Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP)

Kamu İhale Kurumu (KİK), ülkemizde elektronik ihale sisteminin geliştirilmesi, kullanımının yaygınlaştırılması ve eksiklerinin tamamlanmasından sorumludur.

Sürdürülebilir, rekabetçi ve kontrol edilebilir bir ihale sisteminin geliştirilmesi için; 4734 sayılı, 04.01.2002 tarihli “Kamu İhale Kanunu” ile kurum düzenlemeleri yürürlüğe konulmuştur. Elektronik alanda hızlı gelişmelerin yaşanması ile birlikte; KİK’de 2008 yılında bazı değişikler yapılmış ve bu değişikliklerle birlikte KİK’na verilen önem artmıştır.

KİK oluşturulurken; KİK’nu alanında kullanılan dünya modellerini incelenmiş ve kullanılan mevcut sistemler içerisinde en tutarlı ve kapsamlı olan; Güney Kore Elektronik KİK Modeli örnek alınmıştır (İmamoğlu ve Özbilgin, 2012:23). Şekil 1.17’de Elektronik Kamu İhalesi Aktörleri verilmiştir.

Şekil 1.17: Elektronik Kamu İhalesi Aktörleri Kaynak: İmamoğlu ve Özbilgin, 2012: 23

KİK, 2004 yılından günümüze kadar; İhale Bilgi Sistemi, İhale Kontrol Sistemi ve Kamu Satın Alma Platformu uygulamalarnı geliştirmişlerdir. Kurum üzerinden gerçekleştirilen tüm ihaleler için bir “İhale Kayıt Numarası (İKN)” verilir. İhalelerin teyitleri, ilanların hazırlanması ve e-ihale bülteninin yayınlanması bu sistem üzerinde yer alır ve böylece yapılan ihaleler elektronik ortamda kolayca kontrol edilebilmektedir.

Elektronik ihale çalışmalarında KİK, 25 Şubat 2011 tarih ve 27857 sayılı resmi gazetede; “Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği’ni” yayınlayıp, bu yönetmelik ile ilgili ihalelerin “Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP)” üzerinden gerçekleştirilmesine ilişkin esasları düzenlemiş ve 1 Eylül 2010’dan itibaren EKAP üç ayrı etapta tamamen devreye alınmıştır. EKAP, ihalelerin internet üzerinden online olarak yapılmasını sağlayan yazılımdır. İhale ilanları, EKAP üzerinde otomatik olarak oluşturulur ve modül üzerinden Kamu İhale Kurumuna gönderilmesine ve ilanın Kamu

İstekli İnternet Kamu İhale

Kurumu İnternet Tedarikçi

İhale Kurumu tarafından incelenmesi ile birlikte ihale; Kamu İhale Bülteni’nde yayımlanmaya başlar. Yayınlanan ihalelere ait dokümanlar ihaleyi yapan kuruma gitmeden internet üzerinden görüntülenebilir.

EKAP üzerinden yürütülen ihale süreçlerinin en önemli aktörlerinden biri de Devlet Malzeme Ofisi (DMO)’dir. DMO, 2008 yılı itibari ile elektronik ihale çalışmalarına başlamış satın alma mevzuatında yer alan hızlı mal temini ve rekabetin artırılması gibi ilkeleri temel alarak satın alma sürecinde uyulması gereken esas ve usulleri bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanılarak gerçekleştirmektedir. Satın alma faaliyetlerinin en az maliyetle gerçekleştirilmesi, ihale sürecinin başlangıcından sonucuna kadar olan aşamaların elektronik ortamda kayıt altına alınması ve bu süreçte toplanan bu verilerden istatistiksel bilgilerin oluşturulması öncelikli hedeflerindendir. Bu durum klasik satış işlemlerlnin tamamen ortadan kaldırmadan yeni bir alternatif olarak sunmaktadır.

Ülkemizdeki bu uygulamaları gözden geçirdiğimizde hala kamu kurumlarında ihtiyaç ve istekler kesin olarak belirlenememekte, şartnameler açık ve belirli standartlarda oluşturulmamakta, tedarikçi seçim kriterleri belirli standartlara dayanmamakta, ihaleye davet etme ve cevaplama süreleri gibi durumlarda yetersiz kalınmakta, bazı formlar ve başvurular elektronik ortama aktarılsa bile çevrimiçi olarak hizmet veren uygulamalar olmamakta, belgelerin kontrolleri manüel olarak yapılmaktadır.

İmamoğlu ve Özbilgin (2012) tarafından; kamu kurumların kaşılaştığı sorunların çözülmesi, etkin kaynak planlaması ve gelecekte sistemin geliştirilmesi amacıyla; Güçlü, Zayıf, Fırsat, Tehdit (GZFT) analizi yapılmıştır. İmamoğlu ve Özbilgin (2012) tarafından yapılan Güçlü, Zayıf, Fırsat, Tehdit (GZFT) Analizi Tablo 1.7’de verilmiştir.

Tablo 1.7: Elektronik Kamu İhalesi Güçlü, Zayıf, Fırsat, Tehdit (GZFT) Analizi

Güçlü Yönler

 İş süreçlerinin kısa sürede tamamlanması

 Daha rekabetçi ve geniş bir Pazar yaratılması

 Kurumsal Kaynak Planlaması anlayışının yaygınlaşması

 Fazla sayıda katılımcı sayesinde kar oranlarının düşmesi

Zayıf Yönler

 Elektronik ihale sistemine yönelik yeterince mevzuat çalışması olmaması

 Kamu kurumlarındaki personelin teknik yetersizliği

 YTZY’nin Kamu Kurumlarında yeterince önemsenmemesi

 Her kurumun kendi bünyesinde farklı çalışmalar gerçekleştiriyor olması

 Sözleşme yönetiminin yeterince net bir şekilde yapılmaması

Fırsatlar

 Kamu yönetiminde yeniden yapılanma çalışmaları sürecinin başlamış olması,

 Küçük ve orta ölçekli şirketlerin kamu ihalelerine katılımının sağlanması

 Rekabetin artırılması

 Şeffaf ve hesap verebilir bir kamu mali yönetiminin oluşturulması

Tehditler

 Değişime karşın gerek isteklilerin gerekse tedarikçilerin direnç göstermesi

 Şartnamelerin dijital hale gelmesinin zaman alacağı

 Standartlara dayalı bir fiyatlandırma ve şartname oluşturma politikasının olmayışı

 İhtiyaçların belirlenmesinde kurum isteklerinin yeterince net anlaşılamaması

 Şartname ile ilgili sorulara kısa sürede muhatap bulamama ve cevaplarının tedarikçiler tarafından zamanında oluşturulamaması

Kaynak: İmamoğluve Özbilgin, 2012: 26.

İmamoğlu ve Özbilgin (2012) yaptıkları bu analiz ile; en önemli eksikliğin standarda dayalı bir sistemin geliştirilmemiş olması sonucuna ulaşmışlardır. Bu sebebple sadece ulusal değil, uluslararası alanda da geçerliliği olan standartları belirlenmeli ve bunlara uygun bir sistem geliştirilmelidir.

İKİNCİ BÖLÜM

YEŞİL TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ 2. Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi (YTZY)

Son yıllarda atık sahalarının hızla artması, azalan veya tükenen hammadde kaynakları ve çevresel kirliliğin artış göstermesi ile doğal çevreye karşı duyarlı olma işletmeler arasında bir rekabet unsuru haline gelmeye başlamıştır. Bu sebeple işletmeler, tedarikçileri ile ilişkileri başta olmak üzere; üretim öncesi ve üretim sonrası tüm faaliyetlerinde çevreye karşı duyarlı olmak zorunda kalmışlar ve tedarik zincirlerinde çevresel faaliyetlerle ilgili stratejiler geliştirmeye başlamışlardır (Beamon, 1999: 332).

TYZ’yle ilgili çalışma yapan araştırmacılar da çalışmalarında çevresel faaliyetler ile ilgili konulara yönelmişlerdir (Erol ve diğerleri 2006: 87). Bu konulardan biri de “Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi (YTZY)” olmuştur.

YTZY; işletmelerin çevresel riskleri azaltıp çevreyle ilgili etkinliğini arttırarak, karlılığı amaçlayan bir felsefe olarak ortaya çıkmıştır (Zhu ve diğerleri, 2008: 261). YTZ, bir ürünün piyasaya sürülmesinden imha edilmesine kadar geçen süredeki tüm ürün yaşam döngüsü etkinliklerini kapsar (Cote ve diğerleri, 2008: 1561). YTZ, ürün geri dönüşümü, kaynak tasarrufu, zararlı maddelerin azaltılması, yeşil tasarım gibi ürün yaşam döngüsü boyunca ürünün çevreye olan etkisini minimum seviyede tutmayı amaçlayan faaliyetleri içeren, geleneksel tedarik zincirinin genişletilmiş hali demek mümkündür (Güzel, 2011: 12).

YTZY’nin literatürdeki çeşitli araştırmacılar tarafından yapılan tanımlamaları Tablo 2.1’de verilmiştir.

Tablo 2.1: Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi Tanımları (YTZY)

Yazarlar Tanım

(Hervani ve diğ., 2005: 334) Yeşil Satın Alma+ Yeşil Üretim/Malzeme Yönetimi + Yeşil Dağıtım/Pazarlama + Tersine Lojistik

(Andiç ve diğ., 2012: 51) Tedarik zincirinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek tercihen de tamamen yok etmek.

(Srivastava, 2007: 53-54)

Ürün tasarımı, malzeme tedariği ve seçimi, üretim süreci, nihai ürünün tüketiciye teslimatının yanısıra ürün ömrünün bitiminin yönetilmesi süreçlerini de içeren TZY’ne çevresel düşünce biçiminin entegre edilmesi olarak tanımlanmaktadır.

(Azevedo ve diğ., 2011:851)

Tedarik zinciri boyunca gerçekleştirilen, her türlü olumsuz çevresel etkiyi azaltmayı veya yok etmeyi amaçlayan faaliyetlerin tümü (tüm iş ortaklarıyla ilişkiler de dahil olmak üzere).

(Min ve Kim, 2012:40)

Çevre dostu teşebbüslerin tedarik zincirinin kaynak bulma, ürün tasarımı ve geliştirilmesi, üretim, taşıma, paketleme, depolama, geri alma, imha, satış sonrası hizmetler, ürün kullanım ömrü sonunda yönetimi gibi faaliyetlerinin tümüyle birleştirilmesidir.

Hervani ve Helms’e göre YTZY Şekil 2.1’de yer alan unsurlardan oluşmaktadır (Hervani ve diğerleri, 2005: 334);

Şekil 2.1: Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi Unsurları Kaynak: Hervani ve diğerleri, 2005: 334.

Şekil 2.1’deki sistemde: tedarikçiler, üreticiler ve müşteriler ürünlerin ve üretim sürecinin çevresel etkisini azaltmak için birlikte çalışmaktadırlar (Olugu, Wong ve Shaharoun, 2010).

Yeşil Satın Alma

Yeşil Üretim / Malzeme Yönetimi

Yeşil Dağıtım /

Yeşil Pazarlama

Tersine Lojistik

Yeşil Tedarik

Zinciri Yönetimi

YTZY, işletmelerin dış süreçlerini kontrol ederek lojistik işlemler ile ambalajlama üzerine yoğunlaşmaktadır. YTZ’nde üretim için gerekli olan hammadde ve malzemeler temin edilirken çevreye karşı duyarlı malzemeler tercih edilmeli, alınan malzemelerin işletme içinde ve dışında yer değiştirmeleri ve dağıtımı bir plan dâhilinde yapılarak çevresel etkiler en aza indirilmelidir. Ürünlere ambalajlama veya paketleme işlemi yapılırken; az miktarda ambalaj hammaddesi kullanmaya özen gösterilmeli ve ambalaj malzemelerinden doğada kalma süresi az olan doğa dostu ambalajlar tercih edilmelidir (Kadyrova, 2009: 41).

YTZ’nin literatürde genel olarak; yeşil tasarım ve yeşil işlemler başlığı altında ele alınmaktadır. Srivastava, YTZ faaliyetlerini Şekil 2.2’deki gibi sınıflandırmaktadır.

Şekil 2.2: Yeşil Tedarik Zinciri Yönetiminin Sınıflandırılması ve Kategorize Edilmesi

Yeşil Tedarik Zinciri Yönetimi

Yeşil Tedarik

Zincirinin Önemi Yeşil Tasarım Yeşil İşlemler

Yeşil Üretim ve Yeniden Üretim

Azaltma Geri

Dönüşüm Yeniden Üretim

Ürün/ Hammadde Geri Kazanımı

İyileştirme Sökme

Sökme Düzenleme

Sökme Süreç Planlama

Yeniden Kullanım

Envanter

Yönetimi Üretim Planlama ve Zamanlama

Tersine Lojistik ve Ağ Tasarımı

Toplama

Kontrol Ayıklamave

Önişlem

Tasarımı Ağ

Atık Yönetimi

Kaynak Azaltma

Kirlilik Önleme

Elden Çıkartma

Kaynak: Srivastava, 2007: 57

Yeşil tasarım; ürünlerin yaşam döngüsünün değerlendirmesini hesaba katarak, çevreye duyarlı tasarımı ifade ederken; yeşil işlemler tersine lojistik ve ağ tasarımı, yeşil üretim ve yeniden üretim ve atık yönetimi ile ilgili faaliyetleri ele almaktadır (Srivastava, 2007: 56-57). Şekil 2.2 tersine lojistiğin YTZ için stratejik önemini de ortaya koymaktadır.Başlangıçta YTZ; lojistik, satın alma gibi daha yönetimsel konularla başlamış, ilerleyen dönemlerde çevresel odaklı olan tersine lojistik, lojistik, pazarlama ve satın alma faaliyetleri ile bütünleşmiştir (Sarkis ve diğerleri, 2010: 3).