Literatüre göre anomali teori ile uyuşmayan gözlem yada realitedir. Diğer bir ifade ile
anomali, genel olarak kabul görmüş ilke ve esaslarla uyum içinde olmayan olağan dışı
davranışlardır. Etkin piyasalar teorisine göre hisse senedi getirileri zamandan bağımsız olarak
değiştiğinden, getiri trendlerini gözleyerek gelecekte ekstra kazanç elde etmek mümkün
değildir. Ancak pratikte Etkin Piyasalar Hipotezi’ne aykırı gerçekler gözlenmektedir. Etkin
piyasalar hipotezine ters düşen anomalilere aşağıda özetle değinilmiştir.
83
Reilly, a.g.e., s. 235
84Kıyılar, a.g.e., s.59
85A.e., s.60
2.2.1. Zayıf Formda Etkin Piyasa Teorisinde Anomaliler
Hafta Sonu Etkisi: Hisse senedi fiyat hareketlerinde ufak ama önemli olan hafta sonu efekti
vardır. Hisse senedi fiyatları tüm hafta boyunca cuma günü en yüksek seviyeye ulaşacak
şekilde yükselir. Ardından da hisse fiyatları pazartesi bir sonraki haftanın yükselişi
başlamadan önce düşük fiyattan işlem görür. Buna göre bir yatırımcı hisse senedini pazartesi
günü alıp Cuma günü sattığında çok küçükte olsa kar sağlar. Ancak bu eğilim o kadar
küçüktür ki yatırımcı pazartesi hisse alıp Cuma günü sattığında elde ettiği kar aracılık
komisyonunu ödemeye yetmez. Üstelik hisse fiyatları her hafta bu seyri izlemez. Hafta sonu
etkisi küçük ama önemlidir. Diğer anomaliler gibi hafta sonu etkisinin sebepleri araştırmacılar
tarafından izah edilememektedir.
Ocak Ayı Etkisi: Hisse senedi fiyatlarında bir başka anomali ocak ayı etkisidir. Özellikle
küçük şirketlerin hisse senedi fiyatları aralık ayının sonlarında biraz düşmekte ve ocak ayının
ilk üç haftasında tekrar yükselmektedir. Ocak ayı etkisinin hisse senedinden zarar eden ve bu
zararların bir kısmını realize ederek yıllık gelir vergisinden indirmek isteyen yatırımcıların
son dakika satışlarından kaynaklandığı bazı araştırmacılar tarafından ileri sürülmektedir. Ocak
ayı etkisi anomalisinin nedeni de diğer anomali nedenleri gibi tam açıklığa
kavuşturulamamıştır86.
Hafta sonu ve ocak ayı etkisi hisse senedi fiyatlarının zayıf formda etkin piyasa teorisine tam
uymasını imkansızlaştırır. Bu anomaliler herhangi bir karlılık stratejisi için baz teşkil
etmezler, ancak yinede sınırlı ekonomik önemleri olduğu görülür.
2.2.2. Yarı Güçlü Formda Etkin Piyasa Teorisinde Anomaliler
Büyüklük Etkisi: Çalışmalar, küçük ölçekli firmaların hisse senetlerine yapılan yatırımların
büyük firmaların hisse senetlerine yapılan yatırımlardan daha yüksek getiri sağladığını tespit
etmiştir. Bu konuyla ilgili yapılan ilk çalışmada Rolf Banz (1981) New York Menkul
Kıymetler Borsası’na kayıtlı hisse senetlerinin piyasa değerinin en küçük yüzde 20 sine sahip
firmaların en büyük yüzde 20 sine sahip olan firmalardan yıllık yüzde 19,8 daha fazla getiri
sağladığını yüzlerce firmayı kapsayan örnekle göstermiştir. Halk tarafından hisse senedi
piyasa değeri önemli olduğundan küçük firma hisse senetlerinin daha yüksek getiri sağlaması
büyüklük etkisinin yarı güçlü formda etkin piyasa teorisine karşı ağırlığı artmaktadır87.
Düşük Fiyat/Kazanç (F/K) Etkisi: Düşük F/K oranına sahip firma hisselerinin yüksek F/K
oranına sahip firma hisselerine göre daha fazla getiri getirebileceği düşünülür. Etkin bir
piyasada tüm bilgiler kamuya açık olduğundan normalde F/K oranı ile hisse senedi getirisi
arasında bir ilişkinin olmaması gerekir. Ancak pratikte düşük F/K oranına sahip hisse
senetlerinin saf al ve tut yatırım stratejisince sağlanan getirinin üzerinde bir getiri sağladığı
görülmüştür.
Basu (1977) tarafından 1957-1971 dönemini kapsayan mükemmel denilebilecek bir çalışma
yapılmıştır. New York Menkul Kıymetler Borsası’nda kayıtlı 750 hisse senedinin ilk adımda
F/K oranları büyükten küçüğe doğru sıralanmış, ikinci adımda 750 şirket 150 şer şirketli 5
gruba bölünmüştür. Üçüncü adımda her beş grubun aylık F/K getiri değerlerini gelecek yıl
değerleri ile kıyaslamış ve dördüncü adımda her beş grup için risk tahmininde bulunmuştur.
Basu (1977) bu dört adımı da 14 yıl için her yıl yapmıştır. Sonuçta F/K oranı ile oluşturulan
grupların ortalama getirileri arasında ters bir ilişki bulmuştur. Buradan sadece düşük F/K
oranına sahip hisse senedi satın almak ile önemli ilave kazançlar sağlanabileceği sonucuna
ulaşmıştır. Basu (1977) hesaplamalarında komisyon, yönetim giderleri ve vergileri göz önüne
almıştır. Bu hesaplama sonucunda saf al ve tut yatırım stratejisine göre sağlanan kazancın
üzerinde bir gelir elde etmiştir88.
Kazanç Duyurusu Etkisi: Hisse senedi fiyatları, 3 er aylık dönemlerde açıklanan kar
rakamlarına yatırımcıların hisse senedi alımı yönünde tepki verir. Ancak duyuruların hisse
senedi fiyatlarını anında etkilemez bir kısım hisse senedinde fiyat hareketlerinin açıklamadan
birkaç gün önce bir kısım hisse senedinde ise açıklamadan birkaç gün sonra etkiler. Kazanç
duyurularıyla elde edilen bilgiler hisse senedi fiyatlarına anında etki etmemekte fiyat
ayarlama sürecinde bir zaman boşluğu olmaktadır. Bu durumu iyi değerlendiren yatırımcılar
ek kazanç sağlayabilirler. Bu da bilginin açıklandığı anda fiyata yansıdığını savunan Etkin
Piyasalar Teorisine ters düşmektedir89.
87