Esneklik

Esneklik bir zorluğun farklı durumlarında bireyin uyum sağlayabilme özelliği ve iletişim yeterliliklerinin gerekli bir bileşeni olarak görülür (Cheung, 2001; Martin ve Anderson, 1998). Esneklik, insanların ilişkili oldukları değerlere dayalı koşullara uygun olarak, mevcut anı yaşamaya istekli olduklarında davranışlarında ısrarcı olmaları ya da onları değiştirmeleri konusunda yönlendirir. Esneklik insanların işlerini nasıl yapacaklarını öğrenmelerini ve daha iyi ruh sağlığına sahip olmalarına imkan verir (Bond, Hayes, Barnes-Holmes, 2006). Literatürde esneklik kavramıyla

79

ilişkilendirilmiş çeşitli kavramlar geliştiriliştir. Tüm bu kavramların ortak özelliği bireyin uyum düzeyin artırmak ve ruh sağlığını korumaktır. Psikolojik esneklik deneyimlerin kabul edilmesi ve değere dayanan davranış olmak üzere iki karşılıklı bağımlı süreci içeren bir yeterliliktir (Hayes, Luoma, Bond, Masuda ve Lillis, 2006). Bilişsel esneklik bireyin esnek olma isteğini içerir. Bilişsel esneklikte insanlar yeni iletişim yolları denemeye, farklı durumlarla karşılaşmaya ve bağlamsal ihtiyaçları karşılayan davranışlara uyum sağlamaya isteklidir (Martin ve Anderson, 1998). Baş etme esnekliği etkili olmayan baş etme stratejilerine devam etmeme ve alternatif baş etme stratejileri geliştirme ve uygulama yeteneği olarak tanımlanır (Kato, 2012). Bu kavramların ortak özellikleri dikkate alınarak, bu kavramlara ek olarak literatürde önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülen affetme esnekliği kavramı geliştirilmiştir.

2.3.2 Affetme Esnekliği

Affetme esnekliği, bireyin kırıcı bir süreç sonucunda tutum belirlerken bilişsel, duyuşsal ve davranışsal becerilerini bir arada kullanarak olayın olumsuz etkisini en aza indirebilme becerisidir. Bu beceri iki boyuttan oluşmaktadır. Birinci boyut “affetme” boyutudur. Bu boyutta birey gerçek affetmenin ne olduğunu bilir ve bu bilgiyi içselleştirir. İkinci boyut ise “esneklik” boyutudur. Bu boyut, bireyin affetmeye ilişkin sahip olduğu bilgi ve içselleştirmelere bağlı kazandığı affetme becerisini ne zaman, nerede ve nasıl uygulayacağına ilişkin farkındalığını içermektedir. Bu bağlamda “Affetme esnekliği bireyin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal kapasitesini göz önünde bulundurarak uygun yerde, zamanda ve şekilde affetmeyi tercih etmesidir.” şeklinde tanımlanabilir. Affetme esnekliğine sahip birey bu davranışının muhtemel sonuçlarını tahmin edebilir. Çünkü affetme esnekliğine sahip birey, kendini kabul düzeyi ve yeterlik duygusu yüksek, başkasını olduğu gibi ya da olabileceği gibi kabul edebilme gibi özelliklere sahiptir. Bir olayın değerlendirilmesi, toplumsal ve kişinin yakın çevresinin değerlerinden ziyade bireyin kişisel değerlerine dayanmalıdır. Bu nedenle affetme esnekliği dış etkilerden korunmuş, bireyin içsel dinamiklerine atıfta bulunan bir özelliği temsil eder.

Affetme esnekliğine sahip bireyler yaşanan kırıcı durumu doğru tanımlar. Durumun değerlendirmesini içsel dinamiklerine (kendi kaynaklarının farkında olma gibi) dayanarak yaparlar. Sonuç olarak kırgınlığa neden olan asıl kaynağa (kendisi,

80

başkası, ya da duruma) karşı belirlediği tutumla olayın olumsuz etkisini en aza indirir. Affetme esnekliğine sahip bireyler yaşanan kırıcı olayın ardından hatalı kişi ile ilgili durumlara ve normal yaşam sürecine yeniden ve daha kolay uyum sağlar. Ruh sağlığını koruma açısından affetme esnekliğine sahip olmak önemli bir avantajdır. Olumsuz yaşam deneyimlerini geleceğe taşımak, yaşam kalitesini azaltmaktadır. Affetme esnekliğine sahip olmak yaşanan kırıcı olayın kaynağı her ne olursa olsun olayın, gerçekleştiği anın dışındaki yaşamı ve ilişkileri etkilemesini önler.

Affetme esnekliği, doğru affetmeyi tanımayı gerektirir. Aynı zamanda affetme esnekliği kişinin ne yaptığıyla değil, diğer insanları ve durumları anlama yollarıyla ilişkilidir. Bireyin affetmenin iyileştirici etkisinin farkında olması ve bu etkiden oluşan gücü kullanmaya istekli olması önemlidir. Bireyin kendisini inciten kişiden kaçma ve kaçınma davranışları göstermesi yaşamını sınırlayan bir unsurdur. Affetmeme tutumu nedeniyle yaşanması olası olumlu deneyimler engellenir. Aynı zamanda affetme esnekliğine sahip olma davranışlarının sonuçlarını kestirebilme yetisini gerektirir. Bireyin kendi durumuna uzaktan bakmasıyla başarabileceği bu durum, mevcut durumun etkiden (özellikle duygusal etki) uzak bir şekilde değerlendirilmesine olanak sağlar. Kişi incitici durum karşısında gösterdiği esnek tutumla yaşamındaki olumsuzlukları azaltırken aynı zamanda olumluların da artmasını sağlamış olur.

81

BÖLÜM III

YÖNTEM

3.1 ARAŞTIRMA MODELİ

Araştırma deneysel yöntem kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Deney; hata, önyargı ve tesadüf ihtimallerini en aza indirgeyip kural ve yönergeleri kullanarak, bir neden sonuç ilişkisini tanımlama yöntemidir (Plotnik, 2009: 28). Deneysel desenlerde temel amaç değişkenler arasında oluşturulan neden sonuç ilişkisini test etmektir. Araştırmacı bu amacı gerçekleştirmek için bağımsız değişkenin düzeyleri olan işlem gruplarına seçkisiz atama yapmak, bağımsız değişkeni manipüle etmek, dışsal değişkenleri kontrol altına almak durumundadır (Büyüköztürk ve diğ, 2008: 187). Araştırma gerçek deneme desenlerinden Öntest- Sontest Kontrol Grubu Deseni kullanılarak dizayn edilmiştir. Bu desen eğitim ve psikoloji alanlarında sık kullanılan deneysel desenlerden biridir. Burada ilk olarak daha önce belirlenen denek havuzundan seçkisiz atama ile iki grup oluşturulur. Gruplardan biri deney, diğeri kontrol grubu olarak seçkisiz bir şekilde belirlenir. Daha sonra iki grupta yer alan deneklerin, uygulama öncesinde bağımlı değişkenle ilgili ölçümleri alınır. Uygulama sürecinde ise etkisi test edilen deneysel işlem deney grubuna verilirken kontrol grubuna verilmez. Son olarak gruplardaki deneklerin bağımlı değişkene ait ölçümleri aynı araç ya da eş formu kullanılarak elde edilir (Büyüköztürk ve diğ, 2008: 196). Araştırmanın deseninin açılımı aşağıda verilmiştir.

82

Tablo 3. Araştırma Deseni

Gruplar Öntest İşlem Sontest İzleme

Deney AEÖ * Logoterapi

Yönelimli Grupla Psikolojik

Danışma Uygulaması

AEÖ AEÖ

Kontrol AEÖ İşlem yok AEÖ AEÖ

* Affetme Esnekliği Ölçeği

Araştırmada Logoterapi Yönelimli Grupla Psikolojik Danışma Uygulaması bağımsız değişken, Affetme Esnekliği ise bağımlı değişkendir.

3.2 İŞLEM

Logoterapi Yönelimli Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının Affetme Esnekliği üzerindeki etkisini test etmek için aşağıdaki süreç takip edilmiştir.