Enerji Etkinliğine Yönelik Engeller

Enerji etkinliği bir çok ekonomik ve çevresel kazançlar sağlamaktadır. Bir çok hükümet enerji korumaları ya da enerji verimliliği gelişmeleri ile enerji politika hedeflerine ulaşmayı hedeflemektedir. Ancak enerji verimliliğinin gelişmesi önünde çeşitli engeller olabilmektedir. Bu engeller aktörlerin (firma, kurum, hanehalkı, birey) enerji etkinliğini sürdürmesini kısıtlamaktadır. Bu bariyerlerleri teknik bariyerler, bilgi bariyerleri, ekonomik bariyerler, organizasyonel bariyerler, ev sahibi-kiracı bariyerleri, ilgi eksikliği; karar oluşturma süreci, yüksek dönüşüm maliyetleri ya da sınırlı sermaye erişimi olarak sınıflandırmamız mümkündür. Aşağıda enerji etkinliğinde karşılaşılan engeller özetlenmiştir (Blok, 2007: 241; Woolf ve Lutz, 1993: 234; Sarkar ve Singh, 2010: 5563; Worrell ve Price, 2007: 1):

Kurum ve Kapasite Eksikliği: Kamu birimlerinin yeni ve başlangıç

aşamasında olan enerji etkinliği mal ve hizmet piyasalarının organize edilmesinde, dönüşümünde, teşvik edilmesinde ve geliştirilmesinde kurum ve

kapasite eksikliği; yerel özel sektörün enerji etkinliği teknolojileri ve uygulamalarına adaptasyonunda kapasite ve kurum eksikliği olabilmektedir. Teknik Engeller- Enerji Etkinliği Araçlarına EriĢim ve Güven Eksikliği:

Enerji etkinliği ile ilgili mevcut seçenekler henüz mümkün olmaya bilmekte ya da seçenekler aktörler tarafından uyum sağlamada yeterli olarak görülmeyebilmektedir. Kullanıcılar açısından enerji etkinliği araçlarına erişim ve güven eksikliği olabilir. Bazı enerji etkinlik önlemleri piyasada göreli olarak yenidir ve bunları satın almak çok zor olabilmektedir ve bazı tüketiciler tarafından çok riskli olarak görülebilmektedir.

Bilgi Engelleri ve Bilgi EriĢim Eksikliği ve Fikir Birliği Eksikliği: Fikir birliği eksikliğinde enerji verimliliğini teşvik edecek en iyi uygulamalar üzerinde: düzenlemeler, teşvikler /sübvansiyonlar, farkındalık/bilgi konuları, bu mekanizmalar arasında doğru denge ve hükümetlerin uygun rolleri gibi konularda fikir birliği eksikliği olmaktadır. Bir çok tüketici potansiyel enerji etkinlik yatırımları sonucu oluşabilecek enerji tasarrufları potansiyeli hakkında bilgiye sahip değildir. Aynı şekilde enerji etkin araçların seçimi ve kurulumu hakkında bilgi ve teknik uzmanlıktan yoksundur. Aktörler enerji etkinliği gelişmeleri hakkında bilgilendirilmemiş olabilmektedir. Ya da aktörler belirli teknolojiler hakkında bilgi sahibi olabilmekte ancak bu

teknolojilerin uygulanabilir olup olmadığı konusunun farkında

olmayabilmektedirler. Birçok nihai-kullanım araç üreticisi, ürünlerini enerji etkin yapma yolları hakkında çok az bilgiye sahiptir. Araç-gereç arzcıları bilgi eksikliği ya da değerlendirme yolları eksikliği ya da bilginin yayılması eksikliği ile karşı karşıya olabilmektedir. Nihai-kullanım sağlayıcıları sıklıkla etkin teknolojileri tanımamaktadır. Aynı zamanda, etkinlik gelişmelerinin ekonomik kazançlarını hesaplamada; yeterli yönetim araçlarının,

tekniklerinin ve prosüdürlerin eksikliği bilgi engeli olarak

nitelendirilmektedir. Son olarak, diğer politika ve regülasyonlar enerji etkin teknolojilerin ulaşımını sınırlandırabilmektedir Ayrıca enerji verimliliği veri eksikliğinde ülkeleri yeterli şekilde enerji etkinliği seviyelerine göre

karşılaştırabilecek; enerji etkinliği seviyeleri dikkate alınırken ülkelerin ekonomik yapıları, iklim, coğrafya, nüfus ve diğer faktörleri içeren ve gelişme için reel potansiyeli belirleyen uluslararası tanınan göstergelerin eksikliği sorunu ile karşılaşılmaktadır.

Eko nomik Engeller: Standart ekonomik engeller nedeniyle belirli bir teknoloji

firmalar tarafından kâr edilebilir olarak görülmeyebilir. Diğer bir engel sermaye yetersizliği olabilmektedir. Yaşlı ama henüz değeri düşmemiş araçlarda diğer bir ekonomik engel olabilmektedir. Fiyat sinyallerinin uygun olmaması durumunda enerji fiyatları özellikle elektrik oranları çoğu zaman elektrik üretiminin marjinal maliyetini ve zirve ile dip olduğu dönemler arasındaki maliyetleri tam olarak yansıtmamaktadır. Enerji verimlilik piyasaları küçük olduğunda; yüksek etkinlik ürünlerine sınırlı talep olmakta, tüketiciler arasında sınırlı gelir ve az farkında olma eksikliği sonucunda enerji verimliliği mal ve hizmetlerine sınırlı yurt içi arzı gerçekleşmektedir.

Organizasyonel Engeller, Karar-OluĢturma Süreci ve Zayıf Enerji

Etkinliği Yönetimi: Karar oluşturma süreci firmalarda prosedür kurallarının,

iş ikliminin, kurumsal kültürün, yönetici kimliklerinin ve firmaların enerji etkinliğini algılamalarının, yatırım risklerinin fark edilmesinin, firma yapısının öneminin, organizasyonel, iç iletişimin bir fonksiyonudur. Enerji farkındalığının, (üretim maliyetlerinin azalması anlamına gelmektedir) dünya genelinde sanayi sektöründe çok güzel örnekleri olmasına karşın, enerji farkındalığı bir çok firma için öncelikli olarak gelmemektedir. Maliyet-etkin enerji etkinlik önlemleri; tüketici kesimindeki bilgi eksikliği, bilgiye olan güven eksikliği ya da uygun bilgiyi elde etmede yüksek işlem maliyetleri sonucu sıklıkla dikkate alınmamaktadır. Bilgiyi toplama ve zamanı, kaynakları harcama süreci özellikle küçük firmalar için zor olmaktadır. Bilgi farklılıkları sadece nihai-kullanım araçları tüketicilerini değil aynı zamanda piyasanın bakış açısını da ilgilendirmektedir. Özellikle enerji yoğun olmayan şirketlerde, enerji etkinliği yatırımlarını seçecek ve devam ettirecek iyi

tanımlanmış yapılar olmayabilmektedir. Enerji verimliliği regülasyonlarını uygulamada ve yönetmede kurumlar arasında farklılık olabilmekte; hükümetin, uluslararası işbirliklerinin, özel sektörün ve sivil kuruluşların farklı seviyelerinde kordinede yetersizliği görülebilmektedir.

Yetenekli Personel Eksikliği: Yetenekli personel eksikliği özellikle küçük

ve orta ölçekli girişimlerde, yeni enerji etkin araç-gereçlerin seçilmesini ve kurulmasını, basit bir şekilde enerji satın alınmayla karşılaştırıldığında zorlaştırmaktadır. Bir çok firmada sıklıkla eğitimli teknik personel yetersizliği mevcuttur çünkü personelin çoğu üretimi sürdürmekle meşguldür. Aynı zamanda firma pozisyonu hiyerarşisi içinde; enerji ya da çevre yöneticileri enerji etkinliğine daha az önem verebilmekte ve insan kaynaklarının yeni önlemleri değerlendirme ve uygulama imkanını azaltabilmektedir.

Ev Sahibi- Kiraci Engelleri- Sorumluluk Eksikliği: Bir takım engeller; enerji etkinliği yatırımlarını uygulayan kişiler ile (ofis binasının sahibi) finansal kar elde eden kişilerin (ofis binasını kullandığı için elektrik faturasını ödeyenler) aynı kişi olmamaları ile ilgili olabilmektedir. Kiracılar binaya sahip değillerken ev sahipleri de elektrik faturasını ödememektedir. Bu nedenle sorumluluk eksikliği durumunda kiracılar ve ev sahipleri enerji etkinliği kurulumunu az oranda teşvik etmektedir.

Sınırlı Sermaye EriĢimi: Sınırlı sermaye imkanı; enerji etkin yatırımlarını

diğer yatırım öncelikleri ile rekabete itmekte ve bir çok firma enerji etkinlik yatırımları için aşılması güç oranlarla karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle küçük ve orta ölçek girişimler için sermaye imkanı; bankacılık ve finansman mekanizmalarına sınırlı ulaşılabilirlik nedeniyle, enerji etkinlik gelişim teknolojilerine yatırımlarda büyük bir engeldir. Enerji fiyatları enerjinin reel maliyetini yansıtmadığı durumlarda, tüketiciler enerji etkinliğine gereğinden az yatırım yapmaktadır. Özellikle kısa dönemde enerji fiyatlarının belirsizliği önemli bir engel olarak gözükmektedir. Belirsizlik sıklıkla yüksek risk

algılamasına neden olmakta ve bu nedenle yatırım kriterlerini kısıtlamaktadır. Tüketiciler çoğu zaman sermaye erişimi kısıtı ve hızlı ödeme gereksinimi (6 aydan 3 yıla kadar) gibi nedenlerle engellenmektedir. Bu kısıtlama geri ödemesi en az 10 yıl ya da daha uzun süren elektrik kamu kurum hizmet yatırımlarında görülmektedir.

Ġlgi Eksikliği -Rasyonel Karar Alma Eksikliği: Büyük bir çoğunlukta

ekonomik aktörler için enerji maliyetleri toplam üretim maliyetleri içinde küçük bir paya sahiptir. Enerji maliyetleri çok az olduğunda aktörler enerji maliyetlerini azaltmak için seçenekleri öğrenmek konusunda yeterince çaba harcamamaktadır. Eğer elektrik faturaları tüketicilerin toplam bütçelerinde küçük bir paya sahipse değişime nadiren uygun tepki gösterilir. Tüketiciler sıklıkla ekonomik olmayan; trendler, moda, görünüş ve alışkanlık gibi konularda tepki göstermektedir. Firmalar yüksek geri ödemelere karşın tipik olarak Ar-Ge konusunda yeterince yatırım yapmamaktadır. Yatırım eksikliği bedavacılık riskinden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte bir çok çalışma Ar-Ge‟lerin yüksek geri ödeme amacına ulaştığını göstermektedir. Son dönem analizleri, sürdürülebilir enerji teknolojilerine yönelik kamu ve özel sektör Ar-Ge fonlarının sanayileşmiş ülkelerde yükseldiğini göstermektedir.

Batı Enerji Etkinliği Program Modellerine AĢırı Güven: Batı enerji

etkinliği program modelleri gelişmekte olan ülkeler için rehberlik konusunda yardımcı olabilmektedir ancak yerel piyasalara ve koşullara göre uygun ayarlamaların yapılmasına ihtiyaç vardır (Sarkar ve Singh, 2010: 5562): Aşağıdaki tabloda enerji verimliliğine yönelik engeller; politika/mevzuat, tedarikçiler, nihai kullanıcılar ve finansmancılar açısından sınıflandırılarak ele alınmıştır.

Tablo 2-7: Enerji Etkinlik Yatırımlarına Yönelik Engeller

Kaynak: Sarkar ve Singh , 2010: 5562.

Yukarıdaki tabloda özetlendiği gibi paydaşlar enerji etkinliği konusunda bilgisel, teknik, finansal, kurumsal ve davranışsal olarak birçok engelle karşılaşmaktadır.