Eleştirel Düşünme Becerilerini Geliştiren Değişkenlerin İncelendiği Çalışmalar Çalışmalar

Eleştirel düşünme becerilerinin tespiti ve eleştirel düşünme becerilerini etkileyen değişkenlerin incelenmesi yanında bu yeteneğin gelişimi, gelişimini sağlamak için yapılması gerekenler araştırmacılar için önem teşkil etmiş ve araştırılmıştır. Eğitim öğretim faaliyetlerin, farklı derslerin ve farklı öğretim yöntemlerinin katılımcıların eleştirel düşünme becerilerine etkisinin araştırıldığı birçok çalışma vardır (Yıldırım ve Şensoy, 2011; Mecit, 2006; Semerci, 2003). Bu çalışmalarda uygulanan derslerin ve yöntemlerin eleştirel düşünme becerileri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Yapılan çalışmalarda genellikle yarı deneysel yöntem kullanılarak öğrenciler deney ve kontrol gruplarına ayrılmış deney grubuna farklı öğretim yöntemi kontrol grubuna ise normal müfredat programı dahilinde geleneksel yöntem kullanılmıştır (Yıldırım ve Şensoy, 2011; Balta, 2009; Mecit, 2006).

Yıldırım ve Şensoy (2011), eleştirel düşünme eğitimi temel alan fen öğretiminin ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünmelerine etkisini incelediği çalışmalarında deney grubuna eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen öğretimi uygularken, kontrol grubuna normal müfredat programı dahilinde fen ve teknoloji dersi öğretmen kılavuz kitabı kullanarak öğretim uygulamışlardır. Yazarlar, eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen öğretiminin program dâhilinde uygulanan fen öğretimine göre eleştirel düşünme becerilerini artırmada daha etkili olduğunu, normal program dâhilindeki programın eleştirel düşünme becerilerini geliştirmede etkisi

27

olmadığı sonuçlarına ulaşmışlardır. Benzer bir çalışmada ise Mecit (2006), 7E Öğrenme Evresi Modelinin ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünmelerine etkisini incelemiştir. Çalışmasında deney grubuna 7E öğrenme evresi modeli kontrol grubuna ise geleneksel yöntem uygulamıştır. Aynı öğretmenin derse girdiği iki farklı sınıftaki 46 öğrenci üzerinde yapılan çalışma sonucunda 7E Öğrenme Evresi Modeli ile ders işleyen deney grubu öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin daha olumlu gelişme gösterdiği tespit edilmiştir.

Farklı derslerin öğretiminin eleştirel düşünme becerilerine etkisini inceleyen Semerci (2003), doktora öğrenimi gören ve tez aşamasındaki öğrencilerin eleştirel düşünüp düşünemediklerini, 14 hafta süresince verilen “Gelişim ve Öğrenme” ile “Öğretimde Planlama ve Değerlendirme” derslerinin öğretimi ile araştırmıştır. Betimleme yöntemi ile yürüttüğü çalışmasında “Eleştirel Düşünme Becerileri Ölçeği” kullanarak öğrencilerin cinsiyet ve enstitü gibi değişkenlerine göre eleştirel düşünme

becerilerini incelemiştir. Yazar derslerde öğrencilerin araştırmaya

yönlendirilmesinden, derslerin tartışma ve soru cevap şeklinde işlenmesinden ve güven ortamı oluşturulmasından dolayı katılımcıların eleştirel düşünme becerilerinde gelişme görüldüğünü belirtmiştir.

Literatürde yer alan çalışmalar arasında eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesinin farklı değişkenlere etkilerini inceleyen, eleştirel düşünme becerisi gelişimi ile öğrencinin akademik başarısının ve kavrama yeteneğinin gelişimi arasındaki ilişkiyi araştıran çalışma da mevcuttur (Balta, 2009). Bu kapsamda Balta (2009), eleştirel düşünme gerektiren soruların lise öğrencilerinin akademik başarılarına etkisini incelemek amacıyla yapmış olduğu çalışmasında ön test son test uyguladığı deneysel bir çalışma gerçekleştirmiştir. Çalışmasında eleştirel düşünme gerektiren fizik sorularının olduğu bir öğretim ve geleneksel öğretim diye adlandırdığı iki farklı öğretim yöntemini deney ve kontrol gurubu oluşturduğu 48 öğrenciye altı hafta süresince uygulamıştır. Balta, eleştirel düşünme gerektiren fizik sorularının öğrencilerin daha çok ilgisini çektiğini ve bu şekilde yapılan öğretimin öğrenci başarısını artırdığını belirtmiştir.

Sosyobilimsel konularda yapılan etkinliklerin öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerine etkisinin araştırıldığı bu çalışma da eleştirel düşünme becerilerinin gelişiminin sağlamasındaki bir başka değişkenin araştırıldığı bir çalışma olması

28

bakımından yukarıdaki çalışmalar ile ortaklık taşımaktadır (Yıldırım ve Şensoy, 2011; Balta, 2009; Topçu, 2008; Mecit, 2006; Semerci, 2003). Yapılan bu araştırmada sosyobilimsel etkinliklerin uygulandığı farklı etkinlikler sürecinde öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerindeki gelişim incelenmiş eleştirel düşünme becerilerinde bir değişim veya gelişim olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır. Literatürde verilen çalışmalar arasında nicel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı çalışmalar varken (Yıldırım ve Şensoy, 2011; Balta, 2009; Mecit, 2006), yapılan bu çalışmada süreç değerlendirmek önemli olduğundan nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Kullanılan yöntemin gerekliliği, özellikleri ve çalışmanın nasıl gerçekleştirildiği aşağıda yöntem bölümünde açıklanmıştır.

29 3. BÖLÜM

YÖNTEM

Bu araştırmada yedinci sınıf öğrencilerinin sosyobilimsel konulardaki eleştirel düşünme becerilerinin tespit edilmesi ve uygulanan program sürecinde eleştirel düşünme becerilerinin gelişiminin incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada sosyobilimsel konularda yapılan etkinlikler paralelinde öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerinin gelişimi incelenmiştir. Önemli olan öğrencilerin düşüncelerinin detaylı, sorgulayıcı ve derin bir anlayışla analiz edilmesidir. Bu kapsamda sayısal verilere ihtiyaç duyulmayarak nitel araştırma tercih edilmiştir. Araştırmada durum çalışması model kullanılmıştır.

Durum çalışması evrendeki belli bir ünitenin derinliğine ve genişliğine, kendisi ve çevresi ile olan ilişkilerini belirleyerek, o ünite hakkında bir yargıya varmayı amaçlayan tarama düzenlemeleridir. Durum çalışmalarında toplanan bilgiler, yalnızca incelenen konusu ünite için geçerli olup, onun ötesinde bir genelleme amacı taşımaz (Karasar, 2014). Durum çalışmaları ağırlıklı olarak nitel araştırma yöntemlerinin sahip olduğu özellikleri taşıyan ve 1980’li yıllardan itibaren eğitim araştırmalarında yaygın bir şekilde kullanılmaya başlayan yöntemdir. Durum çalışmalarında araştırılan olay veya durum, kendi doğal kapsamında, yer ve zamanla sınırlı olarak araştırılmaktadır (Metin, 2015).