B. Modern Çalışmalar
5. Metinde Düzeltme Önerdiği Yerler
3.1.3. Esas Alınan Nüshalardan Örnekler
Nüsharın başlarından ve sonlarından örnek görüntüler verilmiştir:
Hafız Ahmed Paşa 36
Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye 7083
3.1.4. Tahkikte Takip Edilen Yöntem
1. Gerekli görüldüğü yerlerde köşeli parantez [ ] içine alarak başlık-alt başlık ve rakam kullanılmıştır.
2. Nüsha farklılıkları şu şekilde gösterilmiştir:
- Nüshada fazlalık bulunduğu durumda “artı” (+) işareti kullanılmıştır. Buna göre ﺮﻣﻷﺍ + Anlamı: ﺡ nüshasında ﺮﻣﻷﺍ kelimesi fazladan bulunmaktadır. ﺡ
- Nüshada eksiklik bulunduğu durumda “eksi” (-) işareti kullanılmıştır. Buna göre ﺮﻣﻷﺍ-ﺡ Anlamı: ﺡ nüshasında ﺮﻣﻷﺍ kelimesi eksiktir.
- Nüshada, diğer nüshalarda bulunan kelimeye/cümleye alternatif olarak başka bir kelime/cümle bulunduğu durumda “iki nokta” (:) işareti kullanılmıştır.
a) ﺮﻣﻷﺎﻛ :ﺡ Anlamı: Metinde geçen mesela ﺮﻣﻷﺎﺑ kelimesi yerine ﺡ nüshasında ﺮﻣﻷﺎﻛ ifadesi yer almaktadır.
- Nüsha farklılığı iki satırdan fazla değil ise dipnotta “eksi” (-) veya (+) işareti kullanılarak aynen yazılmıştır.
- Nüsha farklılığı iki satırdan daha uzun olduğunda, eksiklikler başlangıç ve sonları eksik olan kısım anlaşılacak şekilde verilmek suretiyle kaydedilmiş, fazlalıklar ise tamamen yazılmıştır.
3. Herhangi bir nüshanın hâmişinden gerekli bir nakil yapılacaksa şu şekilde gösterilmiştir: ... :ﺡ ﺶﻣﺎﻫ ﻲﻓﻭ
4. Metinde ve dipnotta geçen âyetler çiçekli parantez içerisine alınmış, sûre ismi ve âyet numarası köşeli parantez içinde verilmiştir.
5. Hadis tahriçlerinde el-Mu‘cemu’l-müfehres (Concordance) sistemi tercih edilmiştir. Bu sistemde hadis kaynaklarının tahricinde öncelikle hadis kaynağı zikredilmiş, virgülden sonra kitap ismi ve bab numarası, aralarına virgül konmadan verilmiştir. Müslim’in Sahîh’i ve Mâlik’in Muvatta’ında bab numarası yerine o kitâbın 1’den başlayan hadis numarası kullanılmıştır. Kaynaklar arasında ise yine noktalı virgül kullanılmıştır .95ﻥﺎﻤﻳﻹﺍ ،ﻢﻠﺴﻣ ﺢﻴﺤﺻ ؛4 ﻖﻠﺨﻟﺍ ءﺪﺑ ،ﻱﺭﺎﺨﺒﻟﺍ ﺢﻴﺤﺻgibi…
b) Diğer hadis kaynaklarında hadis kaynağı zikredildikten sonra cilt-sayfa numarası verilmiştir. 389/4 ،ﻢﻛﺎﺤﻠﻟ ﻙﺭﺪﺘﺴﻤﻟﺍ ؛326-325/11 ،ﻥﺎﺒﺣ ﻦﺑﺍ ﺢﻴﺤﺻ
6. Noktalama konusunda aşırı uygulamalardan kaçınılmıştır.
7. Birden fazla kaynak veya nüsha farkı gösterilmesi durumunda atıf harfi kullanılmaksızın aralarına noktalı virgül konulmuştur.
SONUÇ
Tahkik ve inceleme çalışmamız neticesinde ulaştığımız sonuçları ve bazı önerilerimizi maddeler halinde sunmak istiyoruz:
1. Hanefi mezhebinde muhtasarlar IV/X. asrın başında ortaya çıkmıştır. Bu muhtasarlardan biri de İbnü’s-Sââtî’nin Mecmau’l-bahreyn ve mülteka’n-neyyireyn’idir. Mecmau’l-bahreyn mütûn-i erbaadan sayılsa da kanaatimizce diğer metinlerden farklılık göstermektedir. Eserin Kudurî’nin muhtasarı ile Nesefi’nin hilaf ilmine dair el-Manzûmetü’n-Nesefiyye’sine dayanması bu kanaatimizi desteklemektedir.
2. Mecmau’l-bahreyn İmam Ebu Hanife, Ebu Yusuf, İmam Muhammed, Züfer, İmam Şafii ve İmam Malik’in görüşlerini zikretmektedir. Müellif, görüşün kime veya kimlere ait olduğunu cümle kalıpları yoluyla şifreli olarak zikretmekte ve ayrıca her biri için de bir harfi rumuz olarak kullanmaktadır. Bu yönüyle bu metin Hanefi mezhebinde alışılmamış bir üsluba sahiptir.
3. Mecmau’l-bahreyn’e ilk şerhi, eserin müellifi olan İbnü’s-Sââtî yazmıştır.
Daha sonra bu metin üzerine yazılan şerhler artmıştır. Türkiye kütüphanelerindeki yazma nüshalarından anlaşıldığı kadarıyla bu şerhler arasında İbn Melek’in şerhi en çok rağbet görenidir. İbnü’s-Sââtî’nin kendi şerhinden daha fazla rağbet görmüştür.
4. İbn Melek Şerhu Mecmai’l-bahreyn olarak bilinen şerhinde bütün ilmi birikimini ortaya koymuş, memzüc bir şerh metodu takip etmiş ve İbnü’s-Sââtî’nin şerhinin yaklaşık yarısı büyüklüğünde bir eser ortaya koymuştur. İbn Melek şerhinde birçok klasik kaynaktan istifade etmiş ve bu kaynaklara şerhinde atıfta bulunmuştur.
5. Şerhu Mecmai’l-bahreyn bir şerh olması yanında bir telif özelliği göstermektedir.
6. Şerh ve haşiyeler anlamdırma ve ıslah değil bir inşa çalışmasıdır.
7. İbn Melek şerhinde zaman zaman İbnü’s-Sââtî’nin şerhine itirazlarda bulunmuş, ayrıca Mecmau’l-bahreyn metnine müdahalelerde bulunarak metin üzerinde düzeltmeler önermiştir.
8. Özellikle Hanefi literatüründe yazılmış birçok hacimli eser ve şerh halen yazma halinde durmaktadır. Bunların bütüncül bir indeksinin çıkarılarak belirlenen bir sıraya göre neşredilmesi ve ilim ehlinin istifadesine sunulması önem arz etmektedir.
9. Klasik fıkıh metinlerinin ve şerhlerinin okunması ilim talebelerinin fıkhi müktesebatını ve ufkunu geliştirdiği için bu tür kitapların okunması ve okutulması için uygun ortamların ve meclislerin oluşturulması gerekir.
10. Mütûn-i erbaadan muhtasar eserlerin en azından bir bölümünün birer şerh eşliğinde İlahiyat Fakültelerinde okutulması, öğrencilerin Hanefi fıkıh geleneğine aşinalık kazanmaları açısından son derece faydalı olacaktır. Bu eserlerden bir tanesinin baştan sona okunarak tamamlanması ise öğrenciye önemli bir birikim sağlayacaktır.
KAYNAKÇA
A‘zamî, Muhammed Mustafa. “Buhârî, Muhammed b. İsmâil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992. 6: 371.
Abd b. Humeyd. el-Müntehab min Müsnedi Abd b. Humeyd. Nşr. Subhî es-Sâmerrâî.
1 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 1408/1988.
Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm es-San’ânî. Musannef. Nşr. Habîburrahmân el-A’zamî. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1983.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, el-Müsned. Nşr. Ebu’l-Muâtî en-Nûrî. 6 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1419/1998.
Akgündüz, Ahmet. “İtkânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 2001. 23: 465.
Ali Cuma Muhammed. el-Mekâyîl ve’l-mevâzîni’ş-şeriyye. Kahire: Mektebetü Kudüs, 2001.
Alî el-Kârî, Nûruddîn Alî b. Muhammed. el-Esrâru’l-merfû‘a fi’l-ahbâri’l-mevdûa.
Nşr. Muhammed es-Sabbâğ. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1971.
Apaydın, H. Yunus. İslam Hukuk Usulü. 5. Baskı. Ankara: Bilay, 2018.
Ayaz, F. Yahya. “Erken Dönem Memluk Tarihçilerinin Bağdat’ın Moğollar Tarafından İstilasıyla Alakalı Rivayet ve Yorumları”. İslam Medeniyetinde Bağdat (Medînetü’s-Selâm) Uluslararası Sempozyum, 07-08-09 Kasım 2008. y.y: 2011. 1:
261-282.
Aybakan, Bilal. “Râfiî, Abdülkerîm b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. 34: 395.
Aybakan, Bilal. “Şîrâzî, Ebû İshak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2010. 39: 185.
Aynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye şerhu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrût:
Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/2000.
Bâbertî, Ekmeluddîn Muhammed b. Muhammed er-Rûmî. el-İnâye şerhu’l-Hidâye. 10 cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, ts.
Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifin ve âsârü’lmusannifîn.
Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1951.
Bağdatlı İsmail Paşa. Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâKeşfi’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, ts.
Baktır, Mustafa. “İbn Melek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 199. 20: 175.
Baktır, Mustafa. “Tireli İbni Melek Hayatı Eserleri ve Menar Şerhi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1990).
Bedir, Murteza. “Nesefî, Ebü’l-Berekât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 32: 567-568.
Bedir, Murteza. “Üsrûşenî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. 42: 392-393.
Benli, Mehmet Sami. “el-Mufassal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2005. 30: 368-369.
Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. Nşr. Muhammed Abdülkadir Ata. 10 Cilt. Mekke: Mektebetü Dâri’l-Bâz, 1414/1994.
Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’s-suğrâ (el-Minnetü’l-kübrâ içinde). Nşr. Muhammed Dıyâurrahmân el-A’zamî. 6 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2001.
Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr, Nşr.
Abdülmu’tî Emîn Kal’acî. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Va’y, 1411/1991.
Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Şuabu’l-îmân. Nşr. Muhammed es-Saîd Besyûnî Zağlûl. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410.
Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Ömer. el-Bahru’z-zehhâr (Müsnedü’l-Bezzâr). Nşr.
Mahfûzurrahmân Zeynullâh. 20 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1409/1988.
Boynukalın, Mehmet. Fıkıh Usulü Âlimleri ve Eserleri (III-XIII. Hicri Yüzyıl). 1.
Baskı. İstanbul: İFAV, 2017.
Brockelmann, Carl. Tarihu’l-Edebi’l-Arabî. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1997.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîhi’l-muhtasar. Nşr.
Muhibbuddin el-Hatîb - M. Fuad Abdülbâkî - Kusay Muhibbuddin el-Hatîb. 4 Cilt.
Kahire: Matbaatü’s-selefiyye, 1400.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Kitâbu’t-Târîhi’l-kebîr. 8 Cilt. Beyrut:
Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Cemal Muhtar. İki Kur’an Sözlüğü Luğat-ı Ferişteoğlu ve Luğat-ı Kânûn-ı İlahi.
İstanbul: İFAV, 1993.
Cici, Recep. Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları (Kuruluştan Fatih Devri Sonuna Kadar). Bursa: Arasta Yayınları, 2001.
Çöğenli, M. Sadi. “Mutarrizî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 2006. 31: 478-479.
Dadaş, Mustafa Bülent. Şeyh Bedrettin Bir Osmanlı Fakihi. 1. Baskı. Ankara: İsam Yayınları, 2018.
Dârekutnî, Ali b. Ömer Ebu’l-Hasan. Sünenü’d-Dârekutnî. Nşr. Abdullâh Hâşim Yemânî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1386/1966.
Dârekutnî, Ebu’l-Hasan Alî b. Ömer. el-İlelü’l-vâride fi’l-ehâdîsi’n-nebeviyye. 15 cilt.
Nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullah. Riyâd: Dâru Taybe, 1985.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân es-Semerkandî. es-Sünen. 2 Cilt.
İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Demirbaş, Mehmet Ali. “XVI. Yüzyılda Tire Vakıflarına Ait Notlar”. Türk Kültüründe Tire. Haz. Mehmet Şeker. Ankara: 1994. s.s. 25-29.
Ebû Avâne, Ya’kûb b. İshâk el-İsferâînî. Müsnedü Ebî Avâne. 5 cilt. Nşr. Eymen b.
Ârif ed-Dımeşkî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1998.
Ebû Avâne, Ya’kûb b. İshâk el-İsferâinî. Müsnedü Ebî Avâne. Nşr. Eymen b. Ârif ed-Dımeşkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1419/1998.
Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as. es-Sünen, 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Ebû Hanîfe, en-Nu’mân b. Sâbit. Müsnedu Ebî Hânîfe rivâyetü’l-Haskefî. Nşr.
Abdurrahman Hasan Mahmûd. Mısır: Dâru’l-Âdâb, ts.
Ebû Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm. Kitâbu’l-emvâl. Nşr. Ebû Enes Seyyid b. Receb. 2 cilt. Mısır: Dâru’l-Hedyi’n-Nebî, 2007.
Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Alî el-Müsennâ. Müsnedü Ebî Ya’lâ. Nşr. Hüseyin Selim Esed.
13 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Me’mûn, 1404/1984.
Ebû Yûsuf, Ya’kûb b. İbrâhîm el-Ensârî. el-Âsâr. Nşr. Ebu’l-Vefâ el-Afganî. 1 Cilt.
Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Ebü’l-Abbâs Muzafferüddîn Ahmed b. Alî b. Tağlib. Şerhu Mecmai’l-bahreyn ve mülteka’n-neyyireyn. Nşr. Salih b. Abdullah b. Salih el-Laydân v.dğr. 1. Baskı. Mısır:
Dâru’l-Felah, 2015.
Emecen, Feridun. “Saruhanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2009. 36: 170-173.
Emecen, Feridun. “Umur Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 2012. 42: 156-159.
Fâkihî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehri ve hadîsihî. Nşr. Abdülmelik Abdullâh. 3 Cilt. Beyrut: Dâru Hıdır, 1414.
Gökbulut, Hasan. “Kâfiyeci”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 2001.
Günay, Hacı Mehmet, “Semerkandî, Alâeddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2009), 36: 471.
Hacı Halife Mustafa b. Abdullah Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fûnûn. Beyrut: Dâru İhyâü’t-Türasi’l-Arabî, ts.
Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (ve bi zeylihi et-Telhîs). Nşr. Yûsuf Abdurrahmân Mar’aşlî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, ts.
Halebî, İbrâhîm b. Muhammed b. İbrâhîm. Mülteka’l-ebhur. Nşr. Vehbi Süleyman Gaveci el-Elbânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle li’n-Nâşirun, 1989.
Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr. Müsnedü’l-Humeydî. Nşr. Hüseyin Selîm Esed. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’s-Sakâ, 1996.
İbn Abdilhâdî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed el-Hanbelî. Tenkîhu tahkiki ehâdîsi’t-Ta’lîk. 5 cilt. Nşr. Sâmi b Muhammed b. Câdillâh - Abdülazîz b. Nâsır.
Beyrût: Advâu’s-Selef, 1428/2007.
İbn Adiy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. Nşr. Yahyâ Muhtâr Ğazzâvî. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1409/1988.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasan. Târîhu medîneti Dımeşk. Nşr. Muhıbbuddîn Ebû Saîd el-Amrî. 70 cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995.
İbn Battûta. Seyahatnâme. İstanbul: 2004.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Absî. el-Musannef. Nşr.
Muhammed Avvâme. 16 Cilt. Beyrût: y.y., 2006.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. ed-Dirâye fî tahrîci ehâdisi’l-Hidâye. Nşr.
Abdullâh Hâşim el-Yemânî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hıbbân (bi tertîbi İbn Belbân). Nşr. Şuayb el-Arnavut. 18 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshak. Sahîhu İbn Huzeyme. Nşr. Muhammed Mustafa el-A’zamî. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebü’l-İslâmî, 1390/1970.
İbn Kutluboğa, Ebü’l-Adl Zeynüddin Kâsım b. Kutluboğa. Tâcü’t-terâcim. Nşr.
Muhammed Hayr Yûsuf. 1. Baskı. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1992.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
İbn Mâze, Burhânuddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Muhîtu’l-burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’mânî.
Nşr. Abdülkerîm Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
İbn Melek, İzzeddin Abdüllatif b. Abdülaziz b. Melek. Mebâriku’l-ezhâr fî şerhi Meşârikı’l-envâr. Nşr. Ebu Eşref b. Abdilmaksud b. Abdirrahman. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1995.
İbn Melek, İzzeddin Abdüllatif b. Abdülaziz b. Melek. Şerhu Mecmai’l-bahreyn.
Süleymaniye Ktp. Hafız Ahmed Koleksiyonu. nr. 36, vr. 129b.
İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Menî’. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Nşr. İhsan Abbâs. 8 Cilt.
Beyrût: Dâru Sâdır, 1968.
İbnü’l-Ca’d, Ebu’l-Hasan Alî b. el-Ca’d el-Cevherî el-Bağdâdî. Müsnedu İbni’l-Ca’d.
Nşr. Âmir Ahmed Hayder. Beyrût: Müessesetü Nâdir, 1990.
İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Kitâbu’l-mevzûât. Nşr. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 3 cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1996.
İbnü’l-Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-Evsat fi’s-sünen ve’l-icmâ’ ve’l-ihtilâf. Nşr. Ahmed b. Muhammed Hanîf. 11 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1405/1985.
İbnü’s-Sââtî, Ebü’l-Abbâs Muzafferüddîn Ahmed b. Alî b. Tağlib Ba‘lebekkî el-Bağdâdî. Mecmau’l-bahreyn ve mülteka’n-neyyireyn. Nşr. İlyas Kaplan. 1. Baskı.
Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
İbnü’s-Sââtî. Nihâyetü’l-vüsûl ilâ ilmi’l-usûl. Nşr. Sa’d b. Garîr b. Mehdî es-Sülemî.
Mekke: Câmiatü Ümmü’l-Kurâ, 1418.
İbnü’ş-Şıhne, Lisânüddîn Ebu’l-Velîd Ahmed b. Muhammed el-Halebî. Lisânü’l-hukkâm fî ma’rifeti’l-ahkâm. Kahire: el-Bâbî el-Halebî, 1973.
İshâk b. Râhûye, İshâk b. İbrâhîm b. Mahled. Müsnedü İshâk b. Râhûye. Nşr.
Abdülğafûr b. Abdülhak. 5 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-Îmân, 1412/1991.
Kâfiyeci, Muhyiddin Ebû Abdillah Muhammed b. Süleyman el-Hanefi. Kitâbû’t-Teysîr fî kavâidi ʿilmi’t-tefsîr. Nşr. İsmail Cerrahoğlu. 2. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1989.
Kallek, Cengiz. “Kudûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002), 26: 321-322.
Kandemir, M. Yaşar. “Müslim b. Haccâc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2002. 32: 93.
Kandemir, M. Yaşar. “Nevevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 2007. 33: 46.
Karapınar, Hüseyin. “Kâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 2001. 24: 216.
Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ud el-Hanefî. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1406/1986.
Kefevi, Mahmûd b. Süleyman. Ketâibü a’lâmi’l-ahyâr min fukahâi mezhebi’n-Nu’mâni’l-muhtâr. Nşr. Saffet Köse v.dğr. 1. Baskı. İstanbul: İrşad Kitabevi, 2017.
Kılıç, Ayşegül. “Karamanoğulları'nın Tarsus'ta Tutunma Mücadelesi ve Bölgedeki Anadolu Beylikleri ile Olan İlişkileri”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
18/1, (2016). ss. 318-320.
Kırpık, Güray. “Bağdat Nizamiye Medresesi’nin Kuruluşu, Yapısı ve İşleyişi”. İslam Medeniyetinde Bağdat (Medînetü’s-Selâm) Uluslararası Sempozyu., 07-08-09 Kasım 2008, 2011. s. 685-698.
Koca, Ferhat. “el-Manzûmetü’n-Nesefiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003. 28: 34-35.
Koca, Ferhat. “Kâsânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. 24: 531.Koca, Fethat. “Mergînânî, Burhâneddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2004. 29: 182.
Kocabaş, Savaş. el-İmam Fahruddin ez-Zeylai ve Kitabuhu Tebyinu’l-Hakaik.
Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2016.
Köymen, Mehmet Altay. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. Ankara: 1992.
Kudûrî, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Muhammed. Muhtasaru’l-Kudûrî fi’l-fıkhi’l-Hanefî.
Nşr. Kâmil Muhammed Uveyda. 1 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
Kumbasar, H. Murat. Bâbertî ile İbn Melek Arasındaki Fıkhî Tartışmalar Tuhfe -Mebârık Özelinde. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn Abdülkâdir b. Muhammed b. Muhammed el-Mısrî. el-Cevâhirü’l-mudıyye fî tabakâti’l-Hanefiyye. Nşr. Abdülfettâh M. el-Hulv. 2.
Baskı. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
Leknevî, Muhammed Abdülhay. el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Kahire:
Dâru’l-Kitabi’l-İslamî, ts.
M. Necmüddîn el-Kürdi. Şer’î Ölçü Birimleri ve Fıkhî Hükümleri. Çev. İbrahim Tüfekçi. İstanbul: Buruç Yayınları, 1996.
Mâlik b. Enes, el-Muvatta'. Nşr. Muhammed Mustafâ el-A’zamî. 8 cilt. Abu Dabi:
Müessesetü Ziyâd b. es-Sultân Âli Nihyân, 2004.
Mehmet Tahir, Bursalı. Osmanlı Müellifleri. Haz. M. A. Yekta Saraç. Ankara: TÜBA, 2016.
Merâgî, Abdullah Mustafa. el-Fethu’l-mübîn. Kahire: y.y. ts.
Merçil, Erdoğan. “Aydınoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 1991. 4: 239-240.
Merğinânî, Burhânuddîn Alî b. Ebî Bekr. el-Hidâye fî şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. Nşr.
Tallâl Yûsuf. 4 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Mete, Zekai. “Tire”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. 41: 195.
Mevsılî, Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. 5 cilt. Nşr.
Mahmûd Ebû Dakîka. Kâhire: Matbaatü’l-Halebî, 1937.
Muhammed Seyyid Bey. Fıkıh Usulü -Giriş-. Haz. Hasan Karayiğit. 1. Baskı. İstanbul:
Düşün Yayıncılık, 2010.
Müslim b. el-Haccâc en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâki.
5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Nâcî Ma‘rûf. Târîhu ulemâi’l-Müstansıriyye. 1. Baskı. Bağdat: Matbaatu’l-Ânî, 1959.
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. 8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları,1992.
Öğüt, Salim, “Ebû Yûsuf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1994), 10: 264.
Özaydın, Abdülkerim. “Nizâmiye Medresesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
Özek, Ali. “el-Keşşâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002), 25: 329.
Özel, Ahmet, “Kâdîhan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2001), 24: 123.
Özel, Ahmet, “Sadrüşşehîd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul:
TDV Yayınları, 2008), 35:426.
Özel, Ahmet. “Alâeddin Ali Esved”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 1989. 2: 319.
Özel, Ahmet. “İbnü’s-Sââtî, Muzafferüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Özel, Ahmet. “Kerderî, Şemsüleimme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Özel, Ahmet. Hanefi Fıkıh Âlimleri. 3. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
Özel, Ahmet. İmam Ebû Hanîfe ve Hanefî Mezhebi. Ankara: DİB Yayınları, 2015.
Öztürk, Mustafa – Mertoğlu, M. Suat. “Zemahşerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. 44: 235, 237.
Ramsay, W. M.. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. Çev. Mihri Pektaş. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1960.
Rebî’ b. Habîb el-Ezdî el-Basrî. el-Câmiu’s-sahîh Müsnedü’l-İmâm er-Rebî’ b. Habîb.
Nşr. Muhammed İdrîs, Âşûr b. Yûsuf. Beyrût: Dâru’l-Hıkme, 1415.
Rıdvanoğlu, Mahmut. “Habbâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul:
TDV Yayınları, 1996. 14: 343.
Saîd b. Mansûr, Ebû Osmân el-Cûzcânî. es-Sünen. Nşr. Sa’d b. Abdillâh b. Abdilazîz.
5 cilt. Riyâd: Dâru’l-Asîmî, 1414.
Sakkâr, Sâmî - Bozkurt, Nebi. “Müstansıriyye Medresesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Serahsî, Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1414/1993.
Süyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-Leâli’l-masnûa fi’l-ehâdîsi’l-mevdûâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. Müsnedü’ş-Şâfiî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Şâşî, Ebû Saîd el-Heysem b. Küleyb. el-Müsned. Nşr. Mahfûzurrahmân Zeynullâh. 3 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1410.
Şeşen, Ramazan. “Eyyûbîler (Siyasi Tarih, Medeniyet Tarihi)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. 12: 26-28.
Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasan. el-Âsâr. Ebu’l-Vefâ el-Afganî. 2 Cilt.
Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasan. el-Asl el-ma’rûf bi’l-Mebsût.12 cilt.
Nşr. Muhammed Boynukalın. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 2012.
Şeyhîzâde, Abdurrahmân b. Muhammed. Mecmeu’l-enhür fî şerhi Mülteka’l-ebhur. 2 Cilt. Kâhire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-evsat. Nşr. Târık b.
Ivadullâh – Abdulmuhsin b. İbrâhîm. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1415.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’l-kebîr. Nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî. 20 Cilt. Musul: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1404/1983.
Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemu’s-sağîr. Nşr. Mahmûd Şekûr. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1405/1985.
Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Tehzîbü’l-âsârve tafsîlü’s-sabit an Rasûlillâh mine’l-ahbâr. Nşr. Mahmûd Muhammed Şâkir. 2 cilt. Kahire: Matbaatü’l-Medenî, ts.
Tahavî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Meâni’l-Âsâr. Nşr. Muhammed Zehra en-Neccâr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1399.
Tahavî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Müşkili’l-âsâr. Nşr. Şuayb el-Arnavût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415/1994.
Tancî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn (Bedrüddîn) Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed b. İbrâhîm Levâtî. Tuhfetü’n-nüzzâr fî garâibi’l-emsâr ve acâibi’l-esfâr. Nşr. Ali el-Müntasır. Beyrut: 1975.
Taşköprizâde Ahmed Efendi. eş-Şekâ’iku’n-nu’mâniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye. Nşr. Ahmed Suphi Furat. İstanbul: 1985.
Tayâlisî, Ebû Dâvud Süleymân b. Dâvûd. Müsned. Nşr. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Kâhire: Hecer li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1419/1999.
Temimî, Takıyyüddin b. Abdülkâdir. et-Tabakâtü’s-seniyye fî terâcimi’l-Hanefiyye.
Nşr. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 1. Baskı. Riyad: Dârü’r-Rifâî 1403.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’s-sahîh (Sünenu’t-Tirmizî). Nşr. Ahmed Muhammed Şâkir v.dğr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Tokloğlu, Faik. Büyük Mütefekkir ve Mutasavvıf Abdüllatif ibni Melek. İzmir: Berrin Matbaası, 1955.
Ukaylî, Ebu Cafer Muhammed b. Amr. Kitâbu’d-Duafâi’l-kebîr. Nşr. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Mektebeti’l-İlmiyye, 1404/1984.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri.
Ankara: 1969.
Uzunpostalcı, Mustafa. “Ahsîkesî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
Uzunpostalcı, Mustafa. “Burhâneddin el-Buhârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1992. 6: 435-437.
Varlık, Mustafa Çetin. “Germiyanoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. 14: 33-34.
Yaran, Rahmi. “Siğnâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV
Yaran, Rahmi. “Siğnâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV