Kullanışlılık: “Alışveriş siteleri satın alma işlemlerini hızlı ve etkin yürütür, Alışveriş yaptığım sitelerin web tasarımları rahat işlem yapmaya uygundur, Alışveriş sitesi üzerinden satın alma işlemlerini yapmak çok kolaydır, Alışveriş sitelerinin müşteri hizmetleri etkilidir, İnternet üzerinden yaptığım alışverişlerde siteyle ilgili herhangi bir sorun yaşamadım.” değişkenleri 4. Faktörü oluşturmaktadır. Beş değişkenin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Algılanan Kullanışlılık” olarak adlandırılmıştır. Faktör 4 grubunun kendi içindeki Cronbach Alpha katsayısı 0,775 olup faktörler grubunun oldukça güvenilir olduğu düşünülmektedir.

Faktör 5; Öznel Norm: “İnternetten alışveriş yapacağım zaman başkalarının tavsiyelerini dikkate alırım, İnternetten alışveriş yapmamda arkadaş çevremin etkisi vardır, Düşüncelerine önem verdiğim kişilerin internet üzerinden alışveriş deneyimleri tercihlerimi etkiler.” değişkenleri 5. Faktörü oluşturmaktadır. Üç

104

değişkenin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Öznel Norm” olarak adlandırılmıştır. Faktör 5 grubunun kendi içindeki Cronbach Alpha katsayısı 0,813 olup faktörler grubunun yüksek derecede güvenilir olduğu düşünülmektedir.

Faktör 6; Algılanan Davranışsal Kontrol: “İnternetten alışveriş yaparken tüketici haklarımın neler olduğunu biliyorum, İnternetten alışveriş yaparken kontrol tamamen bendedir.” değişkenleri 6. Faktörü oluşturmaktadır. İki değişkenin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Algılanan Davranışsal Kontrol” olarak adlandırılmıştır. Faktör 6 grubunun kendi içindeki Cronbach Alpha katsayısı 0,639 olup faktörler grubunun güvenilir olduğu düşünülmektedir.

Davranışsal Niyet Ölçeğinin Faktör ve Güvenirlik Analizi

Davranışsal niyet ölçeğinin faktör analizi ve güvenilirlik analizi ile ilgili temel değerler Tablo 14‘de yer almaktadır.

Tablo 14. KMO ve Barlett’s Testi Sonuçları

Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) Örneklem Yeterlilik Testi

0,850

Bartlett’sTesti

Ki-Kare 852151

Df 15

Anlamlılık 0,000

Toplam 6 sorudan oluşan bağımlı değişken davranışsal niyet ölçeğine yapılan faktör analizi sonucunda KMO değeri 0,850 ile örneklem büyüklüğü yeterli

bulunmuştur. Bartlett değeri ise 0,000 anlamlılık düzeyinde çıkmıştır. Tablo 15. Davranışsal Niyet Ölçeğinin Faktör Analizi Tablosu

Bağımlı Değişken İfadeler Faktör Yükü Cronbach's Alpha Davranışsal Niyet

Yakın bir zamanda yine internetten ürün satın almayı

düşünüyorum. ^0,854

0,855 İnternet üzerinden alışveriş yapmaya devam edeceğim. 0,851

Çevremdekileri internet üzerinden alışverişi tavsiye ederim. 0,830 İnternetten alışveriş yapmaya başladığımdan bu yana gerçek

105

Gerçek mağazada aynı ürün olsa bile internetten alış veriş

yapmayı tercih ederim. ^0,681

İnternetten alışveriş yapmanın iyi bir fikir olduğunu

düşünüyorum. ^0,635

“Yakın bir zamanda yine internetten ürün satın almayı düşünüyorum, İnternet üzerinden alışveriş yapmaya devam edeceğim, Çevremdekileri internet üzerinden alışverişi tavsiye ederim, İnternetten alışveriş yapmaya başladığımdan bu yana gerçek mağazalardan çok fazla alışveriş yapmıyorum, Gerçek mağazada aynı ürün olsa bile internetten alış veriş yapmayı tercih ederim, İnternetten alışveriş yapmanın iyi bir fikir olduğunu düşünüyorum.” değişkenlerin tamamı tek bir değişkene indirgenerek “Davranışsal Niyet” olarak adlandırılmıştır. Yapılan güvenilirlik analizi neticesinde Cronbach’s Alpha değeri 0,855 çıkarak ölçek yüksek derecede güvenilir olarak kabul edilmiştir.

5.5. Tüketicilerin İnternet Üzerinden Alışveriş Tutumlarının Cinsiyete