Erik Üzerindeki Diğer Bulgular

4.6.5.1. Aphidius rosae Haliday, 1833 (Hymenoptera: Braconidae: Aphidiinae) Araziden Prunus x domestica üzerinden larva olarak toplanan Coccinellidae türünü beslemek için aynı tür bitki üzerinden yaprak bitleri toplanarak coccinellid larvası beslenmiştir. Bir süre sonra pupa olup ergin birey çıkışı olmuştur (Coccinella

bipunctata). Örnekleme kutusu kontrol edildiğinde ayrıca erkek ve dişi 2 Aphidiinae

bireyi görülmüştür. Aphididae mumyası bir adet görülmüştür (Şekil 4.84). Örnekleme kutusunda çok fazla afit olmasından dolayı diğer mumya afit fark edilememiştir. Çıkan parazitoidlerden birisi Aphidius rosae dişi bireyidir.

Şekil 4.84. Prunus x domestica, Aphididae, Aphidius rosae ve Coccinella bipunctata birlikteliği

Prunus x domestica üzerinde gözlemlenen multitrofik ilişki tablosunda Aphididae

mumya pupasının içinden Aphidius rosae parazitoidi çıkmıştır. Ayrıca, Aphididae üzerinden beslenen Coccinella bipunctata de görülmektedir. Mumya pupa halindeki Aphididae bireyi kırmızı çember içine alınmıştır.

132

Aphidius rosae türü birçok afit türünü parazitlemektedir. Prunus sp. üzerinde de

parazitlediği afit türü bulunmaktadır [243].

4.6.5.2. Eurytoma rosae Nees, 1834 (Hymenoptera: Eurytomidae)

Bu chalcidoid türünün, Coleoptera (Buprestidae, Scolytidae), Diptera (Cecidomyiidae, Tephritidae), Hymenoptera (Cynipidae), Lepidoptera (Arctiidae, Glyphipterygidae, Tortricidae) taksonlarını parazitlediği literatürde bildirilmiştir [197]. Bu çalışmada ise Prunus x domestica bitkisinde görülen 2 farklı koza tipinden çıktığı gözlemlenmiştir. Bunlardan birisi, Şekil 4.85’te gösterildiği gibi sarı birbirine yapışık kozalardır ve bu yapıdan 1 birey olarak çıkmıştır. Bunun dışında bir de erik yaprağı üzerine ve birbirine yapışık 4 şeffaf koza içerisinden 4 birey olarak çıkmıştır.

Şekil 4.85. Prunus x domestica bitkisi dallarında görülen kozalar ve içerisinden çıkan

Eurytoma rosae bireyi

4.6.5.3. Syrphidae (Diptera), Pachyneuron formosum, P. muscarum, Euneura lachni (Hymenoptera: Pteromalidae) İlişkisi

Syrphidae familyasına ait Prunus x domestica yapraklarında bulunan pupalariumlar laboratuara getirilerek gözlemlenmiştir. Bulunan pupariumlardan 3 tanesinden çeşitli yoğunluklarda Chalcidoid parazitoidler tespit edilmiştir. Bu durum Tablo 4.2’de özetlenmiştir.

133

Tablo 4.2. Prunus x domestica bitkisi yaprağından toplanan Syrphidae pupariumlarının numaraları, pupariumlardan çıkan türler ve bu türlerin birey sayıları.

Puparium

Tür #1 #2 #3

Pachyneuron muscarum 4 12 -

Euneura lachni 5 10 14

Pachyneuron formosum - - 4

Syrphidae taksonu içerisinde, Sternorrhyncha (Hemiptera) predatörleri parazitoid saldırılarına (diğer saprofag taksonlarla da kıyaslanırsa) en fazla maruz kalan taksondur. Bunun öncelikli sebebi de Sternorrhyncha predatörlerinin parasitoitlere çok daha fazla ulaşabilir konumda olmasıdır [244,245]. Bizim çalışmamızda Syrphidae pupalarından tespit edilen 3 parazitoid tür de (Pachyneuron muscarum, Pachyneuron

formosum ve Euneura lachni) Pteromalidae (Chalcidoidea) familyasına ait olan

Pteromalinae alt familyası içerisindedir. Shaw & Askew (1978)’e göre Pteromalidae familyası (Eulophidae familyası ile birlikte), Diptera türlerine saldıran türleri içeren en önemli familyadır. Yapılan literatür çalışmasında, Pteromalinae alt familyası içerisinde Syrphidae için hiperparazitoid olan herhangi bir türden bahsedilmemiştir. Bununla birlikte, Syrphidae için primer (birincil) parazitoid olabilen türleri hakkında literatürde bilgi mevcuttur [197]. Ayrıca, Kamijo (1973) makalesinde verilen bilgilere göre Pachyneuron türlerinin ortak bir alışkanlığı vardır; zorunlu olarak bir şekilde bir kapsül içinde bulunan Hymenopter ya da Dipter pupalarını parazitlerler [246].

Pachyneuron formosum Walker, 1833: Afidofag Syrphidae için parazitoidtir

[197,247,248]. Avcı ve Özbek (1991)’in çalışmasında bir Episyrphus balteatus (Syrphidae) pupasından 15 ergin P. formosum bireyi elde edildiği bildirilmiştir [249]. Şahbaz ve Uysal (2006) çalışmasında Aphididae türleri üzerinde Aphidiinae aracılığıyla hyperparazitoid olduğu bildirilmiştir. Benzer veriler Noyes (2015)’un Chalcidoidea veritabanında da bulunmaktadır [197,250]. Noyes (2015)’un veritabanında ayrıca P.

formosum’un kimi Lepidoptera ve Ichneumonidae türü üzerinde primer parazitoid

olduğu belirtilmiştir. Konu hakkındaki bu kaynaklara dayanarak bu çalışmada tespit edilen Pachyneuron formosum’un çıkış yaptığı Syrphidae pupası üzerinde primer parazitoid olduğunu söyleyebiliriz.

134

Pachyneuron muscarum (Linnaeus, 1758): Pachyneuron türleri primer parazit ve

hiperparazit olarak kayıtlanmıştır. P. muscarum ise çoğunlukla polifag sekonder parazittir (az da olsa son yıllarda örneğin Lepidoptera yumurtalarında primer parazit olduğuna dair bulgu bulunmaktadır). Coleoptera, Diptera, Hemiptera, Hymenoptera ve Lepidoptera taksonlarına ait türleri enfekte eder. Coccidae (kabuklu bitler), Pseudococcidae (unlu bitler) ve Coccinellidae larvalarındaki Encyrtidae (Chalcidoidea) primer parazitoidlerine saldırarak sekonder parazitoid olurlar. Ayrıca Psyllidae nimfleri ve afitofag Coccinellidlerin pupalarında hiperparazitoidlerdir. Ayrıca, kendi türünden ya da Encyrtid bir konukçunun üzerinden sekonder parazit olarak gelişmiş farklı bir türden Chalcidoid üzerinde de tersiyer (üçüncü basamakta) parazitoid de olabilirler [197,247,251].

Rosen ve Kfir (1983)’in makalesinde verilen bilgilere göre Avrupa ve Amerika’daki çoğu bilinen Pachyneuron türü, afidofag Diptera (Syrphidae, Chloropidae ve Chamaemyiidae) üzerinde primer parazitoid olarak gelişmektedir. Bununla birlikte bu kayıtların bir kısmı şüpheli görülmektedir. Bu sebeple, Rosen ve Kfir (1983) hiperparazitik olan Pachyneuron’un ayrıca bir dipter pupasında primer parazitoid özellik gösterip gösteremeyeceğine bakmak için yaptığı çalışmasında, laboratuar şartlarında P. muscarum’un afitofag Diptera pupalarında primer parazitoid olarak geliştiği kaydedilmiştir. Syrphidae pupalarını da parazitlediği yapılan deneylerde gözlemlenmiş fakat ergin halde P. muscarum elde edilememiştir. Ayrıca, Rosen ve Kfir (1983)’in çalışmasının sonucuna göre Pachyneuron muscarum, parazite olmamış bir homopter konukçuda hiçbir zaman primer parazitoid konumunda olamaz, bununla birlikte Dipter bir konukçuda olabilir. Ayrıca P. muscarum türünde konukçu seçimi; sert-kuru bir kabuk içerisinde bulunan yumuşak vücutlu bir konukçunun varlığına göre yapılmaktadır. Buna göre P. muscarum’un konağı, puparium içerisindeki Dipter pupası da olabilir, mumya şeklindeki konukçunun içerisindeki primer parazitoid de olabilir. Bizim çalışmamız için de bu olasılığı göze alırsak P. muscarum’un hem primer hem de sekonder parazitoid olabilme durumu vardır. Fakat gözlemlenen Syrphidae pupalarından birbirine yakın birey sayılarında 2 parazitoid türünün çıkış yapmış olması,

P. muscarum için hiperparazitoidlik durumundan ziyade, primer parazitoid olarak diğer

135

Euneura lachni (Ashmead, 1887): Genellikle çeşitli afitler (Aphididae) üzerinde

(Aphidiinae, Braconidae türleri aracılığıyla) hiperparazittir. Bunun dışında; Diptera içindeki Syrphidae (Neocnemodon coxalis), Hemiptera içindeki Aleyrodidae (Aleurolobus sp.), Lepidoptera içindeki Lasiocampidae (Dendrolimus superans, D.

punctata yumurtalarında) taksonlarının bazı türlerinde primer parazitoid olduğuna dair

kayıtlar mevcuttur [197,252].

Ni ve ark. (1994)’nın çam ağaçlarında zarar yapan Lasiocampidler (Dendrolimus) hakkında yaptıkları çalışmasında bu lepidopterlerin yumurtalarındaki multiparazitoidler ve biyolojik mücadelede bunların nasıl kullanılabileceği araştırılmıştır. Trichogramma sp. ile Pseudanastatus sp. (Chalcidoidea) türlerinin aralarında resiprokal (karşılıklı) parazitizm bulunmaktadır. Bu türler önceden parazitlenmiş bir yumurtayı da parazitleyebilirler, taze bir lepidopter yumurtasını da parazitleyebilirler. Önceden parazitlenmiş yumurta parazitlendiğinde, ilk parazitleyen tür 1-3 gün arasında bir gelişme gösterebilir fakat ergin gelişimi oldukça düşük olur. Diğer taraftan, Euneura lachni, taze konukçu yumurtalarını parazitlemez. Yalnızca

Trichogramma sp. ile parazitlenen ve parazitoid embryosu 1-7 gün arasında büyümüş

olan yumurtayı parazitler. Yapılan gözlemlemelerde, aynı cinsten olmayan embryo 3-5 gün aralığında geliştiğinde Euneura lachni’nin lepidopter yumurtasını parazitleme oranı ve türün ergin hale dönüşme oranı en yüksekte olmuştur [253]. Resiprokal parazitizm, Kricher (1997)’nin tanımına göre, bir grubun diğerini sömürdüğü ve dönüşümlü olarak da diğer grubun karşı tarafı sömürdüğü, sonuçta karşılıklı olarak her bir grubun maksimum yararı sağladığı mutual yaşamdır [254]. Bu bilgilere göre, bizim çalışmamızda elde ettiğimiz sonuçlarda Euneura lachni’nin Pachyneuron formosum ve ayrıca Pachyneuron muscarum ile oluşturduğu iki tür kompleks, resiprokal parazitizmi içeren bir multiparazitoid durumunu ortaya koyabilir.

Sonuç olarak, tüm bu bilgileri ve bulgularımızı bir arada düşündüğümüzde,

Euneura lachni türünün aynı Syrphidae pupasından çıkan Pachyneuron muscarum ile

ve Euneura lachni’nin aynı pupadan çıktığı tespit edilen Pachyneuron formosum ile multiparazitlik (iki ya da daha fazla farklı türün aynı konak üzerinde primer parazitoid olması) durumuna sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Pachyneuron muscarum, Syrphidae için doğadan toplanan yeni bir parazitoid

136

Palearktik bölge için yeni bir bulgudur (Euneura lachni’nin literatürdeki tek Syrphidae konukçu kaydı olan Neocnemodon coxalis Dipteri Nearktik bir türdür). Ayrıca

Pachyneuron muscarum’un Euneura lachni ile aynı konağı (Syrphidae) kullanarak

multiparazitoid bir ilişkide olması da yeni bir bulgudur. Bu sonuçlara dair oluşturulabilecek multitrofik ilişki şeması Şekil 4.86 ve Şekil 4.87’de verilmiştir.

Şekil 4.86. Prunus x domestica’da gözlemlenen multitrofik basamaklandırma

Şekil 4.87. Prunus x domestica’da gözlemlenen multitrofik basamaklandırma