Empati Kavramı İle Karıştırılan Kavramlar

Empati, bireyler arasında iletişim kurulurken arada kullanılan bir tür yoldur. İletişimde empati kullanılırken bazı kavramlarla karıştırılabilmektedir. Empati ile sıklıkla karıştırılan kavramlar; “Sempati”, “Sezgi”, “Özdeşim” ve “İçtenlik” olarak görülmektedir (Hasgül, 2018: 8).

Sempati

Sempati, kökeni yunanca olup “sympatheia” kelimesinden türemiştir ve “birisiyle beraber acı çekme” anlamına gelmektedir. Acıyı yaşayan bireyin karşısındaki bireyle yoğun derecede duygu geçişi ve farkındalık durumu ile teselli etme çabasını yansıtır. Sempati oluşturan kişi karşısındaki bireyin acısını dindiremezse suçluluk duygusu gelişir ve aynı acıya ortak olmasıdır (Akkaya, 2017: 14).

Sempati ile empati kavramları oldukça benzer kavramlardır fakat iletişimde farklı temellere dayanmaktadır. Sempatide birey karşıdaki bireyin duygularını özümseyerek kişiselleştirir, empatide ise karşıdaki bireyin duygularını anlamaya çabalar. Empati kuran kişi iletişimini kendi duygu ve düşüncelerini karıştırmadan devam ettirir.

Sempati ile karşıdaki bireyle beraber sevinme, üzülme, acı çekme gibi duyguları yaşama mantığına dayanır. Sempatide taraf olma, doğru olsun ya da olmasın her duygu ve düşüncede ortak olmak vardır. Kişinin duyguları ile sempati duyduğu kişilerin duyguları arasında bir sınır yoktur (Altınoluk, 2014: 22). Bu şekilde bir duygu geçişi yolu ile kurulan iletişimde alınması istenen mesajın öneminin azalmasına neden olabilmektedir. Aynı zamanda durum değerlendirmesi yapılmasını zorlaşabilmektedir. Sempati duyan birey karşısındakine sadece yandaşlık etmiş olmaktadır. Böylece olaylar, sorunlar tam olarak açıklanamaz, ön yargıların gelişebileceği ortamlar oluşur ve durum değerlendirilmesi yapılmayabilmektedir (Coşkun Keskin, 2007: 4).

Empati kurabilen birey ise karşısındakinin duygularını anlayarak kendi bilinciyle değerlendirme yetisini elinde tutar. Bu durum olaylar zincirine objektif olarak bakış açısı sunmaktadır. Karşıdaki bireyin ruhsal durumunu ve tutumunu anlayabilen ve kendi

43

duygularıyla farklı bir bakış imkânı sunabilen kişi vermek istediği mesajı iletişim kurduğu kişiye daha net olarak iletebilmektedir.

Sezgi

Sezgi, gerçeğin deneyle veya akılla değil de dolaysız olarak bilinmesi ya da farkında olmadan akıl yürüterek, nasıl bildiğini bilmeden bilme gücüdür (Arslan, 2008: 60). Sezgi bireyin gözlemleyerek elde ettiği zihinsel ve içgüdüsel bir refleksdir. Sezgide gözlemleyerek empatide ise deneyimleyerek olayların değerlendirmesi yapılmaktadır. (Cengiz, 2008: 11). Sezgi ilk anda fikir oluşturma, ya da görüş belirtme ilkesine dayanır. Empati gözlem ve duygu akışına bağlı olarak karşıdakinin davranışlarını değerlendirerek fikir oluşturma sürecidir. Olayları yorumlama zamanlamasında sezgi ilk oluşum aşamasında ya da daha önce fikri ve duyguyu ortaya atar. Bu durumun tersi bir durum ortaya çıkma olasılığı vardır. Empati kavramı ise olayların gelişim sürecine göre duygu beyanı söz konusu olduğu için yanılma payı daha azdır (Rogers, 1983: 16).

Sezgilere dayanarak karar almak ve harekete geçmek kişileri yanıltabilir. İlk kez karşılaşılan birine sezgilerle yaklaşılması o kişiyle kurulacak olan iletişimi olumsuz olarak etkileyebilir. Eğer ki empati kurarak yaklaşırsak o kişinin dünya görüşü hakkında bilgi sahibi olmayı sağlayabilir

Özdeşim

Özdeşim kavramı da empati ile karıştırılan kavramlardan biridir. Özdeşim, bireyin örnek aldığı birey gibi yaşama eğilimi içinde olmasıdır. Özdeşim bir bireyin pek çok yönüyle bir başka bireye benzemesi ile gerçekleşen, otomatik olarak, bilinç dışı işleyen bilimsel bir süreçtir (Güven Özdemir, 2015: 10). Özdeşim kurulan bireyin düşünce şekli ve hareket biçimleri bire bir benimsenir ve taklit edilir (Akkaya, 2017: 16). Bu süreçte kişinin kendi duygu ve düşünceleri değil, özdeşim kurduğu kişinin duygu ve düşünceleri ön plandadır. Empatide ise kişiye karşıdan bakma, duyguyu anlama ama onunla benzeşmeyen saf algıdır (Altınoluk, 2014: 26).

Özdeşimde karşıdaki birey ile güçlü bir duygusal bağ kurabilmek adına karşımızdaki birey gibi olma arzusudur. Özdeşim kurulurken birey kendisini başka birinin düşünceleri ile

44

yönlendirmektedir. Birey başkasının duygu, düşünce ve davranışlarından etkilenerek onun gibi olma eğilimindedir. Burada özdeşim kuran kişinin benliği silinerek, yerine karşıdaki bireyin benliği yerleştirilmektedir. Bu açıdan özdeşimde iki birey aynı benliği paylaşırken, empatide iki ayrı benlik birlikte var olmaktadır (Akkoyun, 1982: 67).

Özdeşim kurmanın empatiyi olumsuz etkileyeceği düşünülmektedir. Bir bireyin karşıdaki bireyin hissettiklerini anlamaya çalışırken o bireyle özdeşim kurarak bireye yönelik yapılmak istenen yardım etme arzunun azalabileceği hatta sona erebileceği düşünülmektedir. Özdeşim kurmada sempatiye benzer şekilde objektiflik ortadan kalkabilmektedir (Tuncay ve İl, 2009: 45). Özdeşim kuran kişi kendi değer yargılarını zamanla kaybedebilir ve özdeşim kurduğu bireyin hedefleri yönünde ilerleyen biri haline gelebileceği düşünülmektedir (Altınoluk, 2014:25).

İçtenlik

İçtenlik ve empati kavramları da birbirlerine yakın anlamlı hatta iç içe olan kavramlardır. İçtenlikte, kişi karşıdaki bireyin iç dünyasına girerek onu anlamaya çalışır ve aynı zamanda da kendi yaşantısını da algılamak için çaba gösterir. Empatide ise kişi karşıdaki bireyin iç dünyasına girerek bunu kendi içinde yaşamasıdır. Yani kişi empati kurduğu sırada kendi yaşantısını gözden geçirir ve kendi yaşantısını algılamaya çabalar. İçtenlik ve empati, birbirlerini dışlamamakla birlikte birbirlerini tamamlamaktadırlar (Akkoyun, 1982: 67). İçtenlik, gerçekten ilgilenme yeteneğidir (Cengiz, 2008: 11). Dolayısıyla, içtenlik daha çok danışmanlar tarafından uygulanması gereken bir özellik olarak görülebilmektedir. Böylece danışmanın içten tavırları sayesinde danışan bireyle empati kurmasına yardımcı olacak ve daha kaliteli iletişim süreci sunabilecektir (Uygun, 2006: 7-8). Empatik anlayış kişinin karşısındaki kişinin yaşam algılarıyla bakabilme ve bu durumu kavrayabilmesini gerektirir. İçtenlik ise kişinin kendi iç dünyasını olduğu gibi kabul ederek karşısındakine aktarabilmesidir.

45