Kalkınma ajanslarının sağlayacağı proje ve faaliyet destekleri, bütün ajansları kapsayacak şekilde olmak üzere Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliğinde belirlenmiştir. Bu yönetmeliğin 2’inci maddesi, kamu kurum ve kuruluşlarına, özel sektöre, STK’lara ve diğer gerçek ve tüzel kişilere sağlanacak desteklerin kullandırılması, uygulanması, izlenmesi, değerlendirilmesi ve denetimini kapsar. Bu yönetmeliğin 10’uncu maddesinden hareketle destekleme yöntemi şekil 7’de özetlenmiştir.
Şekil 7. Ajans Destek Yöntemleri
Kaynak: Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği [KA-
PFDY], 2008’den yararlanılarak hazırlanmıştır.
Ajans Destekleri
Mali Destekler
Doğrudan Finansman Desteği
Proje Teklif Çağrısı
Doğrudan Faaliyet Desteği
Güdümlü Proje Desteği
Faiz Desteği Faizsiz Kredi Desteği Teknik Destekler
92
Ajansın destekleri mali destekler ve teknik destekler olarak ikiye ayrılır. Mali destekler ise doğrudan finansman desteği, faiz desteği ve faizsiz kredi desteği olmak üzere üçe ayrılır. Doğrudan finansman desteği de proje teklif çağrısı, doğrudan faaliyet desteği ve güdümlü proje desteği adı altında incelenmiştir.
3.6.1. Mali Destekler
Ajans bölge planını doğrultusunda kamu kurum ve kuruluşlarının, özel işletmelerin, STK’ların, üniversitelerin, kooperatiflerin ve diğer gerçek ve tüzel kişilerin aşağıda sayılan proje ve faaliyetlere mali finansman sağlayabilir (Devlet Planlama Teşkilatı Destekleme Yönetimi Kılavuzu [DPT-DYK], 2009: 25-26):
Bölge plan ve programında öncelikli olarak belirlediği proje ve faaliyetler, Bölgenin kırsal ve yerel kalkınmasını sağlanmak için gerçekleştirilecek proje
ve faaliyetler,
Kamu, özel ve STK ortaklaşa gerçekleştirdiği proje ve faaliyetler,
Bölgenin iş ve yatırım olanaklarının tanıtımına ve geliştirilmesine yönelik proje ve faaliyetler,
Bölgenin kaynaklarını tespit etmeye, ekonomik ve sosyal yapıyı geliştirmeye, rekabet gücünü ve yenilik kapasitesini arttırmaya yönelik her türlü araştırma, inceleme ve çalışmalar,
KOBİ’lerin üretim, pazarlama, teknoloji, finansman, örgütlenme ve iş gücü eğitimi konusunda destekleyen proje ve faaliyetler,
Bölge potansiyelinin ikili anlaşmalarda tanıtılmasını sağlayan proje ve faaliyetler,
Bölgedeki kamu kurum ve kuruluşlarının proje üretme ve uygulama kapasitesini geliştirmesini ve insan kaynaklarını yönetimini destekleyen proje ve faaliyetler.
3.6.1.1. Doğrudan Finansman Desteği
Doğrudan finansman desteğine “Hibe Destekleri” de denilmektedir. Bu destek türü ajansın belli proje ve faaliyetlere yaptığı karşılıksız yardımlardır. Proje teklif çağrısı yöntemi, doğrudan faaliyet desteği yöntemi ve güdümlü proje desteği yöntemi olmak üzere üçe ayrılır.
93
3.6.1.1.1. Proje Teklif Çağrısı Yöntemi
Proje teklif çağrısı yöntemi bölge planı ve ulusal planlar çerçevesinde nitelikleri net bir şekilde belirlenmiş olan proje başvuru sahiplerinin, önceden belirlenmiş konu ve koşullara uygun olarak proje tekliflerinin sunulmaya davet edilmesidir. Proje tekliflerinin değerlendirilmesi ajans uzmanlarınca yapılan öninceleme ve ajans dışı görevliler tarafından yapılan teknik ve mali değerlendirmeyi kapsar (http://www.gmka.org.tr/).
3.6.1.1.2. Doğrudan Faaliyet Desteği Yöntemi
Ajanslar proje hazırlama sürecini hafifletmek ve destek sürecini hızlandırmak amacıyla doğrudan faaliyet desteği vermektedir. Bu destekler kar amacı gütmeyen kurum ve kuruluşlara uygulanmaktadır. Bu kapsamda bölgesel kalkınma ve rekabet gücünün arttırılmasına yönelik faaliyetlere, bölgesel tehditlerin ve risklerin önlenmesine yönelik faaliyetlere, bölge açısından önem arz eden araştırma ve planlama faaliyetlerine, iş geliştirme ve teknoloji geliştirme merkezlerinin oluşturulması ve geliştirilmesine yönelik faaliyetlere destekler verilebilir (DPT- DYK, 2009: 110).
3.6.1.1.3. Güdümlü Proje Desteği Yöntemi
Bölgesel kalkınmaya destek sağlayan, bölgenin rekabet gücünü arttıran ve iş ortamının geliştirilmesine yönelik önem arz eden büyük projeler güdümlü proje desteği kapsamında yer almaktadır. Güdümlü proje desteğini diğerlerinden ayıran en önemli unsur ajansın proje uygulanmasına öncülük etmesidir. Bölgesel gelişmeyi hızlandıracak, girişimcilik ve yenilikçilik kapasitesini geliştirecek nitelikteki; iş geliştirme merkezleri, teknoparklar ve teknoloji geliştirme merkezleri kurulması, işletmelerin ortak kullanımına açık fuar, ticaret merkezi, sergi salonu, laboratuvar ve atölyelerin yapılması güdümlü proje desteği kapsamında destek alabilirler (DPT- DYK, 2009: 115).
3.6.1.2. Faiz Desteği
Faiz desteğinde kar amacı güden gerçek veya tüzel kişilerin ilgili aracı kuruluşlardan alacağı krediler karşılığında ödeyeceği faiz giderlerinin ajans tarafından karşılanmasını öngörmektedir. Faiz desteğinden KOBİ’ler, çiftçi ve çiftçi grupları ve bölgenin koşullarına göre nitelikleri ajans tarafından sınırlandırılacak olan serbest meslek sahipleri yararlanabilmektedir (KA-PFDY, 2008: M/29). Faiz
94
desteği mevzuattaki bilgi yetersizliği ve uygulama konusunda yaşanabilecek sıkıntılar nedeniyle uygulanma alanı bulamamıştır.
3.6.1.3. Faizsiz Kredi Desteği
Faizsiz kredi desteğinde kar amacı güden gerçek veya tüzel kişilerin ilgili aracı kuruluşlardan alacağı krediler karşılığında ajansın faiz ödenmeksizin anaparanın taksitler halinde ödenmesini öngören karşılıksız destektir. Faizsiz kredi desteğinden küçük ve orta büyüklükteki işletmeler, çiftçi ve çiftçi grupları ve bölgenin koşullarına göre nitelikleri ajans tarafından sınırlandırılacak olan serbest meslek sahipleri yararlanabilmektedir (KA-PFDY, 2008: M/29). Faiz desteğinde olduğu gibi faizsiz kredi desteğini de mevzuattaki bilgi yetersizliği ve uygulama konusunda yaşanabilecek sıkıntılar nedeniyle uygulanma alanı bulamamıştır.
3.6.2. Teknik Destek
Teknik destek programının amacı, eğitim verme faaliyetleri, program ve proje hazırlama faaliyetleri, geçici uzman personel görevlendirme, danışmanlık sağlama, lobi faaliyetleri ve uluslararası ilişkiler kurma konularında bölgesel kalkınmayı sağlamak için bölgedeki kar amacı gütmeyen kurum ve kuruluşlara destek vermesidir. Teknik destek faaliyetleri için ayrılabilecek toplam yıllık tutar, ajansın yıllık gider bütçesinin % 2’sini geçemez (DPT-DYK, 2009: 134).
Ajansın proje ve faaliyetlere verdiği destek yöntemlerine ek olarak ulusal veya uluslararası kurum ve kuruluşlar da destek vermektedir. Bu destek mekanizması şekil 8’de özetlenmiştir. Her kurum ve/veya kuruluş farklı içerikli proje ve faaliyetleri desteklemektedir. Buradaki amaç kamu kesimi, özel kesim, STK’lar, KOBİ’ler ve diğer tüm kuruluşlardan her girişimciye uygun desteğin sağlanmasıdır.
Diğer taraftan Destekleme Yönetmeliğinin 7’inci maddesinde “Ajanslar, başka bir ulusal veya uluslararası program kapsamında mali destek alan ve uygulaması devam eden proje veya faaliyetlere eş zamanlı olarak mali destek sağlayamaz.” hükmü yer almıştır (KA-PFDY, 2008: M/7).
95
Şekil 8. Diğer Proje ve Faaliyet Destek Mekanizmaları
Kaynak: http://www.gmka.org.tr/, http://www.zafer.org.tr/ adreslerinden
yararlanılarak hazırlanmıştır. Diğer Destek ve Teşvik Mekanizmalar Yerel ve Ulusal KOSGEB TÜBİTAK İŞKUR TTGV GMKA SGK Ekonomi Bakanlığı
Bilim, Sanayi, Teknoloji ve Bakanlığı
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme
Kurumu
Sınai Kalkınma Bankası Destekleri
Eximbank Destekleri Uluslararası Dünya Elçilikler Dünya Bankası Avrupa Avrupa Konseyi AB Merkez (Brüksel) Merkezi Finans ve İhale Birimi Ulusal Ajans
96