Cetoniidae

4.2.4.1.2.1. Tropinota Mulsant, 1842

Tropinota sp. (hirta ya da squalida), bu çalışmada çiçeklenme dönemindeki Crataegus monogyna, Prunus spinosa, Pyrus communis bitkilerinden toplanmıştır.

Yapılan arazi ve laboratuar gözlemlerinde böceklerin, bu bitkilerin çiçeklerinin petal, çiçek iç organları vb. kısımlarından beslendiği, bitkinin yeşil yapraklarına dokunmadığı fark edilmiştir (Şekil 4.53).

Şekil 4.53. Pyrus communis, Prunus spinosa ve Crataegus monogyna çiçekleri üzerinde gözlemlenen Tropinota sp. ergin bireyleri

94

Tropinota hirta ve T. squalida türleri hakkında literatürde polifag olarak

beslendiği ve bitkinin çiçek kısımlarının yanı sıra yapraklarını da tükettiği, bununla birlikte çiçeklerden yani potansiyel meyvalardan yoğunlukla beslendiğinden bitkilere zarar derecelerinin yoğun olabildiği belirtilmiştir [70,167,168].

4.2.4.2. Diptera 4.2.4.2.1. Bibionidae

Baharda bireylerine sıkça rastlanan ve Diptera taksonuna ait familyalardan biri olan Bibionidae, bu çalışmada ergin halde Crataegus monogyna çiçekleri üzerinden toplanmıştır (Şekil 4.54). Erginleri, baharda çiçek açan çalılar, ağaçlar ve yabani çiçeklerden nektar ile beslenir ve bu yönleriyle minor polinatör olarak düşünülür. Ara sıra, özellikle de çiftleşme zamanlarında kalabalık bireyler halinde gözlemlenebilirler. Bu zamanlarda erkek bireyler dişileri çekebilmek için kümelenme davranışı gösterirler [169].

Şekil 4.54. Bibionidae bireyinin mikroskop altından görünüşü

4.2.4.2.2. Cecidomyiidae

Diptera taksonunun en geniş familyalarından biri olan Cecidomyiidae sinekleri, orman ekosistemleri ya da agroekosistemler için önem teşkil eden bir taksondur. Türlerin erginleri beslenmez ya da genellikle geceleri aktiftir ve afitlerin salgıladığı balımsı madde ile beslenirler, bu nedenle de yaşadığı ekosistem içerisinde bir zararı

95

bulunmaz. Bununla birlikte larvalarından fitofag olanları ağaçlarda tahribata yol açabilmektedir. Larvalar beslenme biçimlerine göre fitofag, zoofag ya da fungivor olabilirler. Fitofag olan sinekler, konukçu olduğu bitkilerin dokularından bitki özsuyunu emerler ve bitkinin kök, gövde, dallar, vejetatif uçlar, yaprak, çiçek ve meyvelerinde anormal doku büyümeleri olan ‘gal’lerin oluşumuna neden olurlar. Fitofag olan türlerin büyük bir çoğunluğu (yaklaşık %70’i) gal oluştur ve bunların birçoğu da monofag ya da oligofagtır. Fitofag olanlar, konukçu olduğu bitkiye göre univoltin, bivoltin ya da multivoltin olabilirler. Ağaçlarda yaşayanları genellikle univoltin olurken; çalı ve otsu bitkilerdekiler bivoltin ya da multivoltindirler. Bu durum, bitkinin devamlı şekilde böceğin gal oluşturabilecek dokular barındırabilmesindendir. Zoofag olanlar akar ve afitlerden beslenirler. Cecidomyiidae sineklerinin ayrıca, ağaç kabukları altında, çürüyen ağaç kabukları ya da çürüyen organik maddeler içinde yaşayan; fungus yiyen; parazitik olan; karınca ve termit yuvalarında yerleşimci olarak yaşayan türleri mevcuttur [170,171,172,173].

Bu çalışmada Crataegus monogyna ve Prunus spinosa türlerinden ergin halde toplanan Cecidomyiidae bireyleri bitkilerin çiçeklenme zamanında çiçek etrafından atrap ile toplanmıştır. Besin arayabilecekleri gibi, eğer dişi birey ise yumurtalarını bırakabilecekleri yer arayışında da olabilirler.

4.2.4.2.3. Chironomidae

Genellikle sucul-yarısucul ekosistemlerde yaşayan türlerinin yanında karasal sistemlerde yaşamlarını sürdüren türleri de bulunmaktadır. Sucul türleri alanın sağlıklı bir ekosistem halinde sürdürülüp-sürdürülemediği konusunda biyoindikatör görevi görürler. Bu yönüyle de önemi fazlaca olduğundan hakkında araştırılması yapılan bir familyadır. Ergin Chironomidler hakkındaki genel görüş beslenmedikleridir. Bununla birlikte yapılan araştırmalar çoğu türün ergininin doğada; nektar, polen, taze sinek dışkıları (damlaları) ve ballı afit salgıları (honeydew) ile laboratuvar şartlarında sükroz solusyonları ile beslendiğini rapor etmektedir. Larva evresindeki Chironomidler ise; algler, iri ve ince detrituslar, invertebratlar, hif ve sporlar ile beslenirler. Türlerden bazıları larva iken sera bitkileri ya da süs bitkilerinin köklerine zararda bulunur. Nektar ya da polen arayışı ile çiçekleri ziyaret eden Chironomidler bu esnada polinatör görevi görüp bazı bitkilerde döllenme şansını artırabilirler [70,174].

96

Bu çalışmada da ilgili familya bireyleri Crataegus monogyna ve Prunus spinosa bitkilerinin çiçeklenme zamanlarında ergin halde toplanmıştır. Ayrıca çalışma yapılan alanın yarı-sulak bir alan olması da bu habitatlarda yaşamasını uygun kılan bir durumdur. Bulunan bu ergin bireyler çiçeklerden nektar toplamak için bu bitkileri ziyaret etmiş olabilir.

4.2.4.2.4. Empididae

Türkçe’de “dansçı sinekler” adıyla da bilinen Empididae familyasına ait bireyler bu çalışmada Crataegus monogyna çiçekleri etrafından, kimi zaman çok büyük olmayan gruplar halinde görülüp, toplanmıştır (Şekil 4.55 ve Şekil 4.56).

Şekil 4.55. (a) Crataegus monogyna çiçeklerinde nektar ile beslenen uzun proboscise sahip Empididae bireyi. (b) Empididae bireyinin mikroskop altında görünüşü.

Şekil 4.56. Crataegus monogyna çiçekleri üzerinden toplanan kısa proboscise sahip başka bir Empididae bireyinin mikroskop altından görünüşü

97

Empididlere “dansçı sinek” denmesinin nedeni çiftleşme ritüelleri sırasında havada kümeler oluşturarak uçuşmalarından dolayıdır. Birçoğu avcı olan bu familyanın üyelerinin bir kısmı da çiçek ziyaretçileridir. Ergin Empidid’lerin; Acari, Coleoptera, Collembola, Diptera, Ephemeroptera, Hemiptera, Hymenoptera, Lepidoptera, Neuroptera, Plecoptera, Thysanoptera ve Trichoptera taksonlarına ait bireylerden beslendiği literatürde bildirilmiştir. Bu kadar geniş bir av yelpazesi olması, bu familyayı zararlılara karşı biyokontrol çalışmaları için önemli kılmaktadır. Empididlerin bir bölümü de, nektar toplamak için çiçekleri ziyaret eder fakat bunların çok azı bünyesinin protein ihtiyacını polenlerden karşılar. Bununla birlikte polinasyondaki önemleri büyüktür. Bu sayede ziyaret ettiği bitkiler arasında gen alış-verişini artırırlar. Empididae larvaları ise; nemli topraklarda, çürüyen odunlarda, gübrelerde, sulak ya da yarı sulak alanlarda yaşamaktadır; diğer artropodlar üzerinden, özellikle Diptera larvalarından, predasyon yapmaktadır. Ufak bir bölümünün de baykuşların yuvalarında, köklerde ve funguslarda yaşadığı kaydedilmiştir [170,175,176].

4.2.4.2.5. Sciaridae

Bu çalışmada Sciaridae bireyleri Craeaegus monogyna, Prunus spinosa ve Rosa

canina bitkilerinden, çiçeklerinin etrafında uçarken toplanmıştır (Şekil 4.57). Ergin

halde gözlemlenen bu bireyler ya çiçek nektarlarından beslenmek ya da yumurtlamak için yer aramak amacıyla bu bitkiler etrafında gözlemlenmiş olabilir.

98

Çoğu Sciaridae türünün larvaları funguslar, detrituslar ya da çürüyen organik maddelerle beslenmektedir. Bununla birlikte bazı türleri ticari olarak yetiştirilen ve önemi olan mantarlar, patates, buğday, yonca ve çeşitli süs bitkileri üzerinde ciddi zararlara yol açarlar. Erginleri ise kısa süreli yaşamlarında nektar ya da başka diğer sıvı materyaller üzerinden beslenirler ve çiftleşme dönemlerinde kümeler halinde ağaç gövdeleri etrafında uçuştuklarına sıkça rastlanabilir [177,178].

4.2.4.2.6. Tipulidae

Crataegus monogyna ve Pyrus communis bitkilerinin yaprakları üzerinden ergin

halde bulunmuştur. Armut üzerinde bulunan 2 birey çiftleşirken, bir birey de, alıçtaki gibi, çiçek ve yapraklar etrafında gezinir halde gözlemlenmiştir (Şekil 4.58).

Larvaları sucul, yarı-sucul ya da çürümekte olan vejetasyonlarda, bir kısmı da ağaç kabuklarının altında, fungilerin içinde yaşarlar. Ya da yaprakları yiyerek (özellikle de Viola’larda) besinlerini sağlarlar. Tipulid Dipterlerin çok azı zararlı sınıfındadır [170]. Herbivor olanların bazıları, sayıları çok fazla olduğu zamanlarda çimenlerde, yem bitkilerinde ya da köklerden beslenerek bitki fidelerinde ekonomik zararlara yol açabilirler. Çoğunun (özellikle sulak alan Tipulidlerinin) ise organik atıklar ile beslenmesi ekolojik açıdan önemlidir. Ayrıca Tipulid larva ve erginlerinin amfibiler, balıklar, kuşlar, memeliler, örümcekler için de besin oluşturmaları önemlidir [179].

99 4.2.4.3. Hemiptera

4.2.4.3.1. Alydidae

4.2.4.3.1.1. Camptopus lateralis (Germar, 1817)

Polifag beslenmeye sahip olan bu tür, ağırlıklı olarak Fabaceae türlerinden ve bu bitkilerin de tohum kapsüllerinden besin ihtiyacını karşılar. Konukçu olduğu bitkinin tohum dokusuna verdiği zarar ile tohumun çimlenme gücü azalır. Türkiye’de bu türün verdiği zarar minimal seviyede olup, ürün verimini çok fazla etkilememektedir [180,181,182].

Alydidae taksonuna ait olan Camptopus lateralis bu çalışmada Cretaegus

monogyna ve Prunus spinosa bitkilerinden ergin halde toplanmıştır. Literatürde

Rosaceae ile beslendiği bilgisine ulaşılamamıştır. Bununla birlikte C. lateralis türünün polifag olduğu bilgisine dayanarak bu çalışmada üzerinden bulduğumuz bitkilerden de beslenme olasılığı bulunduğunu söyleyebiliriz.