Endüstri (Sektör) Analizi

Temel Analiz’in ikinci aşaması endüstri analizini oluşturmaktadır. Bazı endüstri kolları, konjonktürel dalgalanmalardan bağımsız olarak sürekli gelişme içinde ve kararlı bir dengede bulunurken, bazı endüstri kolları ise ekonominin gelişme dönemlerinde zarar etmektedirler. İlgilenilen endüstri kollunun hangi kategoriye dahil olduğunu bilmek, ekonominin genel seyri hakkında tahminleri yapacak olan yatırımcılar için yararlı olacaktır (Usta, 2005; s. 295). Kısacası; her endüstri kolunun makro ekonomik değişkenlere karşı duyarlılıkları aynı değildir, farklılıklar gösterir (Konuralp, 2001;s. 95).

Endüstri kollarını ekonomik dalgalanmalardan etkilenme derecelerine göre üç grupta incelemek mümkündür (Taner ve Akkaya, 2004; s. 201);

a) Büyüyen Sektörler: Ekonomik dalgalanmalardan etkilenmeden bağımsızca sürekli olarak gelişen iş kollarıdır. Bu türden sektörlere ait hisse senetlerine yatırım yapmanın yatırımcı açısından yararlı olduğu söylenebilir.

b) Dönemsellik Gösteren Sektörler: Ekonomideki dalgalanma ile birlikte değişim belirtileri verirler. Bu tip sektörlere yatırım yapmak, ekonomik gelişme dönemlerinde karlı, durgunluk yada gerileme döneminde ise riskli olabilir.

33

c) Dengeli Sektörler: Ekonomik dalgalanmalardan çok az etkilenen yada etkilenmeden boyutlarını koruyan sektörlerdir. Bu gibi sektörlere ait hisse senetlerine yapılan yatırımın riskinin çok az olduğu söylenebilir.

2.2.1.2.1. Endüstri Kavramı ve Sınıflandırması

Endüstriler; benzer ürünler üreten, benzer girdiler benzer üretim teknolojileri kullanan, aynı piyasaya birbirini teknik olarak ikame eden ürünler arz eden, sermaye ve işgücü kullanan üretici veya ticari birimlerdir. Aynı işkolunda faaliyet gösteren firmaların başarı ve büyümesi genellikle benzerlik göstermektedir (Ergezer, 2005; s. 14).

Endüstrilerin ürettikleri mal ve hizmetlerin niteliğine göre sınıflandırılabilmeleri mümkündür. Devlet Planlama Teşkilatı’nın ürünlere göre endüstri sınıflandırması aşağıdaki gibidir (Karaşin, 1997; ss. 8-9);

1. Tarım Sektörü 2. Madencilik Sektörü 3. Üretim Sektörü

 Tüketim malı üreten endüstriler  Ara malı üreten endüstriler  Yatırım malı üreten endüstriler 4. Enerji Sektörü

5. Hizmet Sektörü

2.2.1.2.2. Endüstri Hayat Devreleri

Endüstri analizinde öncelikli olarak endüstri hayat eğrisinin incelenmesinde fayda vardır.

Endüstriler genelde yaşamları boyunca endüstri hayat devreleri denilen çeşitli aşamalardan geçerler. Endüstri hayat devreleri;

 Kuruluş ve tanınma,  Büyüme ve gelişme,

 Olgunluk ve doyuma ulaşma

olarak üç devreden oluşmaktadır (Bolak, 1991; s. 122). Şekil 4: Endüstri Hayat Devreleri (Endüstri Hayat Eğrisi)

Kaynak: Bolak, 1991; s. 122

Bu devreler kısaca aşağıdaki şekilde açıklanabilir (Karaşin, 1987; ss. 10-11);  Kuruluş ve Tanınma Devresi: Endüstrinin ürünlerinin tanınmaya

başlamasıyla birlikte talep hızla artar. Yeni kurulan ortaklıklar kardan paylarını almak amacıyla piyasaya girerler. Kuruluş ve tanınma devresindeki endüstrilerde bir zaman sonra zirveye çıkacak ortaklıkları belirlemek çok güçtür. Riskin yüksekliği nedeniyle yatırımcılardan ziyade spekülatörler bu devredeki endüstrilere gerekli sermayeyi sağlarlar.

35

 Büyüme ve Gelişme Devresi: Gelişme devresinde büyüme kuruluş devresine oranla daha yavaş fakat daha düzenlidir. Kuruluş döneminde var olan ortaklılıkların mali yapısı, yönetimi ve pazarlama organizasyonu daha güçlü olanlar piyasaya hakim olurlar, bunların arasındaki rekabet ürün kalitesinin artmasına ve fiyatların düşmesine yol açar. Bir endüstrinin gelişme devresi uzun yıllara sürebilir, bu nedenle gelişme devresindeki endüstrilere dahil ortaklıkların hisse senetleri arzulanır yatırımlar niteliğindedir.

 Olgunluk ve Doyuma Ulaşma Devresi: Gelişme devresinde yavaşlayan endüstriyel büyüme bu devrede iyice yavaşlar hatta durur. Satışlar ekonomi genelinden yada diğer endüstridekilerden daha yavaş artar. Bir endüstrinin olgunluk ve doyuma ulaşma devresinden sonra yeni bir ürün yada yeni bir teknoloji geliştirmesiyle yeniden gelişme devresine geçmesi mümkün olmakla beraber; bu devrenin sonunda genellikle çöküş devresi başlar ve bu aşamadaki endüstrilere dahil ortaklıkların hisse senetleri artık arzulanır yatırımlar değildirler.

2.2.1.2.3. Endüstri Analizinde Dikkate Alınacak Faktörler

Yatırımcı, yatırım yapmak istediği endüstrinin hangi devrede olduğunu belirledikten sonra o endüstrinin büyüme hızı, hükümet politikaları, endüstrinin sahip olduğu teknolojik olanaklar ve endüstrideki rekabet durumu gibi çeşitli konularda araştırma yapmak zorundadır.

Bireysel ve kurumsal yatırımcı açısından amaç; büyüyen ve gelişmeye devam eden iş kollarına yatırım yapmak şeklinde belirlenirse, endüstri analizinde aşağıda yer alan faktörler önemle incelenmelidir (Berk, 2000; ss. 369-370):

 Geçmişteki Satış ve Karlar: Geçmiş dönemlerde satış hasılatı ve karlarda görülen büyüme, sektör ürünlerine duyulan talepteki artışın bir göstergesidir. Faaliyet Karı / Net Satış Hasılatı oranındaki değişme, şirketin işletme giderlerini kontrol edebilme yeteneğine ilişkin bilgi verir.

36

 Süreklilik: İş kolu ürünlerine duyulan talebin ve sektörün kullandığı teknolojinin sürekliliği, ilgili iş kolu için aranan özelliklerdir.

 Rekabet Koşulları: Kurumsal yatırımcı ayrıca endüstri içi rekabet yoğunluğu, piyasada damping güçlerine karşı koruma ve piyasaya girişi sınırlayıcı etkenlerin varlığına da önem vermelidir.

 İşgücü Durumu: Yatırımcı sektördeki iş gücü ve istihdam sorunları ile de ilgilenir. Zira emek yoğun yada vasıflı iş gücüne gereksinme duyulan iş kollarında grev ihtimalinin de dikkate alınması gerekir.

 Hükümet Politikaları: Burada özellikle iş kolunu iç ve dış rekabete karşı koruyucu yasalar, ihracat kredileri, gümrük muafiyeti, teşvik kredileri, v.b. düzenlemeler üzerinde durulur.

 İş Kolu Fiyat / Kazanç Oranları: Yukarıda belirtilen tüm özellikler olumlu bulunsa bile, ilgili iş kolunda faaliyet gösteren firmanın hisse senetleri aşırı değerlenmişse, bu hisse senetlerinin satın alınması rasyonel bir yatırım olmayabilir. Bu analiz sonucunda yatırımcı, böylece yatırım yapmayı düşündüğü endüstrinin yatırıma uygun olup olmadığını belirler.