Erkek Gömleğ

2.1.2.1. Erkek Gömleğinin Tanımı

Türkçe sözlükte, gömlek; “ Vücudun üst kısmına giyilen ince, kollu veya yarım kollu yakalı giysi,” olarak verilmiştir (www.tdk.gov.tr., 21.12.2004).

Püsküllüoğlu, gömleği şöyle tanımlamıştır; “Vücudun üst bölümüne genellikle iç çamaşırının üzerine giyilen, ince, kollu ve yakalı, önden düğmeli giyecek” (1995, s. 661).

Meydan Larousse’da, gömlek; “ Erkeklerin vücutlarının üst kısmına ceket veya yelek altına giydikleri dış çamaşırı,” olarak tanımlanmıştır (1981, s. 277).

Büyük Larausse’da, gömlek; “ Bedenin üstüne giyilen, önden düğmeli, kollu, yakalı giysi,” olarak verilmiştir (1986, s. 4685).

Ana Britannica’da gömlek, “Vücudun üst bölümüne giyilen, çoğu zaman palto, ceket gibi bir başka giysinin altına giyilen kollu giyim eşyasıdır” şeklinde tanımlanmıştır (1988, s. 601).

Tekstil ve Konfeksiyon Ansiklopedisi’nde ise gömlek; “Düğmeli, yakalı, katlamalı manşetli, bol dökümlü, tek göğüs üzerinde cebi olan giysi” olarak tanımlanmıştır (1993, s. 3224).

Beymen erkek giyim bölüm sorumlusu klasik erkek gömleğini; yakası kravatla kullanılmaya müsait(tercihen balenli), kumaşı genellikle pamuklu, renkleri düz veya

beyaz üzerine çizgili, kareli veya kendinden desenli kumaşlardan üretilen giysi olarak tanımlamıştır (www.arsiv.hurriyetim.com.,15.01.2006).

Çağdaş v.d., gömleği; “Genellikle ayaklı gömlek yakalı, kol ağzı yırtmaçlı ve manşetli ya da kısa kollu, ön ortasından ilik-düğme ile kapanmalı, boyu kalçada bittiği gibi değişen uzunluklarda da olabilen, çeşitli kumaşlardan yapılan, erkek ve kadın dış giyimlerinde yer alan giysidir,” şeklinde tanımlamıştır (1996, s. 34).

Yukarıda verilen tanımlar ışığında erkek gömleği şöyle de tanımlanabilir; iç giyim üzerine ve bedenin üst kısmına giyilen, genellikle pamuklu kumaştan mamul, önden düğmeli, kollu, gömlek yakalı, manşetli ve sol göğsü üzerinde cebi olan erkek üst giyimidir.

2.1.2.2. Erkek Gömleğinin Tarihçesi

Klasik erkek gömleği erkek giyiminin vazgeçilmez önemli bir parçası olup, yaz kış kullanılan, dokunmuş kumaştan imal edilmiş ceket altında kravatlı veya kravatsız giyilebilen bir giysidir (Vural, Ağaç, 1995, s. 64).

Geçmişine bakıldığında, Eski Mısır’ın 18. sülalesine (M.Ö. 1570–1320) değin uzanan, dikdörtgen bir keten parçasına kollar için iki açıklık, baş için de kat yerine bir delik bırakılarak kenarları dikilen gömlekler görülmüştür (Ana Britannica, 1988, s. 601). Bu sade biçimli gömlekler doğal orijinli (keten, kenevir v.b.) kaba el dokumalarından imal edilmiştir (Vural, Ağaç, 1995, s. 64).

İlk başlarda uzun ve düz biçimde kullanılan gömlekler, zamanına ve yerine göre farklı modellerde yapılıp farklı isimler almışlardır (Türk Ansiklopedisi, 1970, s. 12).

Eski Yunanlılar’ın giydikleri gömleklere “endima”, Romalılarınkine ise “tunica” denilmiştir (Türk Ansiklopedisi, 1970, s. 12).

Gömleklerde dik yaka ve kol ağzının kullanılması 14. yüzyılda Normlarda görülmüştür (Ana Britannica, 1988, s. 601).

Terziliğin çok önemli ve ciddiye alınan bir meslek olduğu Gotik Dönemde, terziler erkeği görkemli ve gösterişli yapmak için ellerinden gelen her şeyi yapmıştır. Büyük toprak sahibi olan soylular halka yukarıdan bakmaya başlayınca, boyna daha dik ve onurlu bir hava vermek için erkek gömleklerinin yakaları çeneye kadar uzatılmıştır (Gürsoy, 2004, s. 82).

15. yüzyılda tunikler kısalmış ve bu tuniklerin içerisine beyaz ketenden, robası plili, dik yakalı, uzun dar kollu gömlekler giyilmiştir (Komşuoğlu v.d., 1986, s.167, 173).

16. yüzyılda gömlekler danteller, fırfırlar ve işlemelerle süslenmiştir (Ana Britannica, 1988, s. 602). Erkekler boğazda büzülerek toplanmış bol, plili gömlekler giymişlerdir (Komşuoğlu v.d., 1986, s. 178, 181). Bu gömlekler kadın bluzu gibi son derece gösterişli, yatay ve dikey süslemelerle bezenmiştir (Gürsoy, 2004, s. 86).

17. yüzyılda boynu çevreleyen büyük dantel yakalı ve manşetli beyaz ipek gömlekler ortaya çıkmıştır (Komşuoğlu v.d., 1986, s. 183). Bu yüzyılda Barok Dönem’in gösterişli erkek giysileri kadınsı özellikler taşımıştır. Ayrıca erkek giysilerinde bugün düşünülemeyecek kadar çok brokar ve dantel kullanılmıştır. Erkek gömleklerinde, manşetler ceket kolunun dışına taşmış, dantelâlı, farbalı, bol ve sarkıktır. Gömlek yakaları, çok geniş fularlar veya dantel biçiminde uygulanmıştır (Gürsoy, 2004, s. 88,90).

18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarında ayrıntılı işlenmiş ve çok katlı yakalar kullanılmıştır (Ana Britannica, 1988, s. 602). 18. yüzyıla damgasını vuran Rokoko Döneminde modanın sadeleşmesine karşın, erkek gömlekleri önde farbelalarla toplanmış, üzerinde bol miktarda garnitür dikiş ve aplikasyon kullanılmıştır. Gömleğin süsü görünecek kadar açık ve dar ceketler giyilmiştir (Gürsoy, 2004, s. 90).

19. yüzyılın ortalarında paltoların omuzları Romantik dönemdeki düşük omuzlardan daha dikleşmiş ve genişlemiş, gömlek yakası ise daha alçalmıştır. Yakaya kravat biçiminde bağlanan ensiz bir fiyonk form vermiştir (Baker, Pullen, 2000, s. 120). Bu fiyonk biçimindeki boyun bağına “plastron” denilmiştir (Gürsoy, 2004, s. 93). Romantik dönemin kabarık kolları düşerek sade bir biçimde inmiş ve bileğe oturmuş, yaka ve klapalar yatışıp kıvrılmıştır (Baker, Pullen, 2000, s. 120).

19. yüzyılın sonlarında kıvrık kanat şeklinde, dik, yüksek ve devrilen yakalar gömleklerin yaka bandına iliştirilmekteydi. Yumuşak bir biçimde dönerek kıvrılan bu yakalar, gömlekleri bugünkü kullanılan şekline getirmiştir (Baker, Pullen 2000, S. 128).

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Sultan II. Mahmut’un başlattığı yenilikler giyim kuşama da yansımıştır. Bu yenilikler daha çok dış ve üst giyim gruplarında olmuştur; böylelikle Türk giyim kuşamında Avrupa giyim tarzının da etkileri görülmeye başlanmıştır (Çağdaş v.d., 1996, s. 46). Klasik erkek gömleği Osmanlı döneminde bir özgürlük hareketinin başlangıcı olan Tanzimat Fermanıyla 19 yüzyılda Türkiye’de giyilmeye başlamıştır (Vural, Ağaç, 1995, s. 64). O dönemde gömleğin Avrupa’dan gelmiş olması nedeniyle halk arasında “frenk gömleği” denilmiştir (Büyük Larausse, 1986, s. 4685). Şarklı giysilerin rahatlığına alışan kimseler ilk zamanlarda kolalı yakası, manşeti ve hatta göğsü olan gömlekleri oldukça rahatsız bulmuş ve giymek istememişlerdir (Çağdaş, 2000). Önceleri sadece özel günlerde ve törenlerde giyilen frenk gömleği özellikle yüksek devlet memurları tarafından kullanıldı. Abdest alırken ve namaz kılarken kullanımı rahat olmadığı için halk tarafından oldukça zor kabullenildi (Gürsoy, 2004, s. 176).

1920’lerde insanlar, I. Dünya Savaşının sona ermesiyle daha özgür olmak ve eğlenmek istiyorlardı. Bu durumun yansıması olarak erkek gömlekleri de değişmiş, üzerine çizgili kravatların takıldığı, geometrik desenli ve renkli bir hale bürünmüştür (www.insankaynaklari.com., 17.01.2006 ).

1930’larda Londralı bir terzi tarafından geliştirilen, geniş, sivri yakalı, omuz bölgesinden drapeler inen “London Cut” adı verilen tarzda gömlekler moda olmuştur (www.insankaynaklari.com., 17.01.2006 ).

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ABD.’den gelen “yıka ve giy”, “bakımı kolay” diye tabir edilen naylon gömlekler moda olmuştur (Erdoğan, 1993, s.62). Ancak kısa bir süre sonra bu türlü gömleklerin sağlıksız ve rahatsız olmasının anlaşılması üzerine bu gömlekler terk edilmiştir (Vural, Ağaç, 1995, s. 65). Yine bu dönemde 1940’larda modadaki değişikliklerden biri de erkeklerin günlük gömleklere olan adaptasyonu olmuş ve parlak renklerden ve desenlerden yapılan “Hawaii” veya “Carisca” gömlekleri ilk defa bu zaman giyilmiştir (www.insankaynaklari.com., 17.01.2006 ).

1950’lere gelindiğinde iyice yaygınlaşan, takım elbiseler içindeki klasik erkek gömlekleri ile günlük giyilen spor gömlekler olmuştur (www.insankaynaklari.com., 17.01.2006 ).

Zamanımıza kadar klasik erkek gömleğine farklı uygulamalar getirilmiş, çeşitli modeller ortaya çıkmıştır ve artık günümüzde gömlekler sadece resmi yerlerde giyilmemekte hayatın her anında değişik şekil, renk ve dokuda, ayrıca spor biçimde de karşımıza çıkmaktadır.

2.1.2.3. Erkek Gömleğinin Sınıflandırılması

2.1.2.3.1. Gömleğin Giyecek Kişiye Göre Sınıflandırılması

TSE tarafından hazırlanan sınıflandırma şöyledir: 1. Erkek Gömleği

2. Kadın Gömleği