Ergenlerin internetin yaşamlarına etkisine yönelik algılamalarına ilişkin bulguların tartışılması

Bu araştırmada ergenlerin internetin yaşamlarına etkisine yönelik algılamalarına ilişkin bulgular incelendiğinde ergenlerden 1075’i (% 50’si) internetin arkadaşlarıyla

ilişkilerini tamamen olumlu etkilediğini, 158’i (% 7’si) internetin arkadaşlarıyla ilişkilerini tamamen olumsuz etkilediğini ifade etmiştir. Bu bulgu başka araştırmalar tarafından da desteklenmiştir. Ergenler de internetin sosyal kullanımının olumlu etkileri olduğunu belirtmişlerdir (Lenhart ve ark., 2005). Yapılan bazı araştırmalarda online iletişim teknolojilerinin var olan arkadaşlarla iletişimi arttırdığı belirlenmiştir (Bryant ve ark., 2006; Kraut ve ark., 2002; Lin ve Tsai, 2002; Valkenburg ve Peter, 2007b; Yang ve Tung, 2007). Araştırma bulguları arkadaşları ile sosyal ilişki kurmak için internete giren ergenlerin, internette bireysel etkinliklerde bulunan ergenlere göre daha gelişmiş sosyal becerilere ve daha fazla sosyal uyuma sahip olduklarını göstermiştir (Heitner, 2002). Ayrıca, ergenler internet kullandıktan sonra insanlarla daha kolay ilişki kurabildiklerini kendilerini daha kolay ifade edebildiklerini belirtmişlerdir (Altın, 2006). Ancak, internet kullanımının arkadaş ilişkilerine etkisi olmadığı (Altın, 2006;

Doruk, 2007), olumsuz etkisi olduğu bulgusuna ulaşılan araştırmalar (Karadal, 2009;

Özçınar, 2011) da mevcuttur. Aynı zamanda kullanım amacına göre arkadaş ilişkilerinin olumlu ya da olumsuz etkilendiği, chat kullanımının arkadaş ilişkilerine olumlu, genel sohbet odası kullanımının olumsuz etkisi olduğunu (Blais ve ark., 2008; Valkenburg ve ark., 2007a) gösteren araştırmaların da alan yazında var olduğu görülmektedir. Bu araştırmada ergenlerin interneti, Facebook’u sohbet etmek amacıyla da kullandığı sonucu göz önünde bulundurulursa internette sohbet etmenin ergenlerin arkadaş ilişkilerini geliştirdiği ifade edilebilir.

Ergenlik döneminde arkadaş gruplarının önemi artmıştır. Ergenlerin gelişim görevleri arasında akranlarıyla yakın ilişki kurma ve romantik ilişkileri geliştirme yer almaktadır (Brown ve Larson, 2009). Ergenler arkadaşlarıyla iletişim kurarlar, grup içinde kendilerine bir yer edinirler ve deneyimlerini paylaşırlar (Smahel ve ark., 2012).

Böylelikle de kendilerini tanırlar. Ucuz, uzun süre ve birçok kişi ile aynı anda iletişim imkânı veren internet özellikle arkadaşları ile sürekli iletişim içinde olmak isteyen ergenlere uygun ortam sunmaktadır (Doruk, 2007). İnternet kullanımı ergenlerin

arkadaşları ve akranlarıyla iletişimi genişletip güçlendirdiği (Subrahmanyam ve Smahel, 2011) için ergenin gelişimini desteklemektedir (Smahel ve ark., 2012).

Bu araştırmada internetin günlük rutinlerini tamamen olumlu etkilediğini ifade eden ergenlerin sayısı 679 (% 33) iken, günlük rutinlerini tamamen olumsuz etkilediğini belirtenlerin sayısı 198’dir (% 9). Literatürde de internetin günlük yaşamı

kolaylaştırdığı ifade edilmiştir. İnternet mesafeleri ortadan kaldırarak bilgiye ulaşmayı ve diğer insanlarla iletişim kurmayı kolaylaşmaktadır. Böylece internet öğrencilere öğrenme ve etkileşim için yeni bir alan olarak eşi görülmemiş fırsatlar sağlamaktadır.

Bilgisayar ve haberleşme teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişme sayesinde internet ile çalışma, alışveriş, ödeme, iletişim kurma, eğitim ve eğlence gibi her türlü günlük ihtiyaç karşılanabilmektedir. İnternetin bu derece yaygınlaşmasının sebepleri araştırıldığında;

günlük yaşamdaki bazı işleri kolaylaştırmasının önemli bir etken olduğu görülebilir (Keser-Özcan ve Buzlu, 2005). İnternet kullanımının günlük yaşamı kolaylaştırma, ihtiyaçlara cevap verme gibi olumlu etkileri vardır. Ancak, internetin günlük yaşam aktivitelerine olumsuz etkileri olduğu (Gündüz ve Şahin, 2011; Lin ve Tsai, 2002; Yang ve Tung, 2007) yolunda sonuçlara ulaşılan araştırmalar da vardır.

Bu araştırmada 594 (% 28) ergen internetin sağlığını tamamen olumlu

etkilediğini, 251 (% 12) ergen ise tamamen olumsuz etkilediğini belirtmiştir. İnternetin sağlıklarına olumlu etkileri olduğunu (Lin ve Tsai, 2002) ortaya koyan araştırma bu araştırmanın bulgularını desteklemektedir. Ancak, literatürde genellikle internetin sağlığı olumsuz etkilediği üzerinde durulmuştur. Young (1996b), internet

bağımlılığının, akademik, sosyal ve mesleki zararlar, sağlık sorunları, uykusuzluk ve depresif eğilimlerin oluşmasına neden olabileceğini belirtmiştir. Bilgisayar başından kalkmamak zamanla gençlerde bazı fiziksel etkiler, ciddi sağlık problemleri ortaya çıkarabilmektedir. Uzun süre bilgisayar kullanımı, kas gruplarının sürekli tekrar eden hareketlerin baskısı altında kalması sonucu karpal tünel sendromu gibi sorunlara yol açabilmektedir (Shields ve Behrman, 2000). Ergenlerde tekrarlanan zorlama

yaralanması ve sırt ağrısı şikâyetleri görülebilir (Flisher, 2010), iskelet ve kas

sisteminde ağrılar meydana gelebilir (Aktaş-Arnas, 2005; Altın, 2006; İnandı ve Akyol, 2001; Shields ve Behrman, 2000; Tuncer, 2001). Boyun ve sırt rahatsızlıkları, kas kasılmaları görülebilir (Subrahmanyam ve ark., 2000). Ergenlerde monitöre uzun süreli bakmaya bağlı olarak gözlerde sağlık sorunları ortaya çıkabilir (Aktaş-Arnas, 2005;

Altın, 2006; İnandı ve Akyol, 2001; Shields ve Behrman, 2000; Subrahmanyam ve ark., 2000).

Araştırmalarda problemli internet kullanıcılarında psikosomatik semptom, fiziksel enerji eksikliği, fizyolojik disfonksiyon, zayıf bağışıklık olduğu görülmüştür (Cao ve ark., 2011). İnternet kullanımının sağlığı olumsuz etkilediği (Özçınar, 2011; Yang ve Tung, 2007; Yılmaz, 2006), problemli internet kullanımı ile sağlıklı yaşam biçimi arasında negatif yönlü zayıf ilişki olduğu bulunmuştur (Yıldız, 2010). Daha düşük düzeylerde sağlığı geliştirici davranışlara sahip olduğunu, daha kötü uyku ve yeme alışkanlıkları gösterdiğini ve aşırı internet kullanımı ile aşırı kiloluluk, hipersomnia (aşırı uyuma), düşük akademik başarı arasında ilişkili olduğunu göstermiştir (Kim ve ark., 2009). Bu araştırmada internet kullanımının sağlık üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Bu nedenle sağlık üzerindeki olumlu etkiler ile kastedilenin ne olduğuna ilişkin fikir yürütülememektedir. İnternetin sağlığı olumsuz etkilediği yönündeki araştırma bulgularına rağmen bu araştırmada ergenlerin internetin sağlıklarını olumlu etkilediğini ifade etmeleri şaşırtıcıdır. İnternetin sağlık üzerindeki etkileri daha somut ve ayrıntılı olarak yeni araştırmalarla incelenme ihtiyacındadır.

Bu araştırmada internetin öğretmenlerle ilişkisini tamamen olumlu etkilediğini belirten ergenlerin sayısı 592 (% 27) iken, tamamen olumsuz etkilediğini belirtenlerin sayısı 255’dir (% 12). Literatürde internetin öğretmenlerle ilişkileri geliştirdiğini ortaya koyan araştırmaların (Lin ve Tsai, 2002) yanı sıra olumsuz etkilediğini (Yang ve Tung, 2007) ve etkisinin olmadığını gösteren araştırmalar da (Altın, 2006) vardır. Bununla birlikte internet ergenlere ve çocuklara öğretmenlerle e-posta yoluyla iletişim kurmak, sohbet odalarında uzmanlardan bilgi almak gibi olanaklar sunmaktadır (Akkoyunlu, 2001).

Bu araştırmada internetin okul performansını tamamen olumlu etkilediğini

söyleyen ergenlerin sayısı 552 (% 26) iken, tamamen olumsuz etkilediğini söyleyenlerin sayısı 235’dir (% 11). Literatürde internet kullanımının akademik başarıyı hem olumlu hem de olumsuz etkilediği belirtilmiştir. Öğrencilerle yapılan bir araştırmada interneti daha çok kullanan öğrencilerin bir yılın sonunda not ortalamasının yükseldiği ve altı ayın sonunda da okuma edinimi standart testlerinde daha yüksek notlar aldıkları

gözlenmiştir (Jackson ve ark., 2006). Bu yararların ortaya çıkabilmesi için bilgisayar ve internetin eğitim amacıyla kullanılması alışkanlığının kazandırılması önemlidir (Altın, 2006).

Literatürde internet kullanımının okul başarısını azalttığı, akademik zorluklarla daha çok karşılaşılmasına yol açtığını gösteren araştırmalar oldukça fazladır (Bayraktar ve Gün, 2007; Lin ve Tsai, 2002; Doruk, 2007; Esen ve Siyez, 2011; Filisher, 2010;

Gündüz ve Şahin, 2011; İnan, 2010; Karaca, 2007; Mythily ve ark., 2008; Özçınar, 2011; Yang ve Tung, 2007). Ancak okul performansı ile bilgisayar kullanma sıklığı arasında ilişki olmadığını gösteren araştırmalar da (Altın, 2006; Altuğ ve ark., 2011) vardır. Literatürde internetin derslere etkisine ilişkin araştırma sonuçları çelişkili olsa da, bu araştırmada ergenler internetin derslerini olumlu etkilediğini yönünde görüş bildirmişlerdir.

İnternet ergenler ve çocukların eğitimi için; çeşitli veri tabanlarından bilgi edinmek, öğretmenlerle e-posta yoluyla iletişim kurmak, sohbet odalarında

uzmanlardan bilgi almak gibi olanaklar sunmaktadır. Çocuklar ve gençler, zaman ve yer sınırı olmaksızın, istenilen her anda bilgiye ulaşabilmekte ve ayrıca kendi yaptıkları ürünleri dünyaya ulaştırabilmektedir (Akkoyunlu, 2001; Gürgün, 2007; Tuncer, 2001).

Yine internet öğretmenlerle öğrencilerin öğrenmeye yönelik motivasyonlarını arttırabilir (Gürgün, 2007), değişik okullardaki ve hatta ülkelerdeki öğrenciler ile birlikte proje yürütebilmelerine olanak sağlayabilmektedir (Tuncer, 2001). Bu nedenlerle

katılımcılardan internetin okul performansını olumlu etkilediğini belirtenlerin sayısının yüksek olması şaşırtıcı değildir.

Bu araştırmada internetin aile ilişkisini tamamen olumlu etkilediğini söyleyen ergenlerin sayısı 550 (% 26) iken, tamamen olumsuz etkilediğini söyleyenlerin sayısı 238’dir (% 11). Literatürde online iletişim teknolojilerinin aile ve var olan arkadaşlarla iletişimi arttırdığını (Bryant ve ark., 2006; Kraut ve ark., 2002) ortaya koyan

araştırmalar bu araştırmanın bulgularını desteklemektedir. Ancak internetin aile ile ilişkiler üzerinde etkisinin olmadığını belirten araştırmalar da (Altın, 2006; Doruk, 2007) mevcuttur. Ayrıca, literatürde internet kullanımının aile ile olan ilişkileri azalttığı yönündeki araştırmalar (Gündüz ve Şahin, 2011; Karaca, 2007; Karadal, 2009; Lin ve Tsai, 2002; Makas, 2008; Keser-Özcan ve Buzlu, 2007; Yang ve Tung, 2007; Yıldız ve Bölükbaş, 2005) da vardır. Ergenlik döneminde algılanan aile desteğinin internet bağımlılığını negatif yönde yordadığı (Kıran-Esen, 2009) da belirlenmiştir. İnternetin aile ilişkilerini nasıl etkileyeceği kullanım süresine, kullanım amacına bağlı olarak değişebilir. Eğer ergenler interneti günlük yaşamı kolaylaştırmak amacıyla kullanırsa

(ödevlerini yapma, sağlık ile ilgili araştırmalar yapma, otel/otobüs/uçak rezervasyonu yapma, anne babasının merak ettiği konular ile ilgili bilgileri bulma gibi) ailesi ile ilişkileri gelişebilir.

5. Problemli internet kullanımının yordayıcılarına ilişkin bulguların tartışılması