Elektronik Ticarette Belge Düzeni

Türk vergi sistemi beyan esasına dayanmaktadır. Mükellefler beyanlarını Vergi Usul Kanunu‟nun 227-242. maddelerinde sayılan belgelerden biri ile tevsik etmek zorundadırlar. Bu belgelerden bazıları Ģunlardır: “Fatura, perakende satış vesikaları, müstahsil makbuzu, gider pusulası, serbest meslek makbuzu ve sevk irsaliyesidir”.

Aynı kanununun 228. maddesinde ise belgelendirilmesi zorunlu olmayan kayıtlara yer verilmiĢtir. Bunlar ise: “Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat ettirilmesi mutat olmayan müteferrik giderler, vesikasının teminine imkân olmayan giderler ve vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler” dir.

Elektronik ticarette faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kiĢiler yapmıĢ oldukları ticari faaliyetlerinden dolayı Vergi Usul Kanunu‟nda sayılan fatura ve fatura benzeri vesikaları düzenlemek zorundadırlar.

Vergi Usul Kanunu‟nun 172. maddesinde defter tutmak zorunda olanlar: ” Ticaret ve sanat erbabı, ticaret şirketleri, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, serbest meslek erbabı ve çiftçiler” dir. Kanun defter tutmaktan maksadı ise 171. maddesinde: “Mükellefin vergi ile ilgili servet, sermaye

9 M türü yetki belgesi: Tarifeli olarak ticari amaçla kargo iĢletmeciliği yapacak gerçek ve tüzel kiĢilere verilen belge.

87

ve hesap durumunu tespit etmek, faaliyet ve hesap neticelerini tespit etmek, muameleleri belli etmek, mükellefin vergi karşısındaki durumunu hesap üzerinden kontrol etmek ve incelemek ve mükellefin hesap ve kayıtlarının yardımıyla üçüncü şahısların vergi karşısındaki durumlarını kontrol etmek ve incelemek” olarak açıklamıĢtır.

Elektronik defter ve belgeler hakkında yapılan en önemli düzenlemelerden birisi de VUK‟un mükerrer 242. maddesine, 4731 sayılı Kanunun 4/E maddesi ile eklenen ve 30.12.2001 tarihinde yürürlüğe giren ikinci fıkrasıdır. Söz konusu hükmüne göre; “Elektronik defter, şekil hükümlerinden bağımsız olarak bu kanuna göre tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütünüdür. Elektronik belge, şekil hükümlerinden bağımsız olarak bu kanuna göre düzenlenmesi zorunlu olan belgelerde yer alan bilgileri içeren elektronik kayıtlar bütünüdür. Elektronik kayıt, elektronik ortamda tutulan ve elektronik defter ve belgeleri oluşturan, elektronik yöntemlerle erişimi ve işlenmesi mümkün olan en küçük bilgi ögesini ifade eder. Bu kanunda ve diğer vergi kanunlarında defter, kayıt ve belgelere ilişkin olarak yer alan hükümler elektronik defter, kayıt ve belgeler için de geçerlidir. Maliye Bakanlığı, elektronik defter, belge ve kayıtlar için diğer defter, belge ve kayıtlara ilişkin usul ve esaslardan farklı usul ve esaslar belirlemeye yetkilidir. Maliye Bakanlığı; elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, kaydedilmesi, iletilmesi, muhafaza ve ibrazı ile defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması ve düzenlenmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye, elektronik ortamda tutulmasına ve düzenlenmesine izin verilen defter ve belgelerde yer alması gereken bilgileri internet de dâhil olmak üzere her türlü elektronik bilgi iletişim araç ve ortamında Maliye Bakanlığına veya Maliye Bakanlığının gözetim ve denetimine tabi olup, kuruluşu, faaliyetleri, çalışma ve denetim esasları Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenecek olan özel hukuk tüzel kişiliğini haiz bir şirkete aktarma zorunluluğu getirmeye, bilgi aktarımında uyulacak format ve standartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları tespit etmeye, bu Kanun kapsamına giren işlemlerde elektronik imza kullanım usul ve esaslarını düzenlemeye ve denetlemeye yetkili” kılınmıĢtır.

88

27 Mart 2018 tarih ve 30373(2.mükerer) sayılı Resmi Gazete‟ de yayımlanarak yürürlüğe giren 7103 sayılı Vergi Kanunları Ġle Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılması Hakkında Kanun‟un 12. maddesinde: 213 sayılı Kanunun 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) ve (2) numaralı bentleri ile belge düzenine uyulmaması durumunda özel usulsüzlük cezası kesileceğine iliĢkin hüküm yer almaktadır.

Elektronik ticarette teslim ve ödeme türleri ile iĢletmede kullanılan bilgisayar programları (ticari yazılım) da kullanılan muhasebe uygulamalarını etkilemektedir.

Geleneksel teslimin geçerli olduğu mal ve hizmetlerde defter ve belge düzeni geleneksel yollarla tutulabilir; ancak elektronik ortamda gerçeklesen dijital mal ve hizmetler için kâğıt üzerine kayıt yapılması muhasebe uygulaması açısından çok da uygulanabilir değildir. Söz konusu mal ve hizmet satıĢlarına iliĢkin defter ve belge kayıt düzeni kâğıt kullanılmadan elektronik ortamda gerçekleĢecektir. Bu durumda, kanuni zorunluluklar nedeniyle e-ticaret iĢlemlerinin de geleneksel ticarette olduğu gibi defter ve belgelerde takip edilmesi gerektiğinden elektronik defter ve belge uygulamaları ile bu sorun çözülebilir (Karabulut,2009: 47).

Elektronik ticarette ödemeler genellikle Ģu Ģekilde yapılmaktadır:

- Kredi kartlı ile,

- Posta havalesi veya banka aracılığıyla, - Posta çeki ile,

- Mal teslimi esnasında kapıda ödeme.

4.3..ELEKTRONĠK TĠCARETĠN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ KONUSUNDA YAġANAN SORUNLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE ÖNERĠLER

Teknoloji alanında yaĢanan hızlı geliĢmeler ve küreselleĢmeyle birlikte elektronik ticaret son yıllarda tüm ülkelerin üzerinde yoğun çalıĢma yaptığı bir konudur. Yapısı gereği fiziki sınırları ortadan kaldıran elektronik ticaret baĢta çok uluslu iĢletmeler olmak üzere, KOBĠ‟lere ve vergi mükellefi olmayan Ģahıslara bile birçok imkânlar sunmakla birlikte ülkeler açısından vergileme konusunda çeĢitli sorunlara yol açmaktadır. Vergi kanunları geleneksel ticaret yapısı dikkate alınarak

89

oluĢturulduğundan, farklı ve yeni bir ticaret çeĢidi olan elektronik ticareti kavramakta yetersiz kalmaktadır. Elektronik ticaretin artmasıyla birlikte ulusal anlamda bile yetersiz olan vergi kanunları ulusal sınırların ortadan kalkmasıyla daha da eksik kalmakta ve vergiden kaçınma ve vergi kaçırma eğilimlerini daha artırmaktadır. Bu nedenle ülkeler bir yandan elektronik ticaret hacimlerini artırmaya çalıĢırken diğer yandan da elektronik ticaretin vergilendirilmesine yönelik çalıĢmalar yapmaktadırlar.

Elektronik ticaretin vergilendirilmesi konusunda yaĢanan temel sorunları aĢağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Akar ve Yurter, 2015: 17,18):

- E-ticaretin geleneksel ticarete göre daha düĢük maliyetlerle kurulum imkânı sağlaması nedeniyle iĢletmelerin dünya pazarlarına açılmalarını sağlamıĢ ve ulaĢtıkları farklı ülkelerde farklı vergi mevzuatları ve uygulamaları olması nedeniyle vergilendirme yetkisinde sorunlara neden olmuĢtur.

- E-ticaretin yapısal özelliği gereği web sunucusunun uzaktan iĢletilmesi, vergilendirme konusunda sorun oluĢturmaktadır.

- Sanal ortamda alıĢveriĢ yapan taraflar bu alıĢveriĢi kendi istekleriyle ile beyan etmedikleri zaman vergi idarelerinin ya da üçüncü bir Ģahsın bilgi sahibi olması çok zordur. Ayrıca alıcı ve satıcı bilgilerindeki eksiklik, kimlik ve ikametgâh bilgilerinin üzerine kurulu mevcut vergi sisteminde belirsizliklere neden olmaktadır.

- Fiziki ürünlerin teslim yöntemlerinden farklı bir teslim yöntemi olan bilgisayarlar aracılığı ile indirilen dijital ürünler gümrük sınırlarına uğramadıkları için niteliklerinin belirlenememesi, bu ürünlerin vergilendirilmesinde sorunlara yol açmaktadır.

- E-ticaret, fiziksel mevcudiyeti olmayan büyük iĢletmelerin kurulmasına yol açmıĢtır. Bu nedenle vergileme konusunda fiziksel varlıkların önemi kalmamaktadır. Bu da iĢletmelerin gerçekleĢtirdikleri faaliyetler dolayısıyla ortaya çıkan birtakım giderlerin vergi matrahından düĢülmesi ya da fiziksel olmayan varlıkların amorti edilmesi gibi sorunlara neden olmaktadır.

90

- E-ticarette gelir getirici faaliyetin fiziksel mekân bakımından kurumların, internet sağlayıcının, sunucunun ya da kullanıcının bulunduğu yer farklılaĢtıkça, faaliyetin nereden gerçekleĢtirildiğinin belirlenmesi de güçleĢmektedir.

- Web sitesini konuk eden Ģirketlerin yabancı müĢterilerinin vergi sorumlusu sayılıp sayılmayacağı konusu vergilendirmede ciddi bir sorun teĢkil etmektedir.

ÇalıĢmamızın bu bölümünde mükellef tespitinde yaĢanan sorunlar ile vergileme konusunda yaĢanan sorunlar ele alınacak ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerine yer verilecektir.