Entelektüel Sermayenin Mevcudiyeti

İnsan kaynağı, örgütün en önemli kaynaklarından biridir ve örgütün hedeflerine ulaşmadaki başarısı, beşeri sermayeye yapılan yatırımlara bağlıdır. Ancak, genel olarak insan kaynakları, bütün ekonomik değer kaynağı değildir, ancak düşünme, yaratma ve geliştirme yeteneğine sahip olan ve kuruluşun ürünlerine yeni değer katmaktan sorumlu olan ve rekabet gücünü destekleyen insan kaynağına entelektüel sermaye denir. Bankacılık sektörüne gelince, finansal küreselleşme bağlamında bankacılık hizmetlerinin gelişmesini sağlamak ve bilgi ekonomisine geçiş, finansal kurumlarda entelektüel sermayenin sağlanmasını veya yenilikçi düşünceyi gerektirir. Yaratıcı düşünmenin temel amacı, bankacılık fikirlerinin oluşturulmasını teşvik etmektir, bu nedenle bu tür bir düşünce, bankacılık hizmetinin kalitesinin küreselleşmesine doğru atılan ilk adım olarak kabul edilir. Aynı zamanda bankacılık sorunlarının çözülmesine katkıda bulunur, çünkü problemlerle kolay ve basit bir şekilde başa çıkabilmek için büyük bir kapasiteye sahiptir ve uluslararası bankacılık pazarındaki yeni gelişmelere uyum sağlama yeteneğine sahiptir.

Edvinsson ve Sullioan (1996), bilginin, enformasyonun, becerilerin ve uygulamaya konabilecek ekonomik değer deneyimlerinin entelektüel sermaye olduğunu belirtmişlerdir. Ozkan vd. (2016), entelektüel sermaye, şirket bilançosuna açıkça eklenmeyen ancak kuruluşun performansını ve başarısını olumlu yönde etkileyen maddi olmayan duran varlıkları olarak belirtmektedir. Shukriji ve Mahmoud (2010), entellektüel sermayeyi, örgütün gelecekteki büyümesini artıran ve marka, müşteri ilişkileri, ayrıcalıklar ve bilgi gibi varlıkları içeren maddi olmayan materyal olarak ifade etmişlerdir. Choong’un (2008) bakış açısına göre ise, entelektüel sermaye, şirketlerin gerçek sermayesini temsil eder. Bu şirketlerin çalışanlarının bilgisinin, becerisinin ve deneyiminin değerini temsil eder. Tüm çalışanlar entelektüel sermaye oluşturmaz. Bu terim, çalışanların şirketin refahını yaratmadaki değeri ve bilgisini ifade eder. Choong (2008), entelektüel sermayeyi iki unsurla tanımlamıştır. Seçkin bilgi: Rekabetçi organizasyonlarda hiç kimsenin aynı beceri ve bilgiye sahip olmadığı

anlamına gelir. Stratejik bilgi: Bu bilgi ve becerileri, müşterinin ürün veya hizmetin alımı için ödeyebileceği bir değer haline getirilmesidir.

Buna göre entelektüel sermaye, bireylerin sahip olduğu fikir ve bilgi grubu olarak tanımlanabilir, yaratıcı ve farklıdırlar ve kuruluşun stratejisiyle ve amaçlarıyla ve toplumun amaçlarıyla uyumludurlar ve diğer kuruluşlarla rekabet edebilecek finansal ve ahlaki getirilerin elde edilmesini sağlamak için kuruluşun performansının geliştirilmesine katkıda bulunurlar. Entelektüel sermaye ile ilgili tanımları inceleyerek, şimdi entelektüel sermayenin ve bileşenlerinin önemini netleştirmeliyiz.

3.7.3.1.Entelektüel sermayenin önemi

Entelektüel sermaye, bir bilgi ekonomisi bağlamında 21. yüzyılın en değerli varlığını temsil eder, çünkü kurumlardaki her şeye temel değişiklikler getirebilecek bilimsel bir güçtür. Başka bir deyişle, refah, bilgi ve maddi olmayan duran varlıklardan üretilir. Örneğin, 2004 yılında Microsoft şirketi, 119 milyar dolar olarak tahmin edilen piyasa değerinin % 94’ünü maddi olmayan duran varlıklara bağlamıştır. Bilgi-temelli varlıkların önemi tecrübe ve öğrenme sonucunda zamanla önem kazanırken, entelektüel sermaye, işletme birimlerinin zenginliğini temsil eder. Müşteriler için değerli olan kişilerin yatırım yaptığı bilgilere bağlı olacaktır (Allee, 2000). Bu temelde entelektüel sermayenin önemini şu şekilde inceleyebiliriz:

✓ Akıllı organizasyonların kurulması: Entelektüel sermayenin etkin yönetimi, örgütsel performansın nihai belirleyicisi olabilir. Bu nedenle, başarılı olmak ve akıllı bir kuruma geçmek isteyen kuruluşlar, rakiplerinin ötesinde yetenek ve becerilere sahip bireylere sahip olmak için entelektüel varlıklara uygun yatırımlar yapmalıdır.

✓ Küreselleşme: Bilgi, yükselen büyüme, küreselleşme olgusundan etkilenmiştir. İşgücü piyasası, çağdaş bilimsel ve teknik zorluklar nedeniyle çeşitli deneyimler ve becerilerle karakterize edilen entelektüel sermaye talebinde artan bir artış eğilimine neden olmuştur.

✓ Bilgi ekonomisi bağlamında entelektüel sermaye, için etkili bir güç ve temel bir zenginlik ve refah kaynağı oluşturan stratejik bir kaynak haline gelmiştir. Entelektüel sermaye, çağdaş örgütler için kuruluşun başarı şansını sağlayan

stratejik kararların benimsenmesi ve uygulanması yoluyla en güçlü rekabet silahı ve bir rekabet avantajı kaynağı haline gelmiştir. Dolayısıyla, finansal kaynakların yeterliliğine rağmen, onaylanmış yönetim yöntemlerinin yetersizliği nedeniyle kuruluşun entelektüel sermaye kaybı veya düşük performansı, örgütün rekabet edebilirlik stratejileri ve politikalarının başarısız olmasının ana nedenidir. Bu nedenle, mükemmellik stratejisine ancak entelektüel üretim, yaratıcılık ve yeni ürünler sunma, araştırma ve geliştirmeyle ilgili her şey ile ulaşılabilir (Bollinger ve Smith,2001). Yukarıdaki açıklamalara dayanarak, entelektüel sermayenin bilgi ekonomisindeki önemini gösteren en önemli noktaları şöyle özetleyebiliriz: ✓ Yaratıcı yetenekleri arttırmak.

✓ Müşteri-tedarikçi ilişkilerini iyileştirmek. ✓ Verimliliği ve gelirleri artırmak.

✓ Entelektüel sermaye, değeri zamanla arttığı için en önemli varlığı temsil eder. ✓ Entelektüel sermayenin organizasyondaki önemi, verimlilik, performans ve

arasındaki ilişkinin harekete geçirilmesi artan bilgi ve teknoloji ile birlikte artmaktadır.

3.7.3.2.Entelektüel sermayenin bileşenleri

Çoğu araştırmacı entelektüel sermayenin üç bileşenden oluştuğu konusunda hemfikirdir. Bunlar; beşeri sermaye, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi.

Beşeri sermaye: İşgücünde temsil edilen düşünce ve inovasyon yeteneğine sahip entelektüel sermayenin en önemli bileşenlerinden biridir. Beşeri sermaye organizasyonda kazanılan bilgi, beceri ve pratik deneyimlerden oluşur. Beşeri sermaye, bilgi ekonomisinin gölgesindeki kuruluşlardaki inovasyonun motorudur (Becker, 1994). Nitekim beşeri sermaye veya insan sermayesi aşağıdaki unsurları içerir:

✓ Yenilik yapabilme yeteneği: Geleneksel yöntemler kullanmak yerine yeni çözümler sunmanın amaçlandığı yerlerde gereklidir.

✓ Mesleki yeterlilik: İşçilerin sahip olduğu eğitim ve tecrübe seviyesi ile işi etkin bir şekilde yerine getirmek için kullanılan bilgidir.

✓ Sosyal yetenek: Başkalarıyla etkileşimde bulunma yeteneğidir ve istenilen performansı gösterebilmesi amacıyla bireyin kurumdaki diğer kişilerle işbirliği yapması için gereklidir.

Yapısal sermaye: Çalışanların (insan sermayesi) kuruluşun ürün ve hizmetlerini geliştirmek için bilgi yaratma görevlerini yerine getirebilmelerini sağlamak amacıyla zaman içinde organizasyonu oluşturan ve geliştiren bir dizi prosedür, formül, patent, veritabanı ve sistemlerdir. Buna göre, yapısal sermaye aşağıdaki unsurlara ayrılmıştır (Gogan ve diğerleri, 2015):

✓ Fikri mülkiyet: Fikri mülkiyet, yasal olarak korunabilecek her şeydir: patentler, telif hakkı, ticari markalar ve tasarım hakları.

✓ Altyapı varlıkları: Bunlara kültür, organizasyon modelleri, süreçler, prosedürler ve dağıtım kanalları dahildir.

Müşteri sermayesi veya ilişkisel sermaye: Bu sermaye türü, organizasyonu müşterilerine, tedarikçilerine ve rakiplerine bağlayan ilişkilerin doğasını yansıtır (Afzal & Lawrey, 2012).

Entelektüel sermayenin kuruluşlar için önemi nedeniyle, bu kaynağın geliştirilmesi için çeşitli koşulların sağlanması gerekmektedir. Entelektüel sermayenin gelişmesi için en önemli gereklilikleri aşağıdaki yollarla açıklığa kavuşturacağız (Afzal & Lawrey, 2012):

✓ Düşüncenin gelişimi: Meydana gelen değişikliklerin farkındalığını ve bilgi edinme ihtiyacının tanınmasını içerir.

✓ Kendini geliştirme: Bilgi edinme ve bilgiyi organizasyonun yararına uygulamada sorumluluk duygusuna sahip olmaktır.

✓ Araç ve yöntemlerin geliştirilmesi: Hizmet içi eğitime bağlı olarak için mevcut araç ve yöntemlerin geliştirilmesidir.

✓ Yetkinlik gelişimi: Gerekli yetkinlikleri belirleyerek ve bireysel farklılıkların farkında olmaktır.

Bu nedenle, eğer örgütün eski unsurları varsa, kaçınılmaz olarak entelektüel sermayeyi temsil eden seçkin bireyler elde edebilecektir. Aşağıdaki şekil entelektüel sermayenin gelişimi için gereklilikleri göstermektedir.

Şekil 3.3 Entelektüel sermayenin gelişimi için gereklilikler